چرا به قانون‌گریزی دچار هستیم؟
جامعـه، دربرگیرنـده مجموعه‌ای از افـراد اسـت کـه از طریـق روابـط متقابـل اجتماعـی بــه یکدیگــر پیونــد خورده‌اند. زندگــی انسان‌ها در جامعــه یــک امــر اجتناب‌ناپذیر و ضـروری اسـت و بدون شک، لازمه تـداوم و بقـای زندگـی اجتماعـی، وجـود نظـم اجتماعـی اسـت.
نظــم اجتماعــی، روابــط اجتماعــی نسبتاً پایــدار بیــن مجموعه‌ای از کنشــگران فــردی و جمعــی بــر اســاس منافــع مشــترک، دلبســتگی و وابســتگی متقابــل اســت کــه به‌واسطه تعلــق خاطــر و احساســات اخلاقی مشــترک و وجــود نظــام قانونــی رســمی حاصـل می‌شود.
همان‌گونه که متخصصان معتقدند، حفــظ نظــم اجتماعــی در جامعــه مســتلزم وجــود قانــون است و حاکمیــت قانـون نیز نشأت‌گرفته و برخواسـته از تکالیـف اجتماعـی و اخلاقی اسـت. قانـون ناظـر بـر رفتارهـای فـردی، روابـط بیـن فـردی و بیـن گروهـی در تمـام سـطوح جامعـه اسـت کـه بـه تعییـن وظایـف و حقـوق افـراد جهـت انجـام کارهـای مختلـف و همچنیـن بـرای توزیـع تکالیــف و حقــوق در جامعــه می‌پردازد. چنانچــه اجــزای نظــم و کنشــگران اجتماعــی موجبـات رعایـت دستورالعمل‌های قانـون در جامعـه را رعایـت و فراهـم نکننـد، انسـجام اجتماعــی و هماهنگــی بیــن اجــزاء جامعــه دچــار اختلال و بی‌نظمی فزاینده‌ای حــادث می‌شود.
این موضوع بااهمیت، توجه محققانی از دانشگاه پیام نور و دانشگاه تهران را به خود جلب نموده تا در خصوص آن، فعالیتی پژوهشی انجام دهند.
در این تحقیق پیمایشی است، 613 نفر از شهروندان ساکن بالای 18 سال شهرستان‌های اهواز، بندر ماهشهر، خرمشهر، اندیمشک و بهبهان مشارکت داشته و به سؤالات محققان پاسخ داده‌اند.
یافته‌های این تحقیق نشان داد که بیشترین و کمترین حوزه‌ای که در آن پاسخگویان مرتکب قانون‌گریزی شده‌اند به ترتیب حوزه‌های مالی-اقتصادی و فرهنگی–آموزشی بوده‌اند.
همچنین بنابراین نتایج، بین احساس آنومی و قانون‌گریزی رابطه معناداری وجود دارد. منظور از آنومی، عدم احساس تعلق بین اشخاص و جامعه است که در صورت تداوم، می‌تواند به چندپاره شدن جامعه بینجامد. طبق یافته‌های تحقیق فوق، هر چه آنومی در جامعه بیشتر باشد، قانون‌گریزی نیز فزونی می‌یابد.
در این رابطه، ابراهیم میرزایی، عضو هیئت‌علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه پیام نور و سه همکار دیگرش در این پژوهش می‌گویند: «در پژوهش ما، فرضیـات زیـر کـه: بین میزان احساس آنومی و قانون‌گریزی رابطه وجود دارد؛ بین نوع پنداشت و فهم از جامعه و قانون‌گریزی رابطه وجود دارد؛ بین میزان پیوند اجتماعی و قانون‌گریزی رابطه وجود دارد و بالاخره بیـن میـزان رضایـت از عملکـرد سازمان‌ها و قانون‌گریزی رابطـه وجـود دارد، ازنظر علمی تأیید شدند».
بر اساس نظر این محققان، «هـر چـه افـراد جامعـه در فراینـد اجتماعـی شـدن رســمی و غیررســمی درک و فهــم مثبــت و عــام گرایانه تــری از جامعــه و نهادهــای آن داشــته باشــند، خــود را بیشــترجزیی از جامعــه و اجتمــاع ملــی می‌دانند و بــر آن اســاس ســعی در تعریــض و تحکیــم هنجارهــای اجتماعــی داشــته و احســاس تکلیــف بیشــتری خواهنـد داشـت. در ایـن صـورت آمادگـی عمـل در راسـتای انجـام تعهـدات اجتماعـی بیشتــری دارنــد تــا بــه انجــام کنــش هنجارمنــد در انجــام امــور روزمــره خــود بپردازنــد و در قبــال جامعــه احســاس مســئولیت می‌کنند».
این یافته‌های علمی پژوهشی که در فصل‌نامه «مطالعات امنیت اجتماعی» متعلق به معاونت اجتماعی نیروی انتظامی است، می‌توانند در به دست آوردن اطلاعات لازم در مسئولان امر به‌منظور فراهم ساختن شرایطی که به اجرای منظم‌تر قانون منجر شوند، کمک نمایند.
بدون شک در غیر این صورت، شاهد اختلال در نظــام هنجــاری، آنومــی اجتماعــی و اتخــاذ کنش‌های منفعــت طلبانــه خودخواهانــه از ســوی افــراد در جامعــه خواهیــم بــود کــه موجــب بی‌نظمی در ایفــای نقش‌ها در جامعــه و حقـوق و تکالیـف مترتـب بـر آن‌ها می‌شود.
گزارش: محمدرضا دلفیه
No tags for this post.
