گفت‌وگوی اختصاصی خبرگزای سینا با محمد گلریز به بهانه آزادسازی خرمشهر
نوای ماندگار مقاومت/موسیقی‌های که دفاع مقدس را زنده داشتند
۴۱ سال از آغاز جنگ تحمیلی می‌گذرد. ۴۱ سال زمان برای ماندگاری موسیقی‌هایی که از ابتدای شروع جنگ ساخته شدند. از مارش نظامی اعلان جنگ و صدای آژیر قرمز و سفید گرفته تا موسیقی‌هایی که در جبهههای جنگ همراه با فیلم‌های ماندگار سینمای ایران بر پرده نقره‌ای به گوش همگان رسیده است.
سحر طاعتی: موسیقی‌هایی که در روند آزادسازی خرمشهر و مقاومت مردم دزفول ساخته شد که تا به امروز زبان‌زده پیر و جوان است. جوانی که شاید حتی کوچک‌ترین تعلقی ذهنی و جسمی به آن دوران ندارد اما چون برای نسل پدران و مادرانشان موسیقی‌هایی ماندگار و دارای جایگاهی هستند آن‌ها هم شنیده‌اند و گوش و زبانشان پر از این ملودی‌ها شده است به‌گونه‌ای که شاید در بسیاری مناسبت‌های مذهبی همچون تاسوعا و عاشورای حسینی همین نسل جوان که فقط تم‌ها و ملودی‌های موسیقی‌های جنگ را شنیده‌اند از آن‌ها با تغییر شعر برای عزاداری‌هایشان استفاده می‌کنند.
به گزارش خبرگزاری سینا، موسیقی جنگ را شاید بتوان شاخه‌ای از موسیقی دانست اما جدا از موسیقی‌مان نیست. بخشی از هویت موسیقایی‌مان است که بر اساس تاریخ و موضوعی در برهه‌ای از زمان در اثر زیست آهنگسازان، شاعران و خوانندگان در آن موقعیت اجتماعی شکل گرفته است. البته نمی‌توان موسیقی جنگ را فقط به ساخت موسیقی‌ها در دوران ۸ ساله دفاع مقدس مرتبط دانست چرا که تا به امروز بودند و هستند آهنگسازانی که برای این جنگ چه در قالب قطعه و چه در قالب نماهنگ و چه فیلم؛ موسیقی‌هایی خلق کرده‌اند که بیشترشان ماندگار شدند که نمونه آن موسیقی‌های مجید انتظامی و معروف‌ترین آن‌ها موسیقی فیلم «از کرخه تا راین»، «آژانس شیشه‌ای» و «بوی پیراهن یوسف» است.
همدلی و اتحاد در تولید آثار ماندگار
ماندگاری موسیقی‌های جنگ و دفاع مقدس آن هم بعد از گذشت ۴ دهه از آن واقعه تلخ، دلایل بسیاری دارد که محمد گلریز خواننده دوران انقلاب و جنگ در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرگزای سینا در این‌باره می‌گوید: دلیل اینکه مردم همچنان این موسیقی‌ها را دوست دارند و می‌شنوند؛ بسیار روشن است چرا که در روند ساخت این آثار یک همدلی، هم‌بستگی و اتحادی بین سازندگان این سروده‌ها وجود داشت. بیشتر اشعار توسط آقای حمید سبزواری سروده می‌شد و آقای احمدعلی راغب نیز آهنگ‌سازی قطعات را بر عهده داشت و آقای مجتبی میرزاده نیز در جایگاه تنظیم‌کننده آثار را تنظیم می‌کرد و بنده هم می‌خواندم. در آن زمان همدلانه کار می‌کردیم و مسئله مادی مدنظرمان نبود نه‌تنها ما بلکه همه مردم. در آن شرایط سخت هر کاری از دستشان برمی‌آمد برای پیشبرد اهداف انقلاب و جنگ انجام می‌دادند. در هنر هم همین‌طور بود چه دست‌اندرکاران، چه مجریان ادارات و سازمان‌های مختلف و چه صدا و سیما همه با جون و دل کار می‌کردند.
وی ادامه می‌دهد: برای ساخت یک اثر موسیقایی همه با هم فعالیت می‌کردند و فقط هنرمندان دخیل نبودند بلکه رسانه‌هایی چون رادیو و تلویزیون و حتی بلندگوهای شهری نیز به پخش آن‌ها کمک می‌کردند و به نظرم این همراهی و هم‌بستگی، یکی از مسائلی بود که کارهایی که ساخته می‌شد کارهای بسیار خوب و ماندگار می‌شدند. اهداف عالی بود و همه به عالی بودن کار فکر می‌کردند و پشتیبانی هم خیلی پررنگ بود و همان هم باعث می‌شد این کارها بین مردم جلوه بیشتری پیدا کند و بیشتر شنیده شود و مثل امروز نبود که در معرض شدیدترین هجمه‌های فرهنگی، تبلیغاتی و رسانه‌ای باشیم.
نقش رسانه‌ها در تثبیت آثار موسیقایی
در سال‌های اولیه انقلاب و شروع جنگ تحمیلی گستردگی شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی همانند امروز نبود. تلویزیون شاید یک الی دو شبکه داشت و رادیو نیز شاید کمی بیشتر. اما همان هم دائماً موسیقی‌های خوب و مناسب روز را پخش می‌کردند. آثار درجه‌یک و حتی قطعاتی که توسط آهنگسازان با بهره‌مندی از فضای زندگی روزمره رزمندگان در پشت جبهه‌ها و مقاومت آن‌ها ساخته می‌شد. همان چند شبکه کم هم نقش بسزایی در معرفی و ماندگاری آثار انقلاب و جنگ داشتند تا حدی که بخش اعظمی از حس نوستالژی و تکرار آن قطعات، مدیون همان پخش‌های همیشگی رادیو و تلویزیون است.
محمد گلریز نیز در این‌باره می‌گوید: اولین کاری که من برای انقلاب خواندم سرود «برخیزید» بود. مردم واقعاً اوایل انقلاب نسبت به شهدا احترام می‌گذاشتند و تقدیر می‌کردند و با شروع جنگ و دفاع مقدس این مسئله پررنگ‌تر شد. با در نظر دیدگاه مردم به وقایع روز جامعه، مقاطعی که آن کارها ساخته می‌شد نیز خیلی مهم بود و از همه مهم‌تر نقش رسانه در ترویج آن. به‌عنوان مثال من برای امام خمینی(ره)؛ قطعه «بانگ آزادی» را خواندم که ۴۳ سال است این سرود بعد از اخبار ساعت ۱۴ از رادیو پخش می‌شود که به نظرم عین معجزه است. بر همین است که می‌گویم یکی از نکات بسیار مهم که می‌تواند کار را ماندگار کند، تبلیغات رسانه‌ای است.
چرا موسیقی جنگ دیگر ساخته نمی‌شود؟
این خواننده موسیقی‌های انقلابی و جنگ بر این باور است که موسیقی، ملودی و شعر ارکان اساسی ساخت و ماندگاری یک اثر موسیقایی است اما تبلیغات حرف اول را می‌زند.
او می‌افزاید: سه رکن شعر و ملودی و موسیقی اهمیت بالایی دارد اما مهم‌ترین مسئله در ماندگاری یک اثر هنری؛ تبلیغاتی است که برای آن می‌شود. تبلیغات است که کار را نهادینه و در ذهن مردم ماندگار می‌کند. یعنی زیاد شنیده‌شدن در مقاطع مختلف و پرداختن به محتوای آن کار موسیقیایی؛ باعث می‌شود این آثار ماندگار بماند.
خواننده قطعه «شهید مطهر» ضمن انتقاد از عدم ساخت موسیقی‌هایی با مضمون جنگ و انقلاب اسلامی می‌گوید: متأسفانه چند سالی است که دیگر به این ژانرها نمی‌پردازیم و هیچ تولید و پشتیبانی در این زمینه نداریم چرا که به نظرم بسیاری فکر می‌کنند که این آثار دیگر کاربرد ندارد. اما همیشه من این سوال را می‌پرسم که چطور شده قطعات انقلابی و دفاع مقدس بعد ۴۰ سال هنوز شنیده می‌شود و هنوز مردم هم علاقه دارند و همچنان هم زبان‌زد خاص و عام شده است پس چطور می‌گویید دیگر کاربرد ندارد. اگر ندارد پس نگاه و علاقه مردم به آن کارها از کجا می‌آید؟
گلریز ادامه می‌دهد: عدم ساخت و تولید موسیقی‌هایی با موضوع جنگ تحمیلی ایران و عراق خطر بسیار بزرگی برای افکار نوجوانان و جوانان ماست که آینده‌سازان کشورمان هستند. من به شخصه در هر جاهایی که مسئولان بلندپایه کشوری باشند این مسئله را مطرح می‌کنم و معتقدم برخی مسئولین در زمینه موسیقی جنگ و انقلاب و راویان این بخش و موسیقی حماسی و ملی کم‌کاری کردند.
لزوم خلق آثار جدید با حمایت ارگان‌ها
در طول ۴ دهه از انقلاب اسلامی، کشورمان شاهد اتفاقات حماسی بسیاری در مقاطع مختلف بوده که شاید هنرمندان کمترین توجه را برای ساخت آثاری مرتبط با آن‌ها داشته‌اند. گلریز در این خصوص می‌گوید: خیلی اتفاقات حماسی در مقاطع تاریخی مختلف در کشورمان رخ داده که می‌شود با موسیقی حماسی آن‌ها را مطرح کرد. چرا نباید از تهرانی‌مقدم پدر موشکی ایران موسیقی یا فیلم ساخته شود؟ و یا از شهید باکری، شهید صیاد شیرازی و یا شهید همدانی. نوجوانان و جوانان ما چه اطلاعی از این شخصیت‌ها دارند؟ در صورتی که همه این عزیزان فداکاری‌های بسیاری را برای ایران عزیزمان کردند اما متأسفانه نسل جوان ما آشنایی چندانی با آن‌ها ندارد. البته ناگفته نماند که من برایشان سرودهایی را خوانده‌ام اما من یک نفر کافی نیستم. این‌ها موارد بسیار مهمی است که هنرمندان ما با پشتیبانی دولت می‌توانند آثار درخور شأن و منزلت آن‌ها و در جهت معرفی و شناساندن ایثار و فداکاری آن‌ها بسازند و نسل امروز را با شخصیت‌های برجسته کشورمان آشنا کنند.
خواننده قطعه «شهیدان خدایی» ساخت موسیقی برای شهدا و رزمندگان کشورمان را یکی از راه‌های شناخت نسل کنونی با ابعاد جنگ و دوران دفاع مقدس می‌داند و می‌گوید: نمونه بارز پررنگ شدن این مسئله همان سروده آباده بود که عالم‌گیر شد. نقش صدا و سیما در این زمینه بسیار پررنگ بوده است.
گلریز که به یکی از خوانندگان برتر دوران دفاع مقدس شهرت دارد، معتقد است که ما این روزها درگیر جنگ فرهنگی هستیم و بایستی در این جنگ با حمایت ارگان‌های دولتی آثاری خلق کنیم و کشور را از هجمه دشمنان نجات دهیم. او می‌گوید: همان‌طور که در جنگ تحمیلی همه دست به دست هم دادیم و همه پای کار آمدند که حتی یک وجب از خاک کشورمان را هم به دشمن ندادیم، الان نیز بایستی در جنگ فرهنگی همین کار را بکنیم. کشورمان این روزها درگیر جنگ فرهنگی است.
این روزها شاید تک قطعه موسیقی برای مناسبت‌هایی چون سالروز آزادسازی خرمشهر و یا هفته دفاع مقدس کمتر ساخته شود اما هستند فیلم‌سازانی که در این زمینه همچنان پیش‌رو هستند و بعضاً از آهنگسازانی برای ساخت موسیقی فیلم‌شان بهره می‌گیرند که بسیار تأثیر‌گذارند اما متأسفانه بعد از چندی فراموش می‌شوند و این در حالی است که موسیقی فیلم‌های دهه ۷۰ که در بالاتر به آن‌ها اشاره کردیم همچنان ماندگارند و در اذهان مردم نقش بسته‌اند.
گلریز که صدایش به‌عنوان میراث شفاهی ایران در سازمان میراث فرهنگی ثبت شده است، باز هم تبلیغات را مؤثرترین عامل در این زمینه می‌داند و می‌گوید: تبلیغات فلسفه دارد. وقتی تبلیغ و سرمایه‌گذاری نمی‌شود، مانور و تبلیغات رسانه‌ای هم روی آن صورت نمی‌گیرد، کاملاً واضح است که فیلم و یا آهنگی هم که ساخته می‌شود هرچقدر هم مهم و تأثیرگذار باشد، فراموش می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: این روزها زیاد می‌شنویم که ذائقه شنیداری مردم تغییر کرده است. این تغییر فقط و فقط به خاطر تصمیم‌گیری‌های اشتباه عوض شده است و زمانی که تبلیغات روی کارهای خوب و فاخر نباشد، شاهد این تغییر ذائقه هستیم.
