به مغز خود ورزش بدهید
'آموزش، خودمراقبتی و سلامت' شعار آخرین روز هفته ملی سلامت -اول تا هفتم اردیبهشت- است.خودمراقبتی و فراگیری اصول آن گام اصلی در سلامت محسوب می شود. بین ۶۵ تا ۸۵ درصد از مراقبت‌های منجر به سلامت، محصول خودمراقبتی یعنی فعالیت‌هایی است كه توسط ما یا خانواده برای حفظ و یا ارتقای سلامت، پیشگیری از ابتلا به بیماری، درمان و یا كاهش عوارض آن انجام می شود.
تدابیر خودمراقبتی تمامی اعضا و اندام های بدن را از جمله مغز در بر می گیرد.
خودمراقبتی از مغز
دكتر جواد حاتمی مدیر مركز توانبخشی شناختی دانشگاه تهران در خصوص شیوه های خودمراقبتی از مغز به ایرنا گفت: وقتی صحبت از مغز می شود، از دو زاویه می توان به آن نگاه كرد، نخست این كه مغز همچون بسیاری از اندام های دیگر ما اندام بدنی است كه یك بافت بدنی دارد و همچون بسیاری از اندام ها، نیاز به شرایطی دارد تا بتواند خوب كار كند.
وی بیان كرد:عواملی كه به لحاظ فیزیكی و بدنی می تواند در خودمراقبتی از مغز كمك كند، تغذیه خوب و خون رسانی و مواردی از این قبیل است و كار مهمی كه می توانیم در این زمینه انجام دهیم، این است كه الگوی غذایی مناسب داشته باشیم، از مصرف غذاهای چرب و پرحجم كه مفید نیستند پرهیز كنیم، فشار خون خود را منظم كنترل كنیم، از اضافه وزن خود جلوگیری كنیم، استرس را مراقبت كنیم، ورزش منظم داشته باشیم و در مجموع، تمامی كارهای موثر برای حفظ سلامت قلب را برای سلامت مغز نیز انجام دهیم.
دكتر حاتمی رعایت تدابیر خودمراقبتی را برای حفظ سلامت و عملكرد مناسب مغز در دوران بزرگسالی، ضروری دانست و یادآور شد: عملكرد مغز در دوران سالمندی ممكن است مقداری با افت مواجه شود و در نتیجه لازم است با خودمراقبتی سرعت این روند را كند كرد.
ورزش مغز، یك شیوه خودمراقبتی
عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت: اما زاویه دیگری كه می توان به مغر نگاه كرد، از منظر كاركرد شناختی آن است یعنی در واقع، این اندام مركزی است كه تمام فعالیت های ذهنی ما در آن اتفاق می افتد، نحوه فكر كردن و كارهایی كه به صورت ذهنی و روانشناختی انجام می دهیم، روی خود مغز هم اثر می گذارد و این یك ویژگی جالب است. همان طور كه تغییرات در تعادلات شیمیایی در بخش های مختلف بدن به طور مستقیم موجب تغییر خلقیات، روحیات و تفكرات ما می شود، فعالیت های ذهنی و روانشناختی نیز روی مغز اثر می گذارد.
حاتمی با اشاره به اجرای تحقیقات متعدد در زمینه نوع فعالیت های ذهنی تاثیرگذار روی كاركرد مناسب مغز و سلامت آن، افزود: یك قاعده كلی كه در واقع ما نیز به آن باور داریم، این است كه مغز را هم می توان مثل بدن و ماهیچه ها ورزش داد و تقویت كرد، به ویژه در سالمندی كه معمولا افراد از مسوولیت ها و مشغله ها فارغ می شوند و به سمت استراحت می روند، اگر فعالیت شناختی نباشد، مغز در معرض خطر قرار می گیرد.
وی اظهار كرد: به همین دلیل توصیه می شود افرادی كه فعالیت جدی ندارند، برنامه ای را برای به چالش كشیدن مغز خود تهیه كنند، بسیاری از افراد یادگیری مهارت جدید و فعالیت ذهنی جدیدی را برای خود برنامه ریزی می كنند. این فعالیت ها در عین لذت بخش بودن باید چالشی هم باشند و نباید به عادت و رفتار روزمره بدل شوند.
این متخصص روانشناسی شناختی افزود: مطالعات نشان می دهد افرادی كه به صورت هدفمند درگیر فعالیت ذهنی چالشی هستند، عملكرد مغزی خوبی حتی در سنین بالا دارند.
تاثیر مثبت فعالیت های اجتماعی در كنار فعالیت های ذهنی در خودمراقبتی از مغز
حاتمی گفت: جدا از فعالیت ذهنی، مطالعات اخیر از اثرگذاری قابل توجه فعالیت های اجتماعی حكایت دارد، به طوری كه حتی در برخی از موارد، فعالیت اجتماعی می تواند موثرتر از فعالیت ذهنی باشد، یعنی برخورداری از حمایت اجتماعی خوب و تعاملات اجتماعی مناسب، ارتباط با دیگران و مواردی از این دست می تواند به ما كمك كند.
وی ادامه داد: در مقابل، اضطراب و افسرگی نیز می تواند عملكردهای شناختی مغز را تحت تاثیر منفی قرار دهد و باعث كاهش كیفیت زندگی شود.
به گفته حاتمی، اساسا مولفه مهم خودمراقبتی این است كه سبك زندگی سالمی داشته باشیم، اگر چنین باشد، آن بخش از حفظ سلامت را كه به عهده ما است، می توانیم تا حدود زیادی مدیریت كنیم.
خودمراقبتی از مغز در دوران نوجوانی و جوانی در محیط های غنی از محرك ها
وی در خصوص خودمراقبتی در دوران نوجوانی و جوانی گفت: هر اندازه محیط از محرك ها و موقعیت ها غنی تر باشد، فعالیت مغزی نیز بهتر می شود. بنا بر این، توصیه می شود در دوران كودكی ضمن تامین محیط امن برای بچه ها، محرك ها و موقعیت های مختلفی برای انها فراهم شود كه ذهن را به چالش بكشد. مطالعاتی كه در این زمینه روی انسان ها و نیز روی موجودات رده های پایین تر از انسان انجام شده، نشان داده است كه امكان افزایش تراكم و غنی تر شدن بافت مغز وجود دارد.
استفاده از رژیم غذایی مدیترانه ای در خودمراقبتی از مغز
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران افزود: بررسی ها نشان داده است رژیم غذایی معروف به مدیترانه ای و سرشار از سبزیجات و ماهی در قیاس با الگوی تغذیه ای دارای مواد قندی و چربی، تاثیر بهتری روی عملكرد مغز دارد.
جوانه زدن نگاه خودمراقبتی از مغز در كشور
حاتمی در خصوص مقایسه ایران با دیگر كشورها در زمینه مراقبت از مغز و انجام این فعالیت ها افزود: در این زمینه در حال حاضر در ایران در مقایسه با دیگر كشورها به مقوله مراقبت از مغز به عنوان یك نیاز هنوز چندان توجه نشده است.وی گفت: با این حال، روند رو به رشدی در این زمینه آغاز شده و این آگاهی در حال شكل گیری در جامعه است.
