سفر به سیاره سرخ، از ایده تا حقیقت
یکی از دلایلی که یافتن پاسخی مناسب برای چنین پرسش‌هایی را برای ما حائز اهمیت می‌سازد، پیدا کردن سیاره‌ای است که پس از نابودی زمین برای ما قابل سکونت باشد، زمینی که شاید پیش‌ازاین که به‌طور طبیعی از بین برود، به دلیل آلودگی‌ها و تخریب‌هایی که جوامع بشری در آن‌ها نقش دارند، در حال نابودی باشد. این یکی از دلایلی بود که دانشمندان را بر آن داشت به دنبال مکانی مناسب و قابل سکونت باشند. در نگاه اول و درهمسایگی زمین، پس از سال‌ها مطالعه و تحقیق، سیاره سرخ منظومه شمسی به‌عنوان گزینه مناسبی برای زیستگاه بعدی بشر موردتوجه قرار گرفت. چراکه این سیاره، در فاصله مناسبی از خورشید که در اصطلاح کمربند حیات نام دارد، قرار داشت و علاوه براین سایر شاخص‌های حیات پذیر بودن یک سیاره را نیز دارا بود.
در این میان مأموریت‌ها و پروژه‌های عظیم و پرهزینه بسیاری برای بررسی و مطالعه بیشتر و دقیق‌تر این سیاره انجام شد؛ پروژه‌هایی همچون مریخ‌نورد کنجکاوی یا مدارگرد شناسایی مریخ که وجود آب شور جاری روی سطح مریخ آخرین اطلاعات به‌دست‌آمده از این مدارگرد بوده است. با توجه به روند صعودی فناوری‌های فضایی در دنیای امروز، مدتی است دانشمندان و مهندسان علوم فضایی فکر سفر انسان به این سیاره سرخ و خبرساز را در سر می‌پرورانند.
یکی از این پروژه‌ها که تاکنون بسیار خبرساز بوده، پروژه‌ای به نام «مارس‌وان» است؛ این پروژه که توسط یک شرکت خصوصی هلندی و باهدف ساخت مستعمره انسانی در مریخ راه‌اندازی شده؛ نخستین بار، سال 2011 فراخوانی برای ثبت‌نام از همه علاقه‌مندان سفری بی‌بازگشت به مریخ تحت عنوان مارس‌وان منتشر کرد و از داوطلبان سراسر جهان خواست در قالب یک فیلم ضبط‌شده رزومه و انگیزه خود را از این سفر اعلام کرده و برای این شرکت ارسال کنند. درنهایت از بین حدود 2 هزار فیلم فرستاده‌شده، هزار نفر در مرحله اولیه این ثبت‌نام پذیرفته شدند که افرادی علاقه‌مند به ماجراجویی‌هایی به سبک فضایی بودند. بررسی فیلم‌های ارسال‌شده برای سامانه اعلام‌شده از سوی این شرکت از طیف متنوعی از این علاقه‌مندان از گروه‌های سنی مختلف حکایت دارد. ازجمله ویژگی‌هایی که برای هر یک از داوطلبان سفر به مریخ در مرحله اولیه ثبت‌نام در نظر گرفته‌شده بود می‌توان به داشتن حداقل 18 سال سن، بهره هوشی مناسب و سلامت کامل روحی و جسمی اشاره کرد. در مدت‌زمان تعیین‌شده بیش از 200 هزار نفر از 140 کشور دنیا در این پروژه ثبت‌نام و به‌این‌ترتیب آمادگی خود را برای شرکت در این پروژه اعلام کردند. در این میان بیش از 70 ایرانی نیز برای سفر به سیاره سرخ داوطلب شدند.
داوطلبان ایرانی مارس‌وان
از میان افرادی که در نخستین مرحله برای این پروژه ثبت‌نام کرده بودند 1058 نفر به مرحله بعد راه پیدا کردند؛ که چندی پیش شرکت هلندی فهرست 663 نفره ای از متقاضیان سفر بدون بازگشت به مریخ را اعلام کرد که در این فهرست اسامی هفت ایرانی ماجراجو دیده می‌شد؛ اما درنهایت و پس از بررسی‌های نهایی و انصراف تعدادی از داوطلبان اکنون یک‌صد نفر به‌عنوان افراد نهایی برای آموزش ده‌ساله این سفر پذیرفته‌شده‌اند که نام سه ایرانی هم در این فهرست دیده می‌شود؛ الهه نوری، صادق مدرسی و سعید قندهاری در بین این صد نفر هستند و درنهایت بعد از پایان دوره آموزشی ده‌ساله، 24 نفر از این افراد به‌عنوان مسافران مریخ انتخاب می‌شوند و در گروه‌های چهارنفره طی دوازده سال به مریخ فرستاده می‌شوند. طبق آخرین تاریخ اعلام‌شده از سوی این شرکت، گروه اول این مسافران سال ۲۰۲۶ عازم مریخ خواهند شد؛ اما نکته حائز اهمیت در چگونگی پذیرش و انتخاب افراد، ویژگی‌های شخصیتی است که موجب می‌شود آن‌ها را برای یک سفر بی‌بازگشت به سیاره‌ای دیگر آماده کند. برای انتخاب این افراد، دکتر نوربرت کرافت مسئول پزشکی مارس‌وان از طریق اینترنت با داوطلبان مصاحبه کرده و آگاهی این افراد از خطرات پیش‌ِ رو، روحیه جمعی و انگیزه آن‌ها را مورد ارزیابی قرار داده است. افراد منتخب هرکدام در ویدیویی کوتاه به معرفی خود و انگیزه‌هایشان پرداخته‌اند. به گفته دکتر کرافت، تعداد داوطلبان قوی زیاد بود و این ویژگی انتخاب را بسیار مشکل کرده بود.
الهه نوری: او اکنون 21 ساله و ساکن تهران است. الهه نوری، دانشجوی رشته معماری؛ و کم سن و سال‌ترین ایرانی پذیرفته‌شده در این پروژه است. این ماجراجوی ایرانی علاقه‌مند طراحی و دکوراسیون است. او به علاقه‌ای که از سن 16 سالگی به کیهان‌شناسی و درک فلسفه عالم و کشف جهان‌های ناشناخته داشته است، اشاره می‌کند. شاید منشأ این کنجکاوی و ماجراجویی او از همان دوران کودکی شکل‌گرفته، ویژگی که موجب شد او به‌عنوان یکی از منتخبان این سفر بی‌بازگشت انتخاب شود. آنچه در نگاه اول دیدار با او به چشم می‌خورد صبر و شکیبایی است که می‌تواند در برابر مشکلاتی سخت و طاقت‌فرسا ازجمله دوری از خانواده و ترک زادگاهش به او کمک کند. او درباره این تصمیم و سفر به مریخ می‌گوید: مشارکت در این پروژه، آرزو و هدف مهمی است که به جهشی بزرگ در زندگی بشر منجر خواهد شد و جنبه اکتشافی این سفر برای من پررنگ‌تر است. وی درباره سفر به مریخ و انتخاب این سیاره می‌افزاید: برای این‌که مریخ از دیگر جاها یک‌قدم جلوتر بود و فرصت دیگری نبود؛ گزینه‌ای نبود که بخواهم انتخاب کنم. فقط یک گزینه بود، آن‌هم این‌که دانش بشر را گسترش بدهیم. این‌یک فرصت بود که در مقیاس بسیار بزرگ برای عموم مردم در نظر گرفته‌شده بود. تابه‌حال چنین چیزی پیش نیامده بود. واقعاً شوکه شدم که به عموم مردم فرصت شرکت در این پروژه را دادند. در این راه خانواده او نیز جسارت او را تحسین و از تصمیم وی استقبال کردند. اگرچه آن‌ها همچنان منتظر نتیجه نهایی این پروژه‌اند و همه شرایط از قبیل احتمال حذف شدن از فهرست نهایی داوطلبان یا به سرانجام نرسیدن این پروژه را پذیرفته و خود را برای مواجه‌شدن با آن آماده‌اند
سعید قندهاری: این ماجراجوی ایرانی 34 سال دارد. او مدرک کارشناسی ارشد فیزیک از ایران و کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل و حقوق بشر از نیوزیلند دارد. آقای قندهاری که خود را آچارفرانسه می‌داند، می‌گوید درزمینه کشاورزی، شکار، تعمیرات فنی، نجوم و اخترشناسی تجربه و علاقه دارد و کار حجامت هم انجام می‌دهد. او اکنون کارشناس فنی وزارت توسعه اجتماعی نیوزیلند است و درزمینه فراوری گوشت و تحویل آن به رستوران‌ها و فروشگاه‌ها هم فعالیت می‌کند. وقتی از او درباره جنبه حائز اهمیت این سفر سؤال می‌شود، می‌گوید: هر دو بُعد داستان در این مسئله تأثیر مستقیم دارد. یک بخش، بخش فردی است. بخش فردی می‌تواند نیاز ماجراجویانه و اکتشافی این سفر را برآورده کند. ما نمی‌دانیم این سفر به‌سلامت انجام می‌شود یا نه. نمی‌دانیم وقتی زمین را ترک می‌کنیم، در فاصله این مسیر چه اتفاقاتی برای ما می‌افتد. ما قرار است روی سیاره ناشناخته‌ای فرود آییم که از آن اطلاعات محدودی داریم. این‌ها همه جنبه‌های ماجراجویانه قضیه است که می‌تواند به هیجان‌انگیز بودن این پروژه منجر شود. مباحث علمی مطرح‌شده در این پروژه بعد عمومی آن است. بسیاری از سؤالات مطرح‌شده درباره امکان ایجاد حیات و استمرار حیات روی کره مریخ که ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده است را می‌توان در این سفر پاسخ داد.
اگرچه ممکن است این سفر، محقق نشود و شاید اصلا پای فضانوردانی که انتخاب می‌شوند و می‌روند، هیچ موقع به این سیاره نرسد و اتفاقاتی دیگر در این مسیر رقم بخورد؛ اما به‌هرحال می‌دانیم که ازنظر علمی، بسیاری از سؤالات شاید واقعاً تا زمانی که پای یک انسان به این سیاره نرسد پاسخ داده نشود. وی درباره نظر خانواده و همسرش به این تصمیم می‌گوید: تجربه پروژه قبلی مطرح‌شده از سوی شرکت روس را داشتم و ترجیح می‌دادم اجازه بدهم پروژه یک مقدار پیش برود و ببینم در مرحله حرف باقی می‌ماند یا خیر یا این‌که اراده مسئولان و پشتیبانی داوطلبان چطور خواهد بود؛ اما به نظر می‌رسد پروژه مارس‌وان با ادعای مطرح‌شده از سوی شرکت روس کاملاً متفاوت است؛ من ترجیح می‌دادم چراغ خاموش پیش بروم تا ببینم اوضاع چه می‌شود. با این‌که با دوستانی که در حوزه خبر فعال هستند درر ارتباط هستم اما نمی‌خواستم تا زمانی که این موضوع قدری پخته‌تر شود آن را علنی کنم تا اگر زمانی خواستم مصاحبه خبری با دوستان داشته باشم، بتوانم مطالبی ارائه کنم که برای جامعه علمی و دوستان پیگیر و علاقه‌مند مناسب باشد. درمجموع هم دوستان در این زمینه برخوردی منطقی داشتند و از این تصمیم حمایت کردند و امیدوارند که ما بتوانیم این کار را انجام دهیم.
صادق مدرسی: تحصیلات این ماجراجو کارشناسی ارشد زیست‌شناسی از دانشگاه خوارزمی است و ۲۹ سال سن دارد. آن‌قدر اشتیاق داشت که پیش از آغاز ثبت‌نام با مسئولان مارس‌وان ارتباط گرفته و از شرکت در این پروژه ابراز علاقه کرده بود. او انجام پروژه مارس‌وان را منطقی می‌داند و می‌گوید دراین‌باره به‌خوبی مطالعه کرده است. مدرسی که علت اصلی این سفر را جاذبه‌های ماجراجویانه آن می‌داند؛ معتقد است برای فردی که ازنظر ذهنی آماده باشد، ده سال فرصت خوبی است تا ازنظر فنی هم آماده شود. او درباره نظر خانواده و اطرافیانش می‌گوید: بعضی از دوستان می‌پرسند واقعا می‌خواهی بروی. آن‌ها باور نمی‌کنند و می‌پرسند اگر بتوانی بروی، واقعا رفتن را انتخاب می‌کنی. من هم می‌گویم باکمال میل. در کنار چیزهای جدیدی که یاد می‌گیرم و تجربه می‌کنم، این تجربه خدمتی است به همه بشر. خانواده‌ام هنوز این ماجرا را جدی نگرفته‌اند و تصور می‌کنند که اصلا به آن مرحله که قرار شود بروم، نمی‌رسم. به همین دلیل خیال می‌کنند در همین حد متوقف می‌شود، ولی من خودم مصمم هستم تا آخر این پروژه را تعقیب کنم.
مستند مارس‌وان
مستندی درباره سفر بی‌بازگشت به مریخ و پروژه مارس‌وان با حضور این سه ایرانی پذیرفته‌شده، در دست تولید است که به بررسی ابعاد علمی و روان‌شناختی این پروژه می‌پردازد؛ این مستند را خانم مرجان ریاحی کارگردانی می‌کند؛ و تاکنون دو فاز از این مستند فیلم‌برداری شده است، بخشی از آن روایت یک شب رصدی است که الهه نوری در کنار منجمان آماتور به رصد می‌پردازد و بخشی دیگر روایتگر نشستی علمی است که برای بررسی سفر یک‌سویه به مریخ و با حضور داوطلبان ایرانی مارس‌وان و منتقدان علمی این طرح برگزار شد. ما هم مانند داوطلبان این پروژه منتظریم در کنار همه نقدهای فنی به این پروژه یا مهیا نبودن فناوری‌ها و زیرساخت‌های موردنیاز برای این سفر، شاهد نتیجه بلندپروازی دیگری از بشر و این بار در مقیاس سفر به سیاره سرخ باشیم.
گزارش از : ملیکا بیدآبادی
No tags for this post.
