فاصله زیاد ایران با ایده آل های تجارت الکترونیک
تاریخچه تجارت الکترونیک با تاریخچه اختراعات قدیمی مانند کابل، مودم، الکترونیک، کامپیوتر و اینترنت پیوند خورده است. تجارت الکترونیک به شکل کنونی در سال 1991 محقق شد. در ابتدا تجارت الکترونیک به معنای «فرآیند انجام تراکنش الکترونیکی مورد نظر» بود. در واقع تجارت الکترونیک برای آسان کردن معاملات اقتصادی به صورت الکترونیکی بود.
استفاده از این فناوری مانند تبادل الکترونیکی داده ها هر دو در اواخر سال 1912 معرفی شدند و پس از آن به شرکت ها و سازمان ها اجازه ارسال اسناد الکترونیکی را دادند.
اما به طور کلی از آن زمان مردم با کلمه ای با عنوان «تجارت الکترونیک» آشنا شدند که برای آنها به معنی توانایی خرید کالاهای گوناگون از طریق اینترنت با استفاده از پروتکل های امنیتی و سرویس های پرداخت الکترونیکی بود. از آن زمان بود که رقابت شدید بین شرکت ها و سازمان ها شدت گرفت و با گذشت زمان هم این رقابت تنگاتنگ تر شده است.
برای رفع مشکلات مرتبط با نبود زیر ساخت های مناسب ارتباطی چاره ای جز ایجاد، اصلاح و تکمیل این زیر ساخت ها وجود ندارد. در زمینه فقر فرهنگی نیز با افزایش آگاهی های عمومی و یا به عبارتی دیگر، فرهنگ سازی و همچنین آموزش مردم و مسئولان می توان قدم های بلندی به سوی بهبود وضعیت تجارت الکترونیک در کشور برداشت.
رشد سریع و روز افزون تجارت الکترونیک در کشورهای پیشرفته نشان از جایگاه این پدیده نوظهور در حرکت به سوی پیشرفت و توسعه دارد.
براساس آمار محاسبه شده موسسات معتبر اقتصادی گستره این فعالیت تا سال 2012 به طور متوسط 45 الی 11 درصد رشد کرده است و هم اکنون تجارت الکترونیک سهم بسیار بالایی از تجارت های انجام شده را به خود اختصاص داده است. بررسی ها نشان می دهد که استفاده از تجارت الکترونیک 10 تا 12 درصد صرفه جویی در پی دارد.
ضمن اینکه تجارت الکترونیک به دلیل سرعت، کارآیی، کاهش هزینه ها و بهره برداری از فرصت های زودگذر عرصه جدیدی را در رقابت گشوده است. تا آنجا که گفته می شود عقب افتادن از این سیر تحول، نتیجه ای جز منزوی شدن در عرصه اقتصاد جهانی نخواهد داشت.
وضعیت تجارت الکترونیک در ایران
ایران نیز به عنوان یک کشوردر حال توسعه باید به این عرصه ورود جدی داشته باشد و تلاش کند که از این سیر تحول عقب نماند.
از آنجایی که از ظهور پدیده تجارت الکترونیک در ایران زمان زیادی نگذشته و این پدیده وسعت فراوانی پیدا نکرده، در نتیجه، به شاخص های تجارت الکترونیک در ایران توجه اساسی نشده است. از بین 15 شاخص مربوط به شرکت ها و 6 شاخص مربوط به خانوارها تنها 2 شاخص تولید می شود.
این شاخص ها عبارتند از نسبت خانوارهای دارای کامپیوتر و نسبت خانوارهای دارای دسترسی به اینترنت. در زمینه شاخص های مربوط به شرکت ها هنوز هیچ شاخصی تولید نشده اما اخیرا اقداماتی در این زمینه انجام شده است.
دولت الکترونیک یکی از ارکان اصلی تجارت الکترونیک می باشد. مطابق گزارش سال 2014 مجمع جهانی اقتصاد، رژیم اشغالگر قدس، قطر و امارات به ترتیب رتبه اول تا سوم منطقه و کشورهای تاجیکستان، قرقیزستان، و یمن رتبه های 11 تا 19 منطقه و ایران رتبه 14 را در میان 19 کشور منطقه به خود اختصاص داده بود.
از سوی دیگر رتبه ایران در زمینه وضعیت دولت الکترونیک کشورها هم رتبه قابل قبولی نیست. به گونه ای که آمارهای ارائه شده از وضعیت کشورهایی که به شاخص های دولت الکترونیک دست یافته اند از رتبه 122 کشورمان در میان 192 کشور دنیا حکایت دارد و این در حالی است که 12 کشور برتر دنیا در این شاخص را کره جنوبی، هلند، انگلستان، دانمارک، آمریکا، فرانسه، سوئد، نروژ، فنلاند و سنگاپور تشکیل می دهند.
علاوه بر اینها، ایران به عنوان کشوری در حال توسعه، فاصله زیادی با ایده آل های تجارت الکترونیک در یک کشور صنعتی نیز دارد. متاسفانه هنوز آن گونه که باید و شاید در ایران به تجارت الکترونیک بها داده نمی شود. حتی مسئولان و نخبگان سیاسی در این زمینه از آگاهی های لازم بر خوردار نیستند.
وضعیت ایران در تجارت الکترونیک و فاصله زیاد آن با کشورهای پیشرفته جهان و حتی منطقه نگران کننده است. این وضعیت نگران کننده دلایل متعددی دارد که نبود زیر ساخت های مناسب، فقر فرهنگی والبته نبود قوانین مدون محور های اصلی آن هستند.
برای رفع مشکلات مرتبط با نبود زیر ساخت های مناسب ارتباطی چاره ای جز ایجاد، اصلاح و تکمیل این زیر ساخت ها وجود ندارد. در زمینه فقر فرهنگی نیز با افزایش آگاهی های عمومی و یا به عبارتی دیگر، فرهنگ سازی و همچنین آموزش مردم و مسئولان می توان قدم های بلندی به سوی بهبود وضعیت تجارت الکترونیک در کشور برداشت.
در کنار این راه حل ها نیز قوای مقننه باید با تصویب قوانین مدون که موجب تسریع حرکت تجارت الکترونیک در جهت توسعه شود، همت گمارند. یقینا بهبود وضعیت این شیوه تجارت موجب متنفع گشتن عامه مردم، مسئولان و از آن مهم تر جمهوری اسلامی ایران خواهد شد.
