فاز حاکم بر فضای مجازی دقیقا چیست؟

هرازگاهی چالشی از آن سوی مرزها وارد ایران شده و همه گیر شد و عده ای را هوادار خود کرد و گاهی هم کمپینی ایجاد شد و نقدها و واکنش‌های فراوانی در جامعه به وجود آورد. اما به نظر می رسد رفته رفته این موضوع جذابیت خود را از دست داده و به مسائل پیش پا افتاده تبدیل شده اند. امروز چالش‌های اینستاگرامی از چالش سطل آب یخ برای حمایت از بیماران به چالش عکس سیاه و سفید تبدیل شده‌اند و کمپین‌ها کم کم چهارچوب فکری خود را از دست می‌دهند و مدت زمان عمرشان کوتاه‌تر می‌شود. حتی رکورد تعداد فالوئرهای اینستاگرامی که نشان از محبوبیت یک صفحه دارد مختص کودکی می شود که هنوز به دنیا نیامده است!

اینترنت در دنیای کنونی هویت نسل نوجوان و جوان را در ابعاد مختلف فکری و اخلاقی چنان تحت تاثیر قرار داده که آسیب های اجتماعی حاصل از آن ارتباط تنگاتنگی با مقوله فناوری اطلاعات و جهانی شدن پیدا کرده است. استفاده خارج عرف از اینترنت، سبب ایجاد وابستگی روانی و فکری می شود به گونه ای که برخی از کاربران به یک فضای غیرواقعی پناه می برند و در آن روزگار می گذرانند. تاثیرگذاری شبکه‌های اجتماعی در جهان روز به روز در حال افزایش است و افراد تاثیرگذار در این شبکه‌ها رکوردهای عجیب و حیرت انگیز بر جای می‌گذارند.

بسیاری از کارشناسان معتقدند که فضای مجازی عرصه ای برای رقابت شده است. البته این موضوع اصلا عجیب و چالش برانگیز نیست اما زمانی می توان بر روی این موضوع بحث کرد که این مساله باعث می شود که نوزاد پدر و مادری که جزء اینفلوئنسرهای اینستاگرام هستند و قرار است چند هفته آینده به دنیا بیاید، قبل از متولد شدن ۱۱۳ هزار تعقیب کننده یا فالوئر داشته باشد.

بر اساس شنیده ها، شرایط خاص این نوزاد نشان دهنده به وجود آمدن نسلی جدید از اینفلوئنسرهای اینستاگرامی است که kidfluencer ها یا بچه های تاثیرگذار نام گرفته‌اند و قبل از تولدشان هم در دنیای مجازی فعال هستند. سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که نوزادی که هنوز به دنیا نیامده و هیچ اراده ای از خود ندارد چگونه می تواند در اینستاگرام فعالیت کرده و این تعداد فالوئر داشته باشد.

چالشی به نام چالش های فضای مجازی

هرچند وقت یک بار در فضای مجازی شاهد چالش‌های مختلف هستیم. قطعا پیت فرتز وقتی چالش سطل آب یخ را مطرح کرد، گمان نمی‌کرد چه استعدادهای نهفته‌ای را به دنبال این چالش شکوفا می‌کند، پیت فرتز با چالش سطل آب یخ توجه دنیا را به بیماران ALS جلب کرد، کار مهمی بود و جمعیتی بزرگ را به چالشی عمیق فرا خواند.

اما بعد از این ماجرا بود که موج طراحی چالش‌های جدید و فان به راه افتاد و جماعتی موج‌سوار را همراه خود کرد، چالش کارنامه درسی، محتویات جیب و کیف پول و پنیر، عکس ده سال پیش و… که اگر طراحانش کمی به معنای دقیق کلمه چالش توجه می‌کردند، هیچ‌وقت چنین خلاقیت‌هایی به خرج نمی‌دادند.

اگرچه عمر بیشتر این چالش‌ها کوتاه است، چند روزی گل می‌کند و بلافاصله فراموش می‌شود و بیشتر جنبه سرگرمی دارد، اما تکرار این داستان کمی تأمل‌برانگیز است، به خصوص وقتی موضوعاتی که به چالش کشیده می‌شود، روزبه‌روز بی‌ارزش‌تر می‌شود.

در این میان تاثیرات عاطفی و فرهنگی و تربیتی این سبک زندگی بر کودکان کم سن وسال و البته کمرنگ شدن حریم شخصی و امنیت روانی آنان به علت در پیش گرفتن این نوع زندگی مجازی، سوالات و نگرانی هایی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند.

ضمن اینکه از همان روز هایی که گوشی های هوشمند، در دل مخاطبانشان جا باز کردند و مثل نقل و نبات در بین مردم دست به دست شدند، باید فکرش را می کردیم که فرهنگ سازی در جامعه هم شکل و شمایل مدرن تری به خودش بگیرد. حالا به یمن اینترنت های همیشه آنلاین همین گوشی ها و تعامل جامعه امروزی با شبکه های اجتماعی و پیام رسان، بسیاری از رفتار ها و فرهنگ ها در درون فضای مجازی شکل می گیرد و صد ها و هزاران حامی پیدا می کند. چالش ها و کمپین های مختلف فضای مجازی که این روز ها حسابی تنورشان داغ است هم از دل همین شبکه های اجتماعی بیرون آمده اند و به واسطه نفوذشان، ظرفیت این را دارند که هم مخرب باشند و هم سازنده.

چه بخواهیم، چه نخواهیم ارتباط از طریق فضای مجازی در سال های اخیر جایگاه قابل توجهی در بین نسل جوان جامعه ما پیدا کرده است. شبکه های اجتماعی در ابعاد مختلف زندگی افراد تأثیر می گذارند. در شکل دهی به هویت نقش دارند و حتی روی ابعاد اقتصادی و اجتماعی و سیاسی جوامع هم تأثیرگذارند. امروزه با توجه به نقشی که تاکنون در ابعاد مختلف زندگی داشته اند، نمی توان آن ها را نادیده گرفت. در حال حاضر اینترنت ابزاری مناسب برای توسعه افكار و اندیشه های بشری محسوب می شود به شرط آن كه در راه صحیح استفاده شود.

افراد باید برای ورود به دنیای مجازی اطلاعات كافی در اختیار داشته باشند تا دچار مشكلات مالی و اجتماعی نشوند. ارتباطات سالم در فضای مجازی و لزوم هوشیاری جوانان و خانواده ها نسبت به تهدیدات فضای سایبری در درجه نخست اولویت قرار دارد.

در هرحال نباید از این نکته غافل ماند که فضای مجازی ظرفیت‌های بسیار بزرگی دارند که می توان در آن پیام‌ها و حرف‌های مهمی را منتقل کرد تا در سطح جامعه، به گفتمان‌سازی بینجامد. حرف‌ها و پیام‌هایی که شاید در فضای حقیقی، رخداد آن‌ها خیلی سخت و ناممکن به نظر برسد. از این جهت،‌ ترسیدن و یا نگاه تهدیدآمیزداشتن به این فضا، ناشی از شناخت ناقص ما از آن و عدم آشنایی‌مان با ظرفیت‌های فضای مجازی است.

No tags for this post.