بازگشت دوباره به ماه – بخش اول
در روزهای گذشته خبر از قطعی شدن نامزد نهایی ریاست سازمان فضایی ایالات‌متحده مطرح شد. مردی که به‌طور عمده به دلیل حمایتش از بازگشت به ماه و اولویت این هدف نسبت به سفر به مریخ و همچنین تأکید بر مشارکت بخش خصوصی در کاوش‌های فضایی تأکید دارد.
فارغ از اینکه آیا او می‌تواند رأی سنا را کسب کند و از آن مهم‌تر با توجه به سیاست‌ها و نهادهای تصمیم‌گیری مانند شورای عالی فضایی ـآمریکا که زیر نظر معاون اول رییس‌جمهور این کشور اداره می‌شود تا چه حد توان سیاست‌گذاری در اختیار او خواهد بود اما این بهانه مناسبی برای نگاه کردن به آینده و اولویت اهداف کاوش‌های فضایی است. آیا ماه گزینه مناسب‌تری برای آینده کاوش‌های فضایی نسبت به مریخ نیست؟
ایده سفر به مریخ در قالب گام بزرگ بعدی انسان از جهات متعددی جذابیت دارد.
نخست اینکه ما تاکنون به مریخ نرفته‌ایم و قدم گذاشتن انسان بر سطح مریخ می‌تواند نقطه عطفی در تاریخ کاوش‌های فضایی باشد و افق‌های تازه‌ای را پیش روی مردم باز کند. نامکشوف بودن مریخ برای انسان باعث خواهد شد تا حمایت و پشتیبانی اجتماعی و سیاسی بیشتری از این مأموریت گران‌قیمت به وجود آید و درعین‌حال، به دلیل اینکه سفر انسان به مریخ نیازمند توسعه فناوری‌های متعددی است که هنوز برخی از آن‌ها موجود نیست، این سفر می‌تواند انبوهی از فناوری‌های جنبی را تولید کند که بعدتر وارد زندگی عمومی مردم شود. قطعاً این سفر می‌تواند الهام‌بخش نسل تازه‌ای از مردم و به‌خصوص نوجوانان و جوانان باشد و باعث رشد چشمگیر توجه به علم و صنایع فضایی شود. همچنین به دلیل گران بودن چنین سفری احتمال بالایی وجود دارد که سفر انسان به‌سوی مریخ د قالب نوعی همکاری بین‌المللی صورت بگیرد و درنتیجه این سفر تبدیل به نماد و نمونه‌ای از همکاری‌های بین‌المللی فرامرزی شود.
در مقابل بازگشت دوباره به ماه چنین جذابیت‌های ابتدایی را به همراه ندارد. مردم و سیاستمداران خواهند پرسید ما پیش‌تر در ماه بوده‌ایم برای چه باید هزینه گزافی را صرف سفر دوباره به ماه کنیم؟ اگر مریخ در افق خود چشم‌انداز ساخت کلونی و زمین سان کردن سیاره را دارد چنین گزینه‌ای برای ماه مطرح نیست.
بااین‌وجود فراتر از جنبه‌های تبلیغاتی و چشم‌انداز جذاب سفر به مریخ، ماه هنوز هم می‌تواند برای مقصد بعدی انسان در کاوش‌های فضایی بهترین گزینه باشد.
انسان در دهه 1970 میلادی و عمدتاً به‌واسطه رقابت‌های سیاسی بود که قدم بر ماه گذاشت پروژه آپولو نقطه عطفی در تاریخ کاوش‌های فایی بود. بااین‌وجود آن برنامه به دلیل هزینه بالای خود ادامه پیدا نکرد. انسان اگرچه بر ماه قدم گذاشت، بر سطح آن رانندگی کرد و نمونه‌های از خاک ماه را به زمین بازگرداند؛ اما به دلایل مختلف نتوانست آن مسیر را ادامه دهد و خود را به مدار زمین محدود کرد.
اگر سفر دوباره انسان به ماه در دستور کار قرار گیرد، فرصت‌های علمی، پژوهشی و آینده‌نگرانه بسیاری در دل آن بروز خواهد کرد و حتی امکان واردکردن بخش خصوصی در آن و طراحی نوعی برنامه تجاری سودآور نیز وجود دارد.
بیایید بخشی از مزیت‌های نسبی ماه را در نظر بگیریم. ما فناوری سفر به ماه، فرود بر آن و بازگشت ازآنجا را در اختیار داریم. درست است که بخشی از فناوری‌هایی که برای سفر انسان به ماه در دهه 70 میلادی استفاده شد در چرخه نوآوری گم شده است و برای برخی از بخش‌های چنین سفری با توجه به امکانات نوین باید فناوری‌های تازه و روز امدی را توسعه داد اما اصول اولیه عملیاتی در اختیار ما است. ما در طول سال‌های گذشته به‌طور مرتب ماه را زیر نظر داشته‌ایم سفر به ماه برای ارسال مدارگرد و کاوشگرهای سطحی ازنظر فنی به مرحله‌ای رسیده است که بخش‌های خصوصی می‌توانند از عهده آن بربیایند. در مورد مریخ این‌چنین نیست. ما نه‌تنها هیچ‌گاه به مریخ نرفته‌ایم که بخشی از فناوری‌های ضروری این سفر نظیر بازگشت دوباره از سطح سیاره سرخ تنها در قالب برخی از ایده‌های اولیه و مفهومی وجود دارند. ماه به ما نزدیک است. با فناوری تازه امکان سفر یکی‌دوروزه به ماه مهیا است. از سوی دیگر هر مأموریتی که به ماه برود از پشتیبانی کامل و همزمان – با یک ثانیه تأخیر – فرماندهی زمین برخوردار است. منه تنها مسافران با خطرات جدی و ناآشنای سفر طولانی‌مدت در محیط میان‌سیاره‌ای روبه‌رو نیستند که در صورت بروز هر حادثه‌ای تمام توان علمی و فناوری زمین این توان را دارند که بسیج شوند و به‌طور همزمان به حل مشکل کمک کنند کما اینکه این کار را در مأموریت معروف آپولو 13 انجام دادند. در مورد مریخ چنین موضوعی وجود ندارد. بخش عمده‌ای از بحران‌های احتمالی یا مشکلات فوری تنها باید به مدد خود خدمه پرواز حل‌وفصل شود و عملاً امکان مشورت فوری با زمین به دلیل فاصله طولانی وجود ندارد.
در مورد ماه حتی در صورت بروز مشکل امکان ارسال مأموریت‌های نجات خارج از حوزه امکان نیست. همچنین امکان ارسال محموله‌های بدون سرنشین شامل غذا، امکانات و تجهیزات به ماه و فرود آوردن آن در نزدیکی محل مأموریت امری ممکن و ساده به شمار می‌رود.
بدین ترتیب سفر دوباره به ماه هم ازنظر اقتصادی هم ازنظر فنی و هم ازنظر پشتیبانی امری ممکن‌تر و ساده‌تر است. بخش مهمی از هر مأموریتی را شناسایی و بررسی‌های مکانی و موقعیت سنجی تشکیل می‌دهد این مورد نیز برای ماه امری ساده‌تر و اقتصادی است. ما به‌راحتی می‌توانیم با کمک تلسکوپ‌های زمینی داده‌های خوب و دقیقی از نیمه رو به زمین ماه به دست بیاوریم و فرستادن مدارگردهایی که به دور ماه قرارگرفته و نیمه‌تاریک آن را کاوش کنند امری ساده است. حتی ساخت شبکه‌ای ارتباطی در اطراف ماه، با قرار دادن ماهواره‌هایی در مدارهای ماه- ثابت که بتواند برای نقاط مختلف سطحی و مداری امکان ارتباط دائم را به وجود بیاورد بسیار کم‌هزینه‌تر از اعزام تنها یک ربات مریخ‌نورد به مریخ خواهد بود.
—
پوریا ناظمی
No tags for this post.
