گرانی؛ علت اقبال اندک انرژی‌های نو در ایران
او مدرک کارشناسی را سال 1367 از دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی شریف و دوره کارشناسی ارشد را سال 1371 از دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی امیر کبیر و مدرک دکترا را سال 1377 از دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی شریف دریافت کرده است.
معاون پژوهشی دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه علم وصنعت( از دی 84 تا دی85)، مدیر خدمات آزمایشگاهی دانشکده مهندسی شیمی( تا پایان سال 85)، مدیر گروه انرژی‌های تجدید پذیر پژوهشکده سبز، کارشناس ارشد گروه پیل سوختی سازمان انرژی‌های نو ایران- معاونت امور انرژی- وزارت نیرو (از سال 1375 تا آبان 1379)، مدیریت آزمایشگاه تحقیقاتی هیدروژن و پیل سوختی دانشگاه علم و صنعت ایران( از سال 1383 تا کنون) از جمله سوابق علمی و اجرای او به شمار می‌رود.
چاپ و انتشار200 مقاله علمی- پژوهشی، علمی- ترویجی در ژورنال های معتبر ISI، ISC و کنفرانس ملی و بین المللی، کسب عنوان یک درصد دانشمند برتر جهان از سوی موسسه تامسون رویترز( به علت تحقیقات گسترده در حوزه پیل سوختی و الکتروشیمی)، دریافت تقدیرنامه از اولین جشنواره جوان خوارزمی(پاییز 1378) با ارایه طرح«مدلسازی، طراحی وساخت پیل سوختی آزمایشگاهی» از دیگر دستاوردهای ارزنده علمی وی به حساب می آید. کسب چنین دستاوردهای علمی بهانه ای شد تا گفتگویی با دکتر روشن ضمیر انجام دهیم.
خانم دکتر چه عاملی باعث شد تا رشته مهندسی شیمی را انتخاب کنید؟
رشته تحصیلی من در دبیرستان ریاضی- فیزیک بود. علاقه زیادی به رشته کامپیوتر داشتم. آن زمان واقعا اطلاعات داوطلبان در مورد انتخاب رشته بسیار کم بود و ما چشم بسته انتخاب رشته می کردیم و آشنایی زیادی با رتبه و امتیاز نداشتیم. آن زمان مانند این دوران نبود که مراکز بسیاری برای انتخاب رشته وجود داشته باشد و داوطلبان بر اساس رتبه قبولی شان رشته هایشان را انتخاب کنند به همین دلیل من پس از قبولی در کنکور سراسری، هنگام انتخاب رشته به علاقه ام فکر نکردم. رشته مهندسی شیمی را انتخاب اول و رشته کامپیوتر را انتخاب 5 و 6 خودم قرار دادم. بعد از اینکه نتیجه انتخاب رشته ها اعلام شد و من کارنامه ام را مشاهده کردم از انتخاب خودم خنده ام گرفت. امتیاز و رتبه من بالاتر از تمام رشته های انتخابی ام بود و می توانستم به راحتی در رشته کامپیوتر قبول بشوم. به هر حال خدا را شکر می کنم با تمام فقر اطلاعاتی که در انتخاب رشته داشتم در این زمینه عاقبت به خیر شده ام.
هیچ وقت از اینکه چنین رشته ای را انتخاب کرده اید پیشیمان نشده اید؟
هرچند من علاقه زیادی به رشته کامپیوتر داشتم اما وقتی در فیلد رشته خودم قرار گرفتم، خصوصا وقتی وارد بحث انرژی و محیط زیست شدم، به مرور زمان به این رشته تحصیلی علاقمند شدم.
اگر زمان دوباره به عقب برگردد دوباره این رشته را انتخاب می کنید؟
نمی دانم. هرچند این رشته جزو انتخاب و علاقه من نبود اما فکر می کنم در مسیر بدی هم قدم نگذاشته‌ام. شاید دوباره این رشته را انتخاب کنم و این مسیر را طی کنم.
در حال حاضر جایگاه ایران در رشته مهندسی شیمی را نسبت به جهان چگونه مقایسه می کنید؟
جایگاه مهندسی شیمی در فیلدهای مختلف متفاوت است. یکی از فیلدهای اساسی من تکنولوژی پیل سوختی( تکنولوژی که جزو سیستم های تبدیل انرژی است) است. اکنون جایگاه ایران در زمینه انرژی و محیط زیست رشته مهندسی شیمی خوب است و مراکز مختلفی در کشور پیرامون این مساله به فعالیت می پردازند. در حال حاضر با توجه به آلودگی هوا و مشکل های سوخت‌های فسیلی، استفاده از سیستم های تبدیل انرژی جدید می‌تواند خیلی مهم باشد. ما اکنون از نظر اطلاعات دانشگاهی و انجام کارهای تحقیقاتی به روز جهان، خیلی عقب نیستم.
امروزه ما می‌توانیم از نانو ذرات برای ساخت غشاهای سیستم های پیل سوختی( نانو کامپوزیت ها) استفاده کنیم. نانو ذرات باعث می‌شوند کاتالیست ها و غشاهای ساخته شده سیستم های پیل سوختی عملکرد بهتری داشته باشند.
در زمینه نانو تکنولوژی چطور، چقدر توانسته ایم موفق باشیم؟
نانو ابزاری است که همه متخصصان به نوعی از آن استفاده می کنند. نانو ذرات نیز در علم مهندسی شیمی می تواند در تبدیل‌های انرژی و پیل سوختی بسیار مورد استفاده قرار بگیرد. امروزه ما در 80 تا 90 درصد مقاله هایمان از نانو ذرات استفاده می کنیم. نانو ذرات سنتز شده بومی یا خریداری شده باعث عملکرد بهتر کارهای تحقیقاتی ما می شوند. امروزه ما می‌توانیم از نانو ذرات برای ساخت غشاهای سیستم های پیل سوختی( نانو کامپوزیت ها) استفاده کنیم. نانو ذرات باعث می‌شوند کاتالیست ها و غشاهای ساخته شده سیستم های پیل سوختی عملکرد بهتری داشته باشند.
پس با این حساب مقاله های تولیدی ما در این زمینه کاملا کاربردی شده اند؟
دقیقا. عملا وقتی ما قابلیت های نانو ذرات را می بینیم که می توانیم با استفاده از آن، عملکرد و عمر سیستم مان را ارتقا بدهیم، کاتالیست یا غشای بهتری داشته باشیم به این حوزه ورود پیدا می کنیم. به جرات می توانم بگویم بیش از 80 درصد مقاله هایی که چاپ شده و مورد توجه قرار گرفته اند عمدتا در سنتزهایشان از مواد نانو یا ذره های نانو استفاده کرده اند.
با توجه به اینکه حوزه تخصصی شما محیط زیست و انرژی های تجدید پذیراست و سال ها پیرامون این مساله به فعالیت علمی و پژوهشی پرداخته اید، فکر می کنید چرا امروزه این بحث مهم در ایران از اقبال خوبی برخوردار نیست؟
یکی از علت های اصلی آن گران بودن سیستم های تجدید پذیر است. هرچند فعالیت هایی هم پیرامون این مساله در کشورمان آغاز شده اما از آنجایی که ما همیشه سوخت فسیلی ارزان قیمت مانند نفت و گاز داشته ایم، این نوع انرژی ها در کشورمان چندان مورد استفاده همگانی قرار نگرفته اند. مثلا اگر الان به شما بگویند برای تامین انرژی برق ساختمان تان، 10 میلیون تومان هزینه کنید تا با راه اندازی یک نیروگاه خورشیدی برق خانه شما تامین شود، پاسخ خواهید داد من ماهی 20 هزار تومان پول برق می دهم و برق مصرفی محله ما را فلان نیروگاه برق تامین می کند بنابراین به خاطر تفاوت قیمت مردم از این نوع انرژی ها استقبال نمی کنند. تمام کشورهایی که توانسته اند در بحث توسعه انرژی های تجدید پذیر موفق بشوند از جمله کشورهایی بوده اند که برای تشویق مردم سوبسید و یارانه داده اند تا آنها از مزیت های مهم این نوع انرژی ها( عاری از آلودگی، نداشتن هیچ دود و گاز آلاینده) بهره مند شوند. در کشور ما نیز حرکت هایی در این خصوص آغاز شده است. وزارت نیرو سعی دارد با دادن سوبسید به کارخانه های تولید کننده آبگرمکن خورشیدی، استفاده از این نوع سیستم ها را ترویج دهد. اگر حمایت دولتی در این خصوص بیشتر شود و وزارت نیرو بیشتر به این مساله اهمیت بدهد، قطعا انرژی های تجدید پذیر نیز در کشور ما توسعه بیشتری پیدا خواهند کرد.
در پایان چه توصیه ای به دانشجویانی که قصد انتخاب چنین رشته ای را دارند، می کنید؟
بحث انرژی محیط زیست تنها خاص دانشجویان رشته مهندسی شیمی نیست. دانشجویان بسیاری از رشته های دیگر مانند مهندسی مکانیک، عمران، فیزیک و مهندسی برق نیز می توانند در زمینه محیط زیست و انرژی های تجدید پذیر ایفاگر نقش باشند. من به دانشجویان توصیه اکید می کنم حتما این دو مقوله را انتخاب کنند. امروزه بحث انرژی و محیط زیست با یکدیگر رابطه تنگاتنگی دارند زیرا بیشتر مسایل محیط زیست مربوط به مشکل های ناشی از مصرف و تولید انرژی است بنابراین اگر مصرف، تولید و تبدیل انرژی را با استفاده از سیستم های پاک انجام بدهیم قاعدتا مشکل های محیط زیستی ما می تواند به شدت کاهش پیدا کند. در حال حاضر بحث محیط زیست و انرژی جزو داغ ترین و پر چالش ترین مسایلی که همواره در دنیا مطرح است. اهمیت این مساله باعث شده سالانه نشست های جهانی پیرامون آلودگی هوا، گرمایش زمین و… برپا شود بنابراین توصیه می کنم دانشجویان به این مباحث ورود پیدا کنند.
گفتگو: فرزانه صدقی
No tags for this post.
