گزارش تصویری و تحلیل فنی از مسجد جامع ابرقو

مسجد جامع ابرقو از خشت خام و گل ساخته شده و از نظر سبک ساختمانی جز بنا های چهار ایوانی محسوب می شود و مناره ای نیز در آن به چشم می خورد که از مناره  های دیگر  این دوره کوتاه تر و از ماذنه های سایر مساجد بلند تر است .

این بنا در میدان امام حسین ، جنب خیابان رجایی شهرستان ابرکوه  واقع شده است .  در پایان سلطنت ابوسعید مرمت های اصلی بنا صورت گرفت که  محراب  گچبری  زیبای ایوان شرقی مسجد ، از جمله این مرمت ها  است . 

محراب بزرگ یا اولیه مسجد در سمت دقیق قبله نیست و با جهت قطب مغناطیسی شمال ، چهل و هفت درجه اختلاف دارد که این موضوع به دلیل اشتباه محاسباتی سازندگان آن رخ داده است . به همین دلیل به منظور اصلاح  محراب اولیه ، محراب دیگری ساختند که  این محراب قدری اختلاف درجه محراب اولیه را اصلاح کرده است . 

 در وسط حیاط مرکزی سکوی سنگی بزرگی شبیه صفه به چشم می خورد  و در کنار آن راه پله ای به پایین می رود . در میانه بنا یک حیاط یا صحن مستطیل شکل به چشم می خورد که دارای دهلیز و شبستان است .  تقریباً تمام قسمت های فعلی این مسجد متعلق به قرون هفتم و هشتم هجری است  و البته  بخش هایی هم وجود دارد  که  از  سابقه کهن تری برخورداراست که از آن جمله می توان به شبستان گنبد دار مسجد اشاره کرد .

مسجد جامع ابرقو دارای سر در ورودی به ارتفاع پانزده متر بوده که در سه گوشه ، به وسیله سه طاق نما پایه چهار گوش به هشت گوش تبدیل می شود . از ویژگی های مهم این بنا وجود دو محراب در آن است . محراب بزرگ گچبری شده  مسجد که قدیمی تر است  و در آن کتیبه ای به تاریخ سال  738   هجری قمری به چشم می خورد .                 

 این محراب در حال حاضر  در قابی شیشه ای محافظت می شود  و بی شباهت به محراب مسجد جامع  اصفهان نیست .  محراب دوم ساده تر  بوده و از کاشی با لعاب فیروزه ای و لاجوردی تشکیل شده است و در وسط این محراب  یک پنج ضلعی تزئینی از کاشی فیروزه ای  وجود دارد  که نواری از کاشی لاجوردی آن را احاطه کرده است .  در این مسجد   چند   فرو  رفتگی  و  تزئینات محراب مانند دیگر نیز وجود دارد که جالب توجه هستند  و  در داخل آن ها  تزئینات مختلفی اجرا شده است .  در حال حاضر بر روی ستون ها و دیوار های اصلی مسجد پوششی از گچ کشیده اند اما در برخی  قسمت ها  این تزئینات به صورت یک قاب در گچ بیرون مانده است که در آن تزئینات مختلف ازجمله کاشی های شش ضلعی مغولی مشاهده می شود که تقریباً در بیشتر بنا های این دوره کاربرد داشته است .   در یکی از فرو رفتگی های محراب  که در بالای آن تزئینات مقرنس اجرا شده است  یک کاشی کتیبه دار به رنگ سفید   بر زمینه لاجوردی دیده می شود .                    

 در برخی از ستون ها نیز نمای اصلی ستون های اولیه که از خشت و گل بوده  را در زیر گچ نپوشانده اند و  هنوز می توان آن ها را مشاهده کرد .  

 البته باید اشاره کرد که این عمل تعمدی بوده و جهت  مشخص   شدن حالت اصلی مسجد قبل از مرمت انجام شده است .  در ایوان جنوبی  یک کتیبه سنگی نیز دیده می شود که  در وسط آن تزئینات گیاهی  وجود دارد و کتیبه به صورت نوار در سه طرف بالا ، چپ و راست اجرا شده است .   در شبستان ها و طاق های بین ایوان شرقی و جنوبی دیواره ها و طاق ها دارای تزئیناتی از رنگ بر روی گچ هستند  که احتمالا  این تزئینات احتمالاً متاخر بوده و در قرون بعدی به بنا اضافه شده است . 

در این قسمت در داخل ایوان  نیز  کتیبه ای  نواری در بخش بالایی دیوارها و کمی پایین تر از پاطاق به چشم می خورد . این کتیبه به رنگ سفید بر زمینه لاجوردی اجرا شده است و در پایین آن نوار باریکی از کاشی معرق دیده می شود .            

این بنا به شماره 197 به ثبت رسیده است . 

گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمدحسینی – فاطمه کردی 

No tags for this post.