عبور ایران از ترکیه در زمینه کیفیت تولیدات علمی و حجم استنادها
دکتر محمدجواد دهقانی با اعلام این خبر اظهار کرد: هر چند جمهوری اسلامی ایران از نظر کمیت از تولید علم کمتری نسبت به ترکیه برخوردار است، اما کیفیت تولیدات علمی ایران بالاتر از ترکیه است؛ بررسی تولید علم ایران و ترکیه در معتبرترین مجلات بین‌المللی نمایه شده در پایگاه استنادی تامسون رویترز (آی.اس.آی) این واقعیت را به خوبی نشان می‌دهد. کیفیت علم تولید شده که با شمارش میزان استفاده از آن و یا میزان استنادها به مقالات سنجیده می‌شود، یکی از مهمترین عوامل مرجعیت علم بین‌الملل هستند. مرجعیت علمی و فناوری اولین بند از سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است.
دهقانی افزود: اگر توسعه علمی را تنها از نگاه کمی مورد توجه قرار دهیم، ترکیه نه تنها نسبت به ده سال گذشته کمیت تولید علم خود را دو برابر کرده؛ بلکه در سال ۲۰۱۴ در بخش معتبرترین مجلات بین‌المللی حدود ۴۰۰۰ مدرک بیش از ایران تولید کرده است. اما ترکیه مدل مناسبی برای توسعه علمی نیست؛ زیرا این کشور بیش از هر چیز به افزایش کمیت تولید علمش می‌اندیشد، در حالی‌که کیفیت تولیدات علمی در این کشور رشد منفی دارند.
وی افزود: ایران در سال ۲۰۱۰ تعداد 19 هزار و 551 مدرک در معتبرترین مجلات بین‌المللی منتشر کرد. در این سال ترکیه 27 هزار و 289 مدرک در همین مجلات منتشر کرد. هر دو کشور به صورت مستمر به توسعه کمی تولیدات علم در طول سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ ادامه دادند، به نحوی که در سال ۲۰۱۴ ترکیه 33 هزار و ۸۷۵ مدرک و ایران 30 هزار و ۱۹ مدرک در سطح بین‌المللی منتشر کرد.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) ادامه داد: استناد به تولیدات علمی بیانگر میزان استفاده از این تولیدات است و هر چه استفاده بیشتر باشد، مرجعیت بیشتر است. سهم ایران از کل استنادهای دنیا در سال ۲۰۱۰ حدود ۰.۹ درصد بود و این رقم در سال ۲۰۱۴ به حدود ۱.۴ درصد از کل استنادهای دنیا رسیده است. اما برای ترکیه این وضعیت کاملا متفاوت است و تولید علم ترکیه از لحاظ کیفی افت داشته است. سهم ترکیه از کل استنادهای دنیا در سال ۲۰۱۰ حدود یک درصد بود و از این سال تا ۲۰۱۴ سهم ترکیه ثابت مانده است.
دهقانی گفت: در طول پنج سال اخیر سهم ایران از کل کمیت تولید علم دنیا حاصل از انتشار مدارک در معتبرترین مجلات بین‌المللی به طور مرتب افزایش یافته است. در سال ۲۰۱۰ سهم ایران از علم دنیا از یک درصد فراتر رفته و این رقم به حدود ۱.۱ درصد رسید. در سال ۲۰۱۴ جمهوری اسلامی ایران حدود ۱.۵ درصد از علم دنیا را تولید کرد.
سرپرست ISC تصریح کرد: ایران علاوه بر توسعه کمی تولید علم، کیفیت تولیدات علمی را نیز مورد توجه قرار داده است؛ اما شکاف بین کمیت و کیفیت تولید علم ترکیه مرتبا در حال افزایش است؛ به این مفهوم که پژوهشگران ترکیه کمیتی را ارائه می‌دهند که از کیفیت لازم برخوردار نیست، از همین رو باید نتیجه گیری کرد که ترکیه مدل توسعه کمی را دنبال می‌کند. کمیت تولید علم ترکیه کاملا از یک روند رو به رشد تبعیت کرده است، به نحوی که در سال ۲۰۱۰ سهم ترکیه از کل کمیت تولید علم دنیا به حدود ۱.۶ درصد رسید. هم‌اکنون در سال ۲۰۱۴ سهم ترکیه از کل علم دنیا حدود ۱.۷ درصد است.
دهقانی در ادامه خاطرنشان کرد: هر چند در سال‌های گذشته بیش از هر چیز کمیت تولید علم در سطح کشور مورد توجه قرار گرفته است؛ اما سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۳ به کمیت تولید علم توام با مرجعیت علم و فناوری تاکید دارد. چنانچه در این سیاست‌ها مشخص شده است مرجعیت علم و فناوری نیازمند جهاد است. ترکیه مدل مناسبی برای توسعه علمی نیست؛ زیرا این کشور بیش از آنکه به کیفیت تولیدات علمی تکیه کند، سیاست رشد کمی را در دستور کار قرار داده است. جمهوری اسلامی ایران هر چند از کشور ترکیه بسیار شایسته‌تر عمل کرده است؛ اما هنوز در این زمینه نیاز به کارهای اساسی است تا کیفیت تولیدات علمی کشور بالاتر برود. صرف نگاه کمی به تولید علم منجر به توسعه علمی نخواهد شد.
No tags for this post.
