سن: عامل اصلی ناباروری در زنان
افسانه محمدزاده، جراح و متخصص زنان و زایمان، فلوشیپ ناباروری گفت: سن مهمترین عامل ناباروری در زنان است. خانم ها باید توجه کنند که پس از ۳۵ سالگی قدرت باروری زنان کاهش پیدا می‌کند. اگر ما ناباروری را یک سال تلاش ناموفق برای بارداری بدانیم، برای خانم های بالای ۳۵ سال این مدت به 6 ماه کاهش پیدا می‌کند.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا علل ناباروری زنان را در سه دسته اصلی تخمدانی، لوله ای و رحمی، تقسیم بندی کرد و گفت: دستگاه تولید مثلی زنان پیچیده است و تخمدان ها، لوله های رحمی و رحم نقش اصلی را در فرآیند پیچیده باروری بر عهده دارند. نقش مهم تخمدان ها، تولید تخمک بالغ است. در هر سیکل ماهانه، تعدادی تخمک نابالغ در تخمدان ها وارد روند رشد می‌شوند که در حالت طبیعی، معمولا یک تخمک می تواند روند بلوغ را طی کند و به مرحله‌ای برسد که قابل لقاح با اسپرم باشد.
وی ادامه داد: نقش مهم دیگر تخمدان ها ترشح هورمون های استروژن و پروژسترون است که علاوه بر ایجاد صفات ظاهری زنانه، وظیفه آماده‌سازی بافت دیوار رحم یا آندومتر برای لانه‌گزینی و رشد جنین را هم بر عهده دارند بنابراین، اگر اختلالی در عملکرد تخمدان ها ایجاد شود، باروری خانم دچار اختلال می‌شود.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا ، شایع ترین اختلال عملکرد تخمدان ها را سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دانست و به مهر گفت: سندرم تخمدان پلی‌کیستیک که در اصطلاح به آن تنبلی تخمدان گفته می‌شود، یکی از شایع ترین علل اختلال هورمونی در خانم ها است.
محمدزاده توضیح داد: در این سندرم، که مهمترین نشانه آن بی نظمی در قاعدگی است، روند بلوغ تخمک ها و ترشح هورمون های تولید مثلی دچار اختلال می شود. این سندرم ممکن است با علائم دیگری مانند رشد موهای زائد، به ویژه در صورت و سینه، آکنه و چاقی هم همراه باشد و زمینه ساز بروز مشکلات جدی مانند مقاومت به انسولین و دیابت شود.
وی درباره علل لوله ای ناباروری افزود: لوله های رحمی یا لوله های فالوپ محل تلاقی تخمک و اسپرم و انجام لقاح است. در واقع، تخمک وقتی به بلوغ می‌رسد و از داخل فولیکول آزاد می‌شود، وارد لوله های رحمی می‌شود و آنجا با اسپرم لقاح می‌یابد. سپس، تخمک بارورشده به سمت رحم می‌رود بنابراین، اگر لوله های فالوپ دچار هر اختلالی، از جمله التهاب یا چسبندگی یا انسداد باشند، روند باروری هم دچار اختلال می‌شود.
نقش علل رحمی در ناباروری
این متخصص زنان سپس به نقش علل رحمی در ناباروری اشاره کرد و گفت: رحم جایی است که تخمک بارور شده باید در آن لانه گزینی کند و مراحل رشد و نمو را تا زمان تولد طی کند، بنابراین بسیار مهم است که شرایط رحم مناسب و نرمال باشد. اختلالات رحم، از جمله نامناسب بودن شرایط اندومتر، وجود فیبروم و پولیپ، وجود دیواره یا سپتوم و ناهنجاری‌های شکلی مثل تک‌شاخ بودن رحم می توانند باعث ناباروری، سقط مکرر و یا زایمان زودرس شوند.
وی درباره روند تشخیص و درمان ناباروری در مرکز ابن‌سینا، گفت: مهم است که خانم و آقا در کنار هم و همزمان بررسی شوند. بنابراین در ابتدا خانم در کلینیک زنان و آقا در کلینیک مردان ویزیت می شوند. ما در کلینیک زنان ابتدا یک شرح حال و سابقه خانوادگی دقیق از مراجعان می گیریم. نکاتی مثل چگونگی سیکل قاعدگی ماهانه، سابقه بارداری قبلی، سابقه درمان‌های قبلی، بیماری های زمینه ای مثل اختلالات تیروئید، داروهای مصرفی و سابقه مصرف دخانیات از جمله نکاتی هستند که باید در گرفتن شرح حال در نظر بگیریم. همچنین، مهم است که از سابقه خانوادگی بیمار هم بپرسیم. اینکه آیا در خانواده سابقه ناباروری، سقط مکرر، زایمان زودرس و مرده‌زایی دارند یا نه. در مرحله بعد، اقدامات تشخیصی لازم مانند آزمایش های هورمونی، سونوگرافی و یا عکس رنگی رحم درخواست می شود.
ناباروری و شیوه های درمانی آن
این متخصص زنان، تصمیم‌گیری درباره شیوه درمان را یک کار گروهی دانست و یادآور شد: در مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا پس از انجام اقدامات تشخیصی، هم متخصص ناباروری مردان تشخیص و نظر خود را می نویسد، هم متخصص جنین شناسی و هم متخصص زنان و سپس، با جمع بندی این نظرات بهترین روش درمانی به زوج نابارور پیشنهاد می شود. حتی ممکن است به نظر مشاوره ای دیگر تخصص‌ها، مانند غدد، ژنتیک و عفونی هم نیاز باشد که خوشبختانه همه تخصص های مرتبط در مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا حضور دارند.
محمدزاده با بر شمردن سه نوع درمان دارویی، جراحی و درمان‌های پیشرفته برای ناباروری زنان، اظهار داشت: در مواردی که علل تخمدانی، مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مطرح است، ما از درمان دارویی مانند قرص های ضدبارداری و داروهای تحریک تخمک‌گذاری استفاده می‌کنیم. در مواردی که مشکلاتی مانند انسداد لوله های رحمی یا وجود فیبروم‌های بزرگ یا سپتوم در رحم تشخیص داده می‌شوند، ممکن است از روش های جراحی مثل هیستروسکوپی یا لاپاراسکوپی استفاده کنیم. در مواردی هم لازم است از آی یو آی و همچنین فناوری های پیشرفته کمک باروری مانند «آی وی اف» یا میکرواینجکشن استفاده کنیم.
ضرورت ارزیابی وضعیت باروری دختران
این فلوشیپ ناباروری زنان درباره ارزیابی وضعیت باروری دختران، گفت: خوشبختانه حتی اگر خانمی ازدواج نکرده باشد، می‌تواند تا حد زیادی وضعیت باروری خود را ارزیابی و پایش کند. اگر دخترخانمی سیکل قاعدگی اش نامنظم است یا خونریزی های شدید دارد، می توان با انجام آزمایشات هورمونی و سونوگرافی، وضعیت رحم و تخمدان های او را بررسی کرد. تنها فاکتوری که در صورت بکارت خانم نمی توان بررسی کرد، وضعیت لوله های رحمی است که نیازمند انجام هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم است که از راه واژینال انجام می شود.
محمدزاده درباره رابطه مصرف قرص های ضد بارداری و ناباروری، گفت: باوری بین خانم ها وجود دارد که مصرف قرص های ضدبارداری عوارض جدی برای باروری به دنبال دارد. اما این باور نادرست است. قرص های ضدبارداری کاربردهای متفاوتی دارند. به جز کاربرد اولیه، یعنی پیشگیری از بارداری، ممکن است برای درمان کیست های تخمدان، تنظیم سیکل های قاعدگی ماهانه و پیش‌درمان در روش هایی مثل آی یو آی و آی وی اف هم به کار روند، اما این قرص ها موجب ناباروری یا کاهش توان باروری نمی شوند. برای نمونه، خانمی که به مدت 6 سال قرص ضدبارداری مصرف کرده است و حالا با قطع مصرف، می‌خواهد باردار شود ممکن است با تشخیص سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مواجه شود و فکر کند به خاطر مصرف آن قرص ها مبتلا شده است. در حالی که در واقع او قبلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مبتلا بوده و مصرف قرص ها مانع بروز علائم آن می شده است.
یائسگی زود هنگام و علل آن
این متخصص زنان، هر گونه ارتباط بین درمان به روش آی وی اف و بروز یائسگی زودرس را رد کرد و گفت: منظور از یائسگی زودرس کاهش ذخیره تخمدان و بروز علائم یائسگی پیش از 40 سالگی است. ممکن است برخی به اشتباه فکر کنند که تحریک تخمک‌گذاری و پانکچر تخمدان ممکن است باعث کاهش ذخیره تخمدانی شود، اما همان‌طور که قبلا گفتم، در هر سیکل ماهانه چند تخمک وارد روند رشد و بلوغ می شوند که تنها یکی از آنها بالغ می‌شود و بقیه از بین می روند. در تحریک تخمک‌گذاری، ما تلاش می کنیم تعداد بیشتری از آن تخمک ها بالغ شوند، بنابراین این روند اختلالی در میزان ذخیره تخمدان ایجاد نمی کند زیرا هر دختری با ذخیره تخمدانی مشخصی متولد می شود که پس از بلوغ، در سیکل های ماهانه، این ذخیره به‌تدریج کاهش می یابد و در زمان یائسگی به صفر می رسد.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا درباره نشانه های هشدار دهنده و عوامل خطر ناباروری زنان، یادآور شد: به جز عامل سن، خانم ها باید به نظم سیکل ماهانه خود دقت کنند. هرگونه بی نظمی، درد شدید و خونریزی شدید قاعدگی باید جدی گرفته شود. زیرا ممکن است علامت اختلالات تخمدان یا رحم یا بیماری‌هایی مانند اندومتریوز باشد. همچنین، اگر خانمی سابقه شیمی‌درمانی یا جراحی در ناحیه شکم و لگن، مثل جراحی پارگی آپاندیس یا برداشتن کیست تخمدان، داشته باشد ممکن است دچار آسیب به تخمدان یا لوله‌های فالوپ شده باشد و باید زودتر برای ارزیابی وضعیت باروری خود اقدام کند. گذشته از اینها، عوامل مربوط به سبک زندگی هم بر توان باروری بسیار مؤثرند. اضافه‌وزن یا چاقی، تغذیه ناسالم، ورزش نکردن و کم تحرکی، استرس مداوم و خواب ناکافی و نامنظم از جمله عوامل تهدید کننده قدرت باروری هستند.
محمدزاده در پایان خاطرنشان کرد: متاسفانه هم سن ازدواج و هم سن اقدام برای بارداری در کشور افزایش یافته است. دختر خانم‌هایی که هنوز ازدواج نکرده‌اند و ممکن است سن طلایی باروری خود را از دست بدهند، می‌توانند برای حفظ باروری خود از روش فریز تخمک استفاده کنند. با این روش می‌توانند تخمک های سالم و جوان خود را منجمد و نگهداری کنند تا در آینده با مشکل ناباروری مواجه نشوند. زوج هایی هم که فعلا قصد یا شرایط بارداری را ندارند، می توانند از روش فریز تخمک یا فریز جنین استفاده کنند تا با افزایش سن، دچار مشکل نشوند.
No tags for this post.
