خشخاش ایرانی هنوز به مزرعه نرسیده است

یکی از گیاهان پر اهمیت این حوزه که می تواند در چرخه اقتصادی و ارزآوری برای کشور موثر باشد، خشخاش ایرانی است. اهمیت این گیاه به دلیل ترکیبات موثره ای است که از آن برای درمان اعتیاد و کاهش اثرات سوء مصرف مورفین و سایر مواد اعتیادآور استفاده می شود.

در دنیا دو نوع خشخاش وجود دارد، یکی خشخاشی است که از آن تریاک و مواد مخدر استحصال می‌شود و دیگری خشخاش ایرانی با نام علمیPapaver bracteatum Lindl است که به صورت انحصاری و بومی در ایران وجود دارد و مشخصه آن نیز این است که فقط به صورت طبیعی می روید.

نکته حائز اهمیت این است که این گیاه بین ۲.۵ تا ۳.۲ درصد ماده موثره تبائین(ماده ضد درد) دارد که معادل حدود 30 برابر نوع دیگر خشخاش است.

خشخاش ایرانی نقش نفت خام را دارد. بدین معنا که دارای مواد اولیه ای است که در آزمایشگاه به راحتی قابلیت تبدیل شدن به مسکن های مورد نیاز در حوزه پزشکی را، بدون نیاز به صرف زمان طولانی، دارد.

یک عضو هیات علمی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی در گفتگو با سیناپرس با بیان اینکه خشخاش ایرانی در صورت اهلی شدن، می تواند به راحتی در مزارع توسط کشاورزان کشت و برداشت شود، گفت: این گیاه مانند خشخاش کشت شده در افعانستان نیست که بتوان به راحتی از آن شیره گرفت و به هیچ وجه اعتیاد آور نیست.

دکتر اردشیر قادری تصریح کرد: خشخاش ایرانی نقش نفت خام را دارد. بدین معنا که دارای مواد اولیه ای است که در آزمایشگاه به راحتی قابلیت تبدیل شدن به مسکن های مورد نیاز در حوزه پزشکی را، بدون نیاز به صرف زمان طولانی، دارد.

وی تصریح کرد: به گونه ای که به راحتی با استخراج ماده اولیه از این گیاه و با کنترل آن در آزمایشگاه می توان به داروهای مسکن و ترکیبات ضد اعتیاد از آن دست یافت.

این پژوهشگر و محقق حوزه گیاهان دارویی تاکید کرد: در حال حاضر، گیاه اصلی که در دنیا مسکن ها از آن تهیه می شود گونه ای از خشخاش است که در افغانستان کشت می شود. این گیاه که نام علمی آن  somniferum است که یک گونه یکساله است و از آن مورفین و کدئین استحصال می شود.

وی خاطرنشان کرد: البته این گیاه دارای ترکیبات دارویی نیز است اما، چون ترکیبات اعتیاد آور قوی دارد و در صورت در دسترس بودن به راحتی قابل استفاده است، اگر کنترل شده نباشد مورد سوء مصرف قرار می گیرد.

قادری عنوان کرد: ایران به عنوان یک منبع و مرکز تنوع خشخاش شناخته شده است. کشورمان یکی از اقلیم های مناسب برای کشت این گیاه است بعد از انقلاب به واسطه تحریم هایی که کشور با آن مواجه شد، اجازه کشت این گیاه از سوی نهادهای بین المللی از ما گرفته شد.

وی تاکید کرد: این درحالیست که بحث صادرات تولید آلکالوئیدها از جمله مورفین، تبایین، کدئین، نارسیین و… صرفه اقتصادی عظیمی در دنیا دارد. به گونه ای که بزرگترین چرخش مالی در حوزه گیاهان دارویی مربوط به نارکوتیک است.

قادری افزود: با توجه به ارزآوری این مواد موثره و از آنجا که کشور ما به دلیل شرایط اقلیمی به راحتی می تواند در حوزه استحصال ترکیبات موثره از خشخاش ایرانی موفق عمل کند، لازم است توجه ویژه ای به این گیاه داشته باشیم.

وی در خصوص اهمیت اهلی سازی خشخاش ایرانی ،اظهار کرد: به دنبال این هستیم خشخاش ایرانی را با خصوصیات دارویی و ترکیبات موثره ای که دارد، اهلی کنیم به گونه ای که قابلیت کشت در مزارع را داشته باشد.

قادری با اشاره به فعالیت های پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی در این حوزه گفت: نخستین کاری که انجام گرفت شناسایی تمام جمعیت های وحشی این گیاه از مراکز متنوع پوشش گیاهی در کشور بود. نواحی که خشخاش ایرانی در آن رشد می کند را شناسایی و از آنها نمونه گیری کردیم.

وی در ادامه گفت: سپس در آزمایشگاه با استفاده از روش های فیتوشیمیایی و ژنتیکی تنوع ژنتیکی این جمعیت را مورد سنجش قرار داده و میزان تفاوت گونه ها را شناسایی کردیم. سرانجام پس از جمع آوری جمعیت ها، پروسه اهلی کردن گیاه طی می شود. اکنون در مجموعه پژوهشکده گیاهان دارویی مزرعه ای داریم که جمعیت های مختلف خشخاش ایرانی به صورت محدود در آن وجود دارد که تحقیقات مورد نظر را روی آنها انجام می دهیم.

قادری با بیان اینکه تفاوت های ژنتیکی و اقلیمی در جمعیت های مختلف این گونه وجود دارد، گفت: براساس این تنوع جمعیت های برتر را بر اساس تولید آلکالوئیدها و خصوصیات رشدی این گونه انتخاب کردیم و به دنبال ادغام ژنتیکی هستیم که بتوانیم به گونه سازگار و اهلی این گیاه برسیم.

وی با بیان اینکه منظور از اهلی سازی این است که بتوانیم خشخاش ایرانی را در مزارع کشت و برداشت کنیم، تاکید کرد:البته این یک پروسه طولانی است و بسته به نوع بودجه ای که برای آن در نظر گرفته می شود، زمانبر است. چراکه، باید سال ها روی نسل های مختلف این گیاه مطالعه و بررسی صورت گیرد.

قادری افزود: خشخاش ایرانی از جمله گیاهانی است که می تواند در حوزه صادرات گیاهان دارویی حرفی برای گفتن داشته باشد. اینگونه هم می توانیم نیاز داخلی را تامین کنیم و از آنجاکه، گیاه بسیار استراتژیکی است و در پزشکی، ترک اعتیاد کاربرد فراوانی دارد و همچنین می تواند بزرگترین چرخش مالی در حوزه گیاهان دارویی را برای کشور به همراه داشته باشد، هدف ما پرداختن به این گیاه بومی ایرانی است.

وی افزود: در حال حاضر پژوهشکده گیاهان داوریی جهاددانشگاهی تحقیقات آزمایشگاهی مربوطه را انجام داده و به مرحله قبل از مزرعه و کشت رسانده است، که پس از اخذ مجوزهای مورد نیاز می توانیم این گیاه را در سطح گسترده در مزارع به کشت برسانیم.

قادری در رابطه با وضعیت اخذ مجوز کشت این گیاه گفت: اخذ مجوز در جریان است و توسط جهاددانشگاهی پیگیری می شود، چراکه یک موضوع ملی است و دولت و ارگان های زیربط از آن حمایت می کنند. اما به دلیل مخاطراتی که وجود دارد باید چند نهاد و ارگان موضوع را بررسی و مجوزهای مربوط به خود را ارائه کنند که این پروسه زمانبر است.

گزارش: هانیه حقیقی

No tags for this post.