شیوه‌های فرزندپروری اشتباه چه بلایی بر سر ذهن و جسم فرزندان می آورد؟

یافته‌های یک مطالعه نشان می‌دهد: نوع رفتار تربیتی والدین نقش بسزایی در ایجاد یا تشدید درد مزمن نوجوانان دارند. در واقع، سبک‌های فرزندپروری اشتباه، می تواند با الگوهای فکری نادرست از طریق ایجاد یا پیش تخلیه طرحواره های ناسازگار در درد مزمن نوجوانان و بروز اختلالات جسمی و روانی تأثیرگذار باشد.

به گزارش سینا پرس فارس، درد مزمن، هر نوع دردی است که به طور مداوم یا متقطع برای مدت زمان طولانی‌تر از سه ماه در حداقل یکی از اندامهای بدن ادامه دارد. این نوع درد ممکن است از عوارض فیزیکی مانند ضعف عملکرد جسمانی و کاهش فعالیت روزانه، تا اثرات روانی مانند افسردگی، اضطراب و اختلالات خواب را به دنبال داشته باشد. درد مزمن در نوجوانان می‌تواند اثرات بسیار جدی‌تری داشته باشد. زیرا در حالت رشد و توسعه فیزیکی و روانی هستند. از این رو؛ مدیریت درد مزمن در نوجوانان بسیار اهمیت دارد.

بنابر گفته پژوهشگران، اولین گام در مدیریت درد، تشخیص دقیق و درست علت درد است، زیرا درمان و مدیریت درستی باید بر اساس علت اصلی درد صورت گیرد. برنامه‌های درمانی ممکن است شامل مداخلات فیزیوتراپی، روان‌درمانی، داروها و تکنیک‌های مدیتیشن و آرامش‌بخشی باشد. همچنین، آموزش به نوجوانان و خانواده‌ها در مورد مدیریت درد، تغییرات رفتاری مفید و تکنیک‌های آرامش‌بخشی نیز اهمیت زیادی دارد. این اقدامات می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی نوجوانان و جلوگیری از اثرات منفی در آینده کمک کنند.

محققان کشورمان از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز در مطالعه ای پژوهشی پیرامون این موضوع، تاثیر نقش واسطه ای طرحواره های شناختی در رابطه میان سبک های فرزندپروری والدین و درد مزمن در نوجوانان 12 تا 21 ساله شهر شیراز در سال 1399 بررسی و تحلیل کرده اند.

برای انجام این پژوهش، تعداد 1302 نوجوان 12 تا 21 ساله شهر شیراز به صورت تصادفی برای شرکت در این پژوهش انتخاب شدند. برای شناسایی نوجوانان مبتلا به درد مزمن، سوالات غربالگری بر اساس یازدهمین ویرایش طبقه بندی بین المللی از بیماری ها استفاده شد. همچنین پرسشنامه اقتدار والدین بوری و پرسشنامه طرحواره یانگ – فرم کوتاه به ترتیب برای ارزیابی سبک های فرزندپروری و طرحواره های شناختی ناسازگار استفاده شد.

بر اساس نتایج این پژوهش که در نشریه Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health منتشر شده است، نوع رفتار تربیتی والدین نقش بسزایی در ایجاد یا تشدید درد مزمن نوجوانان دارند. در واقع، سبک‌های فرزندپروری اشتباه، می تواند با الگوهای فکری نادرست از طریق ایجاد یا پیش تخلیه طرحواره های ناسازگار در درد مزمن نوجوانان و بروز اختلالات جسمی و روانی تأثیرگذار باشد.

در این خصوص، مریم شایگان دکترای تخصصی روان پرستاری و رییس مرکز تحقیقات جامعه نگر دانشکده پرستاری و مامایی حضرت فاطمه(س) دانشگاه علوم پزشکی شیراز و دیگر مجریان این مطالعه با بیان اینکه یکی از گروه های مهمی که ممکن است درد مزمن را تجربه کنند نوجوانان هستند، می گویند: طبق مطالعات انجام شده، حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد نوجوانان کشور از دردهای مزمن رنج می برند که می تواند بر کیفیت زندگی آنان تاثیر منفی داشته باشد و حتی تأثیرات منفی خود را به طور گسترده‌ای بر جوامع اطراف آنان همچون خانواده، مدارس و اجتماع نیز اعمال ‌کند.

آنها می گویند: لازم است بر روی عوامل موثر بر درد مزمن نوجوانان مطالعه شود تا بتوان راهکارهایی برای مدیریت مؤثر درد که به نوبه خود ابعاد کیفیت زندگی را در این جمعیت نیز افزایش دهد، ارائه داد. در این مطالعه، بر خلاف مطالعات پیشین که بر نقش الگوهای رفتاری والدین صرفاً بر وضعیت روانی نوجوانان متمرکز بوده است، نقش این الگوها را بر درد مزمن نوجوانان مورد بررسی قرار داده است.

به گفته شایگان و همکارانش؛ طرحواره یک الگوی ذهنی یا چارچوبی است که در کودکی در ذهن شکل می گیرد و در بزرگسالی همه اتفاقات و محرک‌های بیرونی در همین چارچوب ادراک می‌شود که شیوه های فرزندپروری اشتباه می تواند باعث ایجاد طرحواره های آسیب پذیر در فرزندان شود. برای مثال فردی که طرحواره شکست در او فعال است، هر نشانه‌ای را در جهت ناکامی خود و شکست تفسیر می‌کند. یا طرحواره رهاشدگی یا طرد، فرد فکر می‌کند عزیزان‌ خود را از دست خواهد داد، یا او را تنها می‌گذارند و یا به دیگران نمی تواند اعتماد کند.

آنها اظهار داشتند: با توجه به یافته‌های این مطالعه، شیوه‌های اشتباه فرزندپروری از قبیل سهل‌گیرانه (دوستی بیش از اندازه با فرزندان) و به ویژه مستبدانه (سخت گیری بیش از حد والدین)، باعث شکل‌گیری چارچوب ذهنی نادرست در فرزندان و افزایش شدت درد مزمن و اختلالات روحی و جسمی در آنان می‌شود. هر چه شیوه تربیتی به سمت مقتدرانه‌تر (محبت به همراه اعمال کنترل بر رفتار کودک) باشد، این مشکلات کمتر در فرزندان رخ می‌دهند.

شایگان و همکارانش با توجه به نتایجی که از پژوهش خود به دست آورده اند، پیامدها و راهکارهایی را به شرح زیر برای مدیریت درد مزمن در نوجوانان ارائه داده اند:

– ارائه برنامه های آموزشی شناختی- رفتاری برای بهبود شیوه های فرزندپروری در والدین، تا آنان بتوانند ارتباط خود را با نوجوانان ارتقا دهند. در واقع این آموزش ها مبنایی برای تدوین و اجرای اقدامات پیشگیرانه درد مزمن در نوجوانان می باشند.

– با توجه به اثرات مخرب درد بر روی نوجوانان اعم از سوء مصرف مواد، رفتارهای خشونت آمیز، بزهکاری و افت تحصیلی، برنامه های آموزشی و آشنایی نوجوانان با مفهوم درد مزمن و نقش انواع طرحواره‌های ناسازگار اولیه در بیماری های جسمی و روانی از اقدامات اساسی و مهم در این زمینه است.

– آگاهی بخشی به معلمان، اساتید و نهادهای بهداشتی می‌تواند بهبودی موثر در سلامت جوامع و خانواده‌ها داشته باشد.

گزارش: فتانه حق پرست