«خلوت کردن با خود»؛ این مهارت بهترین راه کاهش استرس است
شاید عجیب به نظر برسد اگر بگوییم تنها بودن عمدی و انتخابی، می‌تواند یکی از مؤثرترین ابزارهای مدیریت استرس باشد. روانشناسی مدرن نشان می‌دهد زمانی که به انتخاب خودمان تنها می‌شویم، مغز فرصتی استثنایی برای ترمیم و بازسازی پیدا می‌کند.
به گزارش سیناپرس؛ انسان موجودی اجتماعی است. ما در گروه‌ها تکامل یافته‌ایم و تمدن‌ها را به عنوان خانواده‌های بزرگ انسانی ساخته‌ایم. در سطحی بنیادین، همه ما به همراهی دیگران نیاز داریم. اما چرا گاهی به ویزه وقتی استرس داریم، آرزو می کنیم که کاش می‌شد تمام کره زمین فقط به من تعلق داشت. من بودم واین سیاره و دیگر هیچ کس!
گرچه به نظر هولناک می رسد اما این احساس که گاهی دوست داریم انبوه انسان‌های اطراف‌مان ناپدید شوند، برخلاف ظاهر ضداجتماعی‌اش، ریشه در نیاز عمیق روانی ما به خلوت کردن با خود و نیاز به تنهایی دارد.
میل به تنهایی و خلوت
روانشناسان از ما می‌خواهند که زمان بیشتری را به تنهایی اختصاص دهیم تا به مغزمان فرصتی برای استراحت و تجدید قوا بدهیم.
تنهاییِ سالم: مفهومی نوین در روانشناسی
پژوهشگران برای این میل طبیعی به تنها بودن، اصطلاحی علمی ابداع کرده‌اند: “A loneliness” (تنهایی‌طلبی).
این مفهوم که تصویر آینه‌ای تنهایی اجباری است، به علائم و احساسات منفی اشاره دارد که وقتی زمان کافی برای خودتان ندارید، ظاهر می‌شوند.
در حالی که تنهایی اجباری می‌تواند به سلامت روان آسیب بزند، تنهایی انتخابی دقیقاً اثر معکوس دارد.
دکتر تویی-وی نگوین، استاد روانشناسی دانشگاه دورهام، در این زمینه می‌گوید: “آنچه به طور مداوم در پژوهش‌هایمان مشاهده می‌کنیم این است که زمان تنهایی برای تنظیم هیجانی بسیار مفید است.”
داشتن زمانی برای تنهایی مهم است زیرا ما را در نوعی حالت بهبودی پس از استرس قرار می‌دهد.
اثرات فیزیولوژیک تنهایی انتخابی
پژوهش‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهد حتی ۱۵ تا ۳۰ دقیقه تنهایی می‌تواند آثار استرس را به طور چشمگیری کاهش دهد.
در یکی از این مطالعات، پژوهشگران ابتدا در شرکت‌کنندگان استرس ایجاد کردند، سپس آنان را به اتاقی تنها بردند. در مدت کوتاهی، شاهد کاهش قابل توجه همه هیجانات منفی و استرس بودند.
نکته جالب اینجاست که این اثر آرام‌بخش زمانی که افراد در اتاق با شخص دیگری بودند، رخ نمی‌داد.
به نظر می‌رسد تنهایی فضای منحصربه‌فردی برای استراحت و بازسازی روانی فراهم می‌کند.
تأثیر بر سیستم عصبی:
وقتی ما به طور خود خواسته می خواهیم که دقایقی با خودمان تنها باشیم و خلوت کنیم، به طور مشخص سطح کورتیزول (هورمون استرس) کاهش پیدا می کند.
فعال شدن سیستم عصبی پاراسمپاتیک، کاهش ضربان قلب و فشار خون و نیز بهبود عملکرد دستگاه گوارش از مهمترین شاخص هایی هستند که در ضمن خلوت کردن با خود حاصل می شوند.
تنهایی؛ موتور خلاقیت و خودشفقتی
منافع تنهایی فراتر از آرامش فوری است. پژوهش‌های انجام‌شده در دوران همه‌گیری کووید-۱۹ نشان داد زمان تنهایی می‌تواند خلاقیت را افزایش دهد.
وقتی تنها هستیم، مغز از حالت تمرکز خارجی به حالت شبکه پیش‌فرض (Default Mode Network) تغییر می‌کند – حالتی که با تفکر خلاق، حل مسئله و بینش‌های ناگهانی مرتبط است.
دیگر مزایای روانشناختی:
افزایش خودشفقتی و کاهش خودانتقادی
بهبود تاب‌آوری در برابر استرس
تقویت خودآگاهی و درک عمیق‌تر از احساسات
توسعه مهارت‌های تصمیم‌گیری مستقل
هنر طراحی تنهایی سازنده
کلید بهره‌برداری از مزایای تنهایی، در برنامه‌ریزی آگاهانه نهفته است.
دکتر نگوین تأکید می‌کند: “گاهی اگر زمان تنهایی خالی باشد، مردم آن را چالش‌برانگیز می‌یابند.” به عبارت دیگر، بهتر است برای اوقات تنهایی خود ساختاری تعریف کنید.
فعالیت‌های پیشنهادی برای تنهایی سازنده:
کاردستی و ساخت ماکت (فعالیت مورد علاقه خود دکتر نگوین)
خواندن کتاب‌های غیردرسی
باغبانی و نگهداری از گیاهان
پازل و بازی‌های فکری
طراحی و نقاشی
هشدار مهم: مرز بین تنهایی سالم و انزوا
برای درک این مفهوم، باید تمایز واضحی بین تنهایی انتخابی و انزوای اجباری قائل شویم.
تنهایی زمانی سالم است که:
به انتخاب خودتان باشد
مدت زمان معقولی داشته باشد
پس از آن به زندگی اجتماعی بازگردید
باعث احساس مثبت شود
در مقابل، انزوای اجباری می‌تواند به مشکلات جدی سلامت روان منجر شود و حتی با افزایش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی و مرگ زودرس مرتبط است.
راهکارهای عملی برای گنجاندن تنهایی در زندگی روزمره۱. ایجاد عادات کوچک:
۱۵ دقیقه پیاده‌روی روزانه به تنهایی
نوشیدن چای در فضای آرام بدون همراه
گوش دادن به موسیقی بدون انجام کار دیگر
۲. مدیریت محیط:
دکتر نگوین توصیه می‌کند: “اگر مدام در محیط پُراسترس هستید، وقتی تنها می‌شوید ممکن است نتوانید از آن جدا شوید. به همین دلیل بسیاری از والدین احساس می‌کنند باید از خانه خارج شوند.”
۳. محدودیت‌های دیجیتال:
هشدار مهم: استفاده از تلفن همراه می‌تواند فرآیندهای شناختی ارزشمند در زمان تنهایی را مختل کند.
طراحی گوشی‌های هوشمند به گونه‌ای است که توجه شما را جلب می‌کند و شما را به چندوظیفگی سوق می‌دهد.
سخن پایانی: بازتعریف رابطه با خود
در فرهنگی که ارزش خود را با میزان ارتباطات اجتماعی می‌سنجد، شجاعت می‌خواهد که بپذیریم گاهی بهترین همراهی، همراهی با خودمان است.
تنهایی انتخابی نه نشانه ضداجتماعی بودن، که مهارتی است برای مراقبت از سلامت روان.
به نقل از عصر ایران؛ همان‌گونه‌که بدن پس از ورزش نیاز به استراحت دارد، مغز ما نیز پس از تعاملات اجتماعی پیچیده به زمانی برای بازیابی نیازمند است.
شاید امروزه، هوشمندانه‌ترین شکل مراقبت از خود، یادگیری هنر تنها بودن باشد.
