در فرودگاه لندن؛
کشف گنجینه ۳۰ میلیون پوندی ایران باستان

طی روزهای گذشته رسانه های انگلیسی از کشف یک اثر نفیس و ارزشمند باستانی ایران خبردادند که  تقریبا ۲ هزار سال پیش تراشیده شده و منابع خبری مدعی هستند ارزش آن بالغ بر ۳۰ میلیون پوند تخمین زده می شود.

به گزارش سیناپرس، پلیس فرودگاه لندن خبر از کشف یک محموله عتیقه متعلق به ایران باستان داد که شواهد نشان می دهد متعلق به عصر ساسانی بوده و علی رغم ادعای روزنامه گاردین که آن را دو هزار ساله می داند، احتمالا  در بازه زمانی ۲۲۴ میلادی تا ۶۵۱ میلادی ساخته شده بین ۱۴۰۰ تا ۱۸۰۰ سال قدمت دارد.

در این میان نکته بسیار مهم این است که دولت بریتانیا اعلام کرد ؛ چون این اثر باستانی از طریق قانونی کشف نشده و در هیچ مرکز معتبری نیز ثبت نشده ، بر اساس قوانین بین المللی قابل خرید و فروش نبوده و به کشور مبدا یعنی ایران بازگردانده می شود. خوشبختانه طی سال های اخیر، قوانین بین المللی در راستای پیش گیری از قاچاق آثار باستانی به گونه ای سختگیرانه عمل کرده و تقریبا فروش آثاری که بدون مجوزهای لازم و از طریق غیر قانونی حفاری شده اند، دشوار و غیر ممکن است.

روزنامه گاردین در گزارشی مفصل به بررسی این اثر تاریخی پرداخته و می نویسد: این اثر، تکه بزرگی از یک  نقش برجسته صخره ای ساسانی است که نقش مردی باشکوه را در قرن سوم پس از میلاد نشان می دهد و احتمالا به تازگی از صخره ای در ایران کنده شده است.

دکتر سنت جان سیمپسون، متصدی ارشد و باستان شناس در بخش خاورمیانه موزه بریتانیا، در این رابطه می گوید: این موضوع که شما با یک نقش ارزشمند مواجه شوید که از صخره کنده شده باشد تقریباً نادر است. این عمل یک جنایت بی رحمانه و حتی چیزی فراتر از آن است.

به نظر می رسد قاچاقچیان این سنگ را به صورت مورب برش داده و آن را با یک بسته بندی بد و غیر حرفه ای در یک جعبه کوچک و تقریباً بدون استفاده از ملزومات مورد نیاز، بسته بندی کردند.

در این میان بررسی تصویر این نقش حجاری شده، سوالات زیادی را در ذهن کارشناسان و باستان شناسان ایجاد می کند زیرا الگوی این نقش حجاری شده دارای یک قاب واضح است که می تواند نشان دهنده این موضوع باشد که ما با یک اِستِل  ([e]stel)  مواجه هستیم. استل تخته‌سنگ یا لوح سنگیِ ایستاده ‌ای است‌ که در جهان باستان، به‌عنوان سنگ مزار، نشان مکانی ویژه، یا پیشکش به وجودی مقدس، یا برای یادبود رویدادی به‌ کار می ‌رفت.

به گزارش سیناپرس، البته در حال حاضر امکان اظهار نظر دقیق در این رابطه وجود نداشته و نظر قطعی تنها پس از بررسی این اثر و به ویژه مطالعه بخش پشت آن داده می شود.

در حال حاضر به نظر می رسد چون نقش فرد موجود در این سننگاره دارای یک قاب مشخص است، با یک اثر منفرد مواجه هستیم که نمونه های آن در آثار دوره های اشکانی و ساسانی دیده می شود.

به هر حال آن چه بدیهی است، قاچاق این شیء باستانی به خارج از کشور به روشی ناشیانه و غیر حرفه ای است. به گزارش سیناپرس،دکتر سنت جان سیمپسون در این رابطه می گوید: این اثر باستانی در یک بسته بندی بد در حال جا به جا شدن بوده و البه اگر برای آن یک بسته بندی خاص مورد استفاده قرار می گرفت، جلب توجه بیشتری می کرد.

این شیء باستانی در حال حرکت به سمت بازار سیاه بریتانیا بود که در فرودگاه استانستد توقیف شد. افسران مرزی انگلستان با دیدن بسته بندی آن مشکوک شدند. احتمالا قاچاقچیان قصد داشتند نشان دهند که این محموله یک کالای بی ارزش است.

گزارش روزنامه گاردین مدعی است این آثر باستانی که بیش از یک متر ارتفاع دارد، از صخره ای در ایران، بیرون کشیده شده است.

متصدی ارشد و باستان شناس در بخش خاورمیانه موزه بریتانیا در این رابطه اعلام کرد:  این سنگ نگاره متعلق به دوره‌ ای است که ایران مرکز امپراتوری قدرتمندی بود که از سوریه تا قفقاز و آسیای مرکزی امتداد داشت و پایتخت آن تیسفون در جنوب بغداد کنونی بود. ساسانیان رقبای قدرتمند روم بودند و امروزه به خاطر ظروف نقره ای و شیشه ای هنرمندانه خود مشهورند.

از آنجایی که این سنگ نگاره از یک سنگ آهکی که در سراسر ایران یافت می شود تراشیده شده است، نمی توان محل دقیق آن را مشخص کرد. در حال حاضر تنها حدود ۳۰ نقش برجسته صخره ای ساسانی در ایران وجود دارد که قدمت آنها بیشتر به قرن سوم می رسد و تقریباً همه آن ها در بخش نسبتاً کوچکی از ایران و در استان فارس هستند.

دکتر سیمپسون در این رابطه گفت: ما حدس می زنیم که این نقش حجاری شده از جایی در منطقه شیراز آمده است. من فکر می کنم این نقش احتمالاً بخشی از یک نگاره بزرگ است. ممکن است قطعات بیشتری وجود داشته باشد.

به گزارش سیناپرس، فقدان کتیبه باعث می‌شود که شناسایی فرد تصویر شده غیرممکن باشد، اما لباس و سرپوش او نشان می‌دهد که او فردی با رتبه بالا است. ژست سلام و ظاهر وی با انگشت سبابه خم شده، از ویژگی های هنر ساسانی است. این حالت معمولا در صحنه هایی ترسیم می شود که افراد در حضور پادشاه بودند و به همین دلیل ما حدس می زنیم که شواهد نشان می دهد این بخشی از یک ترکیب بزرگتر بوده و احتمالا شاه در سمت راست این فرد قرار داشته است.

این اثر باستانی در حال حاضر به موزه بریتانیا تحویل داده شده و عملیات مرمتی روی آن شروع شده است.

این متخصص موزه بریتانیا همچنین اعلام کرد، اگرچه این آثار در بازار سیاه دارای ارزش زیادی است اما قوانین بین المللی حمایتی از فروش آن ها جلوگیری کرده و هر زمان اثری با این مشخصات که به صورت غیر قانونی از کشوری خارج شده شناسایی شود، به محل اصلی خود بازگردانده می شود و به همین دلیل فروش و تجارت آن برای قاچاقچیان بسیار دشوار خواهد بود.

به کزارش سیناپرس، این پرونده توسط پلیس بین الملل و آژانس ملی جرایم جنایی مورد بررسی قرار گرفته است، اما تاکنون هیچ فردی  در این رابطه دستگیر نشده است. البته بسته بندی این شیء باستانی دارای مشخصات فرستنده، گیرنده و مقصد بوده که این موضوع توسط پلیس در دست پیگیری است.

با توجه به مالکیت ایران بر این اثر باستانی بر پایه قوانین بین المللی، موزه بریتانیا از دولت ایران اجازه نمایش آن را به مدت سه ماه دریافت کرد.

به گزارش سیناپرس، سید مهدی حسینی متین، کاردار جمهوری اسلامی ایران در لندن نیز در بیانیه ‌ای گفت: امیدواریم گسترش بیشتر همکاری ‌ها بین موزه بریتانیا و سفارت ایران در لندن همچنان در مبارزه با قاچاق آثار باستانی و حفاظت از میراث فرهنگی بشر مؤثر باشد.

در خاتمه باید به برخی موارد بسیار مهم در این رابطه اشاره کرد، زیرا ابهامات زیادی در زمینه این سنگ نگاره ساسانی وجود دارد که باید به آن پاسخ داده شود. نخستین موضوع این است که تیمی از باستان شناسان ایرانی باید این اثر را مطالعه کرده و دقیقا مشخص کنند آیا یک اثر منفرد است یا بخشی از یک سنگ نگاره بزرگتر؟

در صورتی که نظر دکتر سیمپسون متصدی ارشد و باستان شناس در بخش خاورمیانه موزه بریتانیا درست بوده و این اثر از یک نقش بزرگ تر کنده شده باشد باید مشخص شود این‌ قاب سنگی از کدام سنگ نگاره باستانی جدا شده است؟

اصولا چگونه و به چه دلیلی چنین نگاره مهمی تاکنون شناسایی نشده و هیچ اطلاعاتی از ان در دست نیست؟

به گزارش سیناپرس، با توجه به این که این اثر باستانی از مبدا ایران و به صورت هوایی به انگلستان فرستاده شده بود، چگونه و توسط چه فرد یا افرادی از سیستم های نظارتی فرودگاهی در ایران عبور کرده و از کشور خارج شده است؟ آیا این موضوع ناشی از بی توجهی مسئولان ناظر بر ارسال محموله ها است یا با تیمی هماهنگ برای خروج آثار باستانی از کشور مواجه هستیم که در هر دو صورت نهادهای نظارتی و در راس آن وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به عنوان عالی ترین نهاد مسئول حفاظت از آثار تاریخی باید پیگیری های لازم را انجام دهند.

گزارش: دکتر احسان محمدحسینی – باستان شناس

No tags for this post.