همه زمین، درمقابل یک ویروس نوین

اواخر دسامبر سال 2019 بود که یک سری موارد غیرقابل توضیح در مورد پنومونی یا ذات‌الریه در شهر ووهان چین گزارش شد. دولت و محققان حوزه بهداشت در این کشور اقدامات سریعی را برای کنترل همه‌گیری آن انجام دادند و همزمان، تحقیقات سبب‌شناسی این بیماری را آغاز کردند.

در 12 ژانویه سال 2020، سازمان جهانی سلامت یا WHO، به‌طور موقت این ویروس جدید را به‌عنوان کروناویروس نوین-2019 نام‌گذاری کرد. در 30 ژانویه سال 2020 نیز، این سازمان رسماً همه‌گیری کروناویروس نوین-2019 را به‌عنوان فوریت بهداشت عمومی با نگرانی بین‌المللی اعلام نمود.

در ادامه تحولاتی که در این راستا به وجود آمد، سازمان جهانی سلامت در تاریخ 11 فوریه سال 2020،WHO بیماری ایجادشده توسط کروناویروس نوین-2019 را بیماری COVID–19 نامید.

در همان روز، گروه مطالعه کروناویروس کمیته بین‌المللی طبقه‌بندی ویروس‌ها، این بیماری را به‌عنوان سندرم تنفسی حاد شدید یا به‌اختصار، SARS–Cov–2 معرفی کرد. این بیماری که در روندی بسیار سریع، تقریباً در همه نقاط دنیا گسترش پیدا کرد، تا به امروز یعنی 20 فروردین 1399، نزدیک به 1.5 میلیون نفر را آلوده کرده و حدود 90 هزار نفر را نیز به کام مرگ کشانده است.

برای شناسایی دقیق عامل ایجاد بیماری کووید-19 و بررسی ابعاد مختلف تأثیرگذاری آن بر جوامع انسانی، محققان در سرتاسر جهان شروع به انجام اقدامات تحقیقاتی متعددی کرده‌اند. در همین راستا، گروهی از محققان کشور ما از دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله (عج) دست به انجام یک پژوهش مروری زده‌اند که در آن کروناویروس نوین-2019 و بیماری حاصل از آن یعنی کووید-19 با توجه به شواهد موجود، زیر ذره‌بین برده شده است.

در این مقاله مروری که توسط علیرضا جلالی فراهانی، پژوهشگر مرکز تحقیقات ترومای دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله (عج) و 4 نفر دیگر از همکارانش انجام‌شده، ابعاد گوناگون این بیماری از زوایای مختلف بررسی شده‌اند که در ادامه، به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.

ساختار این ویروس چگونه است؟

به‌طورکلی، کروناویروس ها، جزء ویروس‌های اصطلاحاً پاکت دار هستند که ماده ژنتیکی آن‌ها، یک RNA تک‌رشته‌ای است. این ویروس‌ها، منشأ جانوری داشته و متعلق به خانواده «کرونوویریده» و دسته «نیدووایرال» ها هستند. ژنوم این ویروس‌ها، جزء بزرگ‌ترین RNA های ویروسی به شمار می‌رود. کروناویروس‌ها دارای دو نوع مختلف از پروتئین‌های سطحی هستند و نام خود را از روی همین ویژگی ظاهری می‌گیرند. خانواده کروناویروس ها به چهار جنس آلفا، بتا، گاما و دلتا تقسیم‌بندی می‌شوند.

تاکنون تقریباً 30 نوع کروناویروس در انسان، پستانداران و پرندگان شناسایی شده‌اند. کروناویروس های انسانی، همگی توسط جنس آلفا و بتا ایجاد می‌شوند و جزء ویروس‌های شایع به‌حساب می‌آیند، به‌طوری‌که فقط در کشور چین، 30 تا 60 درصد از جمعیت، دارای آنتی‌بادی‌های لازم علیه آن‌ها هستند.

در این میان، کروناویروس نوین-2019 یک کرونا ویروس متعلق به دسته بتاکروناویروس است. همچنین، کووید-19 سومین بیماری شناخته‌شده کروناویروس جانوری بعد از SARS و MERS است که این هر دو نیز به دسته بتاکروناویروس تعلق دارند.

کروناویروس نوین-2019 با چه مکانیسمی، بیماری کووید-19 را ایجاد می‌کند؟

محققان دریافته‌اند که مولکولی به نام ACE2 گیرنده اصلی کروناویروس نوین-2019 است. به گفته متخصصان، در ریه طبیعی انسان، ACE2 در سلول‌های ریوی موسوم به «اپیتلیال آلوئول» نوع 1 و 2 به وجود می‌آید و در این میان، 83 درصد سلول‌های آلوئول نوع 2 بیان و ایجاد ACE2 را انجام می‌دهند.

مردان در سلول‌های آلوئولی خود سطح ACE2 بالاتری نسبت به زنان دارند. همچنین، آسیایی‌ها سطح بالاتری از بیان ACE2 را در سلول‌های آلوئولی ریه خود نسبت به جمعیت سفیدپوست و آمریکایی آفریقایی نشان می‌دهند.

طبق تحقیقات انجام‌شده، اتصال کروناویروس نوین- 2019 بر روی ACE2 باعث افزایش بیان این گیرنده می‌شود و این موضوع می‌تواند منجر به رساندن آسیب به سلول‌های آلوئول ریه شود. آسیب به سلول‌های آلوئول می‌تواند به‌نوبه خود باعث یک سری واکنش‌های سیستمیک و حتی مرگ شود. بررسی‌ها نشان می‌دهند که توانایی اتصال گیرندگی کروناویروس نوین-2019 ده تا 20 برابر قوی‌تر از کروناویروس سارس است

طبق نظر محققان، پیش‌نیاز حمله کروناویروس به سلول میزبان، اتصال به گیرنده آن است. پس از اتصال ویروس به گیرنده و طی فعل و انفعالاتی، پوشش ویروسی با غشاهای سلولی ادغام می‌گردد.

علاوه بر ACE2 انسانی، کروناویروس نوین-2019 می‌تواند از ACE2 خفاش‌های نعل اسب چینی، نوعی گربه و همچنین خوک استفاده کند، اما از ACE2 موش نمی‌تواند به‌عنوان گیرنده ورودی استفاده نماید. بااین‌حال، یافته‌های تحقیقاتی نشانگر آن هستند که کروناویروس نوین-2019 ممکن است دامنه گسترده‌تری از میزبان‌ها را داشته باشد.

نحوه تشخیص پزشکی بیماری کووید-19

تشخیص کروناویروس در بیشتر موارد عفونت‌ها، غیرضروری است، زیرا بیشتر بیماران دارای نشانه‌های خفیف یا متوسط با پیش‌آگهی قوی هستند. بااین‌حال، ممکن است شناسایی آن به‌ویژه در هنگام شیوع اپیدمی، ضروری باشد.

ازآنجاکه قبلاً کروناویروس نوین-2019 در انسان یافت نشده است، تاکنون واکسن یا درمان خاصی نیز برای آن ارائه نشده است. اما در شرایط اضطراری فعلی، که تعداد موارد به‌سرعت در حال افزایش است، تشخیص همه موارد مشکوک در اسرع وقت و جدا کردن سریع آن‌ها، برای قطع منبع عفونت بسیار مهم است.

روش‌های آزمایش مرسوم تشخیصی، مانند سنجش برای تشخیص آنتی‌بادی‌های ضد ویروسی یا آنتی‌ژن‌های ویروسی، ازنظر بالینی توسعه یافته و مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

راهکارهای جدید تشخیصی ازجمله PCR-RT و سنجش‌های مبتنی بر ریزآرایه نیز ممکن است در پایش اقدامات اپیدمیولوژیک، همراه با انجام اقدامات پیشگیری مؤثر باشد. برای شناسایی این ویروس به روش‌های ژنتیکی، می‌توان ماده ژنتیکی یا همان اسیدهای نوکلوئیک کروناویروس نوین-2019 را در نمونه‌های گرفته‌شده از ترشحات حلق و بینی، خلط، ترشحات دستگاه تنفسی تحتانی، خون و حتی مدفوع مورد استفاده قرار داد.

اما برای غلبه بر این ویروس چه باید کرد؟

شیوع کووید-19 به یک تهدید بالینی برای جمعیت عمومی و به شکلی ویژه برای پرسنل مراقبت‌های بهداشتی در سراسر جهان تبدیل شده است. بااین‌حال، دانش پزشکی در مورد این ویروس جدید محدود است. گزینه مؤثر آنتی‌ویروس درمانی و واکسیناسیون در حال حاضر تحت ارزیابی و توسعه است.

آنچه ما اکنون می‌توانیم انجام دهیم، اجرای تهاجمی اقدامات کنترل عفونت برای جلوگیری از گسترش کروناویروس نوین-2019 از طریق انتقال انسان به انسان است و در این رابطه، مقامات بهداشت عمومی باید نظارت کامل بر اوضاع داشته باشند.

درواقع، هرچه دانش بیشتری در مورد این ویروس جدید و شیوع آن در دسترس باشد، امکان مقابله بهتر، امکان‌پذیرتر خواهد بود و این امیدواری وجود خواهد داشت که با کشف واکسن، دارو و اقدامات درمانی مؤثر، بتوان در آینده نزدیک بر کروناویروس نوین- 2019 و بیماری کووید-19 غلبه کرد.

جلالی فراهانی و همکارانش در این پژوهش مروری، با توجه به منشأ پدید آمدن بیماری کووید-19 که پیش‌تر بدان اشاره شد، پیشنهاد کرده‌اند که «توصیه‌های تغذیه‌ای و بهداشتی دین مبین اسلام به‌ویژه غذای حلال و رعایت بهداشت را بایستی بیش‌ازپیش مورد توجه قرار داد و برای شناساندن آن به سراسر دنیا تلاش کرد.

همچنین با رعایت عدم ایجاد استرس و اضطراب در میان مردم، باید ضمن توصیه و آموزش مردم به رعایت همه اصول بهداشتی و سلامت، القا و حفظ آرامش مردم نیز برای مقابله با این بیماری را نیز مد نظر قرار داد».

این محققان معتقدند: «اگرچه ارتباطات اینترنتی به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی تا حد زیادی دسترسی و انتشار دانش را افزایش داده‌اند، ولی این بستر همچنان پتانسیل توسعه و گسترش اطلاعات غلط یا اخبار جعلی را دارد. بنابراین دولت‌ها وظیفه ارائه دانش دقیق و روشن‌سازی اطلاعات غلط را برای کمک به مردم در مواجهه با این عفونت جدید بر عهده دارند. چراکه شایعه‌پراکنی و ترساندن کاذب مردم و افزایش سطح استرس و اضطراب در بین بیماران، در روند خدمت‌رسانی بهداشتی و درمانی اخلال ایجاد می‌کند».

شایان ذکر است این اطلاعات علمی پژوهشی، در شماره فروردین نشریه طب نظامی منتشر شده‌اند. این نشریه علمی پژوهشی به‌صورت ماهنامه توسط دانشگاه و پژوهشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله (عج) انتشار می‌یابد.

گزارش:محمدرضا دلفیه

No tags for this post.