پژوهش های حوزه علوم انسانی، همچنان ناکارآمد است

تهمینه شاوردی، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی در گفتگو به سیناپرس گفت: بخش عمده ای از چالش ها و موانعی که اکنون پژوهشگران حوزه علوم انسانی و اجتماعی در فرایند اجرای یک طرح پژوهشی با آن مواجه هستند( صرف نظر از مرزهای جغرافیایی یا تخصصی بودن آن)، میان همه پژوهشگران مشترک است اما در برخی از حوزه‌ها این مشکلات برجسته تر و پر رنگ تر است.

وی افزود: مشکلات اقتصادی، از جمله مهمترین چالش هایی است که همه پژوهشگران در وهله نخست با آن مواجه اند، زیرا تامین منابع مالی برای انجام یک پژوهش، برای همه پژوهشگران امکان پذیر نیست.

وی اظهارداشت: الزاما مسایلی که پژوهشگران آنها را ضروری و با اهمیت می دانند، کارفرما یا متقاضی خاص خود را ندارد و در نتیجه پژوهشی در این حوزه انجام نمی پذیرد ،به این دلیل که لازم است انجام تحقیق همیشه توسط یک سازمان یا موسسه مورد حمایت مالی قرار گیرد؛ به عبارتی آنچه در معادلات ذهنی یک محقق ضرورت و اهمیت دارد به دلیل عدم حمایت مالی به مرحله پژوهش و اجرا نمی رسد.

وی یادآور شد: خرید کتب علمی خارجی نیز از دیگر مشکلات پژوهشگران است. قیمت بالای این کتب و منابع از یک سو و افزایش قابل توجه آن در طی دو سه سال اخیر به دلیل افزایش قیمت ارز از سوی دیگر، دسترسی آنان را به این کتب دشوار کرده است.

وی در گفتگو با سیناپرس بیان کرد: از دیگر چالش های پژوهشگران این حوزه می توان به وجود موانع در دستیابی به داده ها و آمار اشاره کرد. پژوهش هایی که در زمینه آسیب های اجتماعی صورت می گیرد، از مهمترین پژوهش هایی هستند که انجام آن در هر مرحله زمانی و در هر جامعه ضرورت دارد. متاسفانه بسیاری از این داده ها به دلایل مختلف محرمانه تلقی می شوند و از دسترسی گروه های علمی خارج هستند؛ بدیهی است با چنین شیوهای نمی توان انتظار داشت وضعیت موجود و روند برخی آسیب ها به درستی پیش بینی شود.

به گفته وی، مشکلات مالی سازمان ها و دستگاه های سفارش دهنده در طول انجام پژوهش نیز از دیگر مانعی است که مسیر پژوهش را دشوار و طولانی می سازد. همچنین وجود برخی موانع اداری و بروکراسی از سوی سازمان های سفارش دهنده باعث پیچیده شدن مسیر پژوهش و بعضا طولانی شدن زمان اجرای طرح می شود.

فرهنگ تحقیق در جامعه باید ارتقاء یابد

شاوردی به راهکارهای موثر رفع این مشکلات اشاره کرد و گفت: کاهش یا رفع مشکلاتی که پژوهشگران با آنها مواجهند، گرچه ساده نیست اما غیرممکن هم نیست. به نظر می رسد عزمی جدی برای رفع این مشکلات هم از سوی پژوهشگران و هم متولیان امور پژوهشی در کشور لازم است.

وی تصریح کرد: نخستین گام، ارتقاء فرهنگ تحقیق در جامعه و ضرورت انجام آن به خصوص در بخش هایی است که مسئولیت تصمیم گیری و برنامه ریزی در سطح کلان را عهده دار هستند. برای قرار گرفتن در مسیر توسعه علمی و پژوهشی در ایران نیازمند مطالعات و پژوهش هایی گسترده ای هستیم که مسائل اجتماعی را هم از منظر علل، روند و هم آینده پژوهی مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.

وی بیان کرد: امکان دسترسی پژوهشگران به آمار و داده هایی که برای انجام پژوهش خود نیازمند آن است باید حتی المقدور فراهم شود. از سوی دیگر پژوهشگران جوان که هنوز در ابتدای مسیر پژوهش بوده و برای پیمودن این مسیر نیازمند کمک های جدی مالی هستند باید مورد حمایت مالی و علمی دستگاه ها و سازمان های ذی ربط قرار گیرند.

به گزارش سیناپرس ، این عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی ادامه داد: همچنین لازم است با توجه به شیوه های جدید تحقیق، پژوهشگران باز آموزی شوند؛ این بازآموزی در حوزه روش های نوین تحقیق و تقویت توان علمی آنها در زمینه استنتاج از داده ها و یافته های پژوهش ضروری است.

وی خاطرنشان کرد: قوانین و مقررات پژوهشی در سازمان ها نیز باید مورد بازنگری قرار گیرند و موانع موجود در عقد قراردادها، روند نظارت بر طرح ها و پژوهش ها، … برطرف شوند.

اکثر مطالعات پژوهشی علوم انسانی و اجتماعی کاربردی هستند

شاوردی در پاسخ به سوال خبرنگار سیناپرس، که اکنون چند درصد از طرح های تحقیقاتی این حوزه کاربردی هستند؟ گفت: هم اکنون آمار دقیقی پیرامون کاربردی بودن این طرح ها وجود ندارد اما عناوین اکثر مطالعاتی که انجام می شود، رویکردی کاربردی دارند  و به نظر می رسد محقق با همین رویکرد طرح را تا انتها پیش می برد، اما گاهی او در پایان کار، پیشنهادهایی ارایه می دهد که کاربست نتایج نمی تواند قابلیت اجرایی داشته باشد یا اغلب متولی مشخصی برای اجرای این پیشنهاد وجود ندارد.

وی اظهارداشت: هرچند پژوهشگران بنا بر اهداف تحقیق، در جمع بندی، راهکارها و گزارش هایی در سطح مدیریتی یا راهبردی ارایه می دهند اما دستگاه های حامی نیز باید برای عملیاتی شدن این نتایج مهم تلاش کنند زیرا پژوهشگر متعهد به کاربست نتایج تحقیق نیست از اینرو می توان الزامات قانونی برای سازمان ها و دستگاه هایی که طرح به پیشنهاد و حمایت مالی آنها انجام شده است، ایجاد کرد که آنها به کاربست پیشنهادهای محقق در دوره زمانی تعیین شده اقدام کنند و در نهایت نتایج طرح اعلام شود؛ این الزامات باید توسط سازمان های مافوق انجام پذیرد.

توانمندی هایمان را باید صرف توسعه علمی و پژوهشی کنیم

این عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی گفت: گرچه به نظر می رسد اجرای تحریم ها عمدتا برای پژوهش های حوزه مهندسی و پزشکی موانع جدی ایجاد کرده اما این تحریم ها در حوزه علوم انسانی نیز بی تاثیر نبوده است. مثلا در برخی از سایت های علمی، به دلیل اینکه محققان کشورمان با IP ایران متصل می شوند، از خدماتی که اکنون این سایت ها به راحتی در دسترس سایر محققان قرار می دهند، محروم شده اند.

وی افزود: این مساله شامل برخی سایت های آماری نیز می شود. ضرورت خرید برخی منابع و کتب و عدم امکان انتقالات ارزی از دیگر مواردی است که پژوهشگران با آن مواجهند و حتی ممکن است ادامه پژوهش را ناممکن سازد.

شاوردی بیان کرد: پیش از این پژوهشگران می توانستند به راحتی از طریق کارت های اعتباری، کتب مورد نیازشان را از سایت های خارجی تهیه کنند اما اکنون این نوع تسهیلات با گسترش تحریم ها از آنها دریغ شده است.

وی تاکید کرد: هرچند تحریم ها اکنون تهدید بزرگی برای حوزه محسوب می شود اما اصولا تحریم ها منظر جدیدی در حوزه پژوهش های علوم انسانی باز کرده اند که همانا تکیه بر داشته ها و توان علمی و استفاده از امکانات موجود برای دستیابی به موقعیت مطلوب است.

وی در پایان گفت: باید تلاش کنیم توانمندی های خود را صرف توسعه علمی و پژوهشی کنیم و در این مسیر به تدریج وابستگی هایمان را کاهش دهیم. تولید ادبیات نظری و البته بومی در هر یک از حوزه های اجتماعی با بهره گیری از نتایج پژوهش های انجام شده، می تواند گامی مهم در مسیر استقلال علمی و توانمندسازی پژوهشگران علوم انسانی باشد.

گزارش: فرزانه صدقی

No tags for this post.