باروسازی ابرها از واقعیت تا جنبه‌‌های تبلیغاتی

هم اکنون طرح‌‌ها و پروژه‌‌هایی با روش و مقیاس‌‌های متفاوت در کشورهای جهان طراحی و اجرا شده است. این روش‌‌ها عموما شامل کنترل رواناب با مخازن سدها، تصفیه فاضلاب و پساب، بارور سازی ابرها، استفاده از یخچال‌‌های کوهستانی، تجهیز و نوسازی شبکه‌‌های آبیاری، شیرین کردن آب‌‌های شور با روش تقطیر، شیرین کردن آب‌‌های شور با روش فیلتراسیون، استفاده از یخ‌‌های قطبی و انتقال آب بین حوضه‌‌ای می شود.

انتخاب این روش‌‌ها در گذشته بیشتر به شرایط اقتصادی، جغرافیایی، سیاسی و اجتماعی بستگی داشت و در دهه‌‌های اخیر شرایط محیط‌‌زیستی نیز دخیل هستند، به نحوی که خسارات محیط‌‌ زیستی نیز در محاسبات طرح‌‌ها وارد می‌‌شود. این طرح‌‌ها معمولا دارای اثرات و پیامدهایی در حوزه‌‌های اجتماعی، اقتصادی ، محیط ‌‌زیستی و حتی بین‌‌المللی هستند و به دلیل غفلت‌‌های انجام شده، بسیاری از کشورهای جهان با پیامدهای سوء آن مواجه هستند.

روش کنترل رواناب با مخازن سدها در ایران بیش از سایر روش‌‌ها مورد توجه بوده که در سال‌‌های اخیر به دلیل تغییر شرایط اقلیمی و نیز آشکار شدن اثرات زیست محیطی و اجتماعی مورد انتقاد جدی قرار گرفته است، به ‌نحوی‌که مقامات وزارت نیرو در مقاطع زمانی مختلف بر زیاده‌‌روی در احداث این سازه‌‌ها و مشکلات ناشی از آن اذعان کرده اند. برنامه‌‌های دهه اخیر وزارت نیرو نشان از رو کردن به روش شیرین‌‌سازی و انتقال آب بین‌حوضه‌‌ای دارد. این روش نیز به عنوان یکی از پرهزینه‌‌ترین و آسیب‌‌زاترین (ابعاد محیط زیستی و اجتماعی) روش‌‌های تامین آب، هم در جهان و هم در ایران مخالفانی بسیار جدی دارد. از سویی به روش‌‌هایی مانند تجهیز و نوسازی شبکه‌‌های آبیاری چندان پرداخته نشده‌‌است.

روش بارورسازی ابرها، جزو روش‌‌های نسبتا ارزان تامین آب است که در ایران نیز از دهه هفتاد مورد توجه قرار گرفته‌‌است.

زهرا یزدانی پرایی، کارشناس ارشد برنامه‌ریزی، مدیریت و آموزش محیط زیست، پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار در این خصوص گفت: بارورسازی ابرها، روشی برای تعدیل آب‌وهوا، افزودن مواد به داخل ابر با هدف تقویت تشکیل و رشد کریستال‌‌های یخ و قطرات باران است. مهم‌ترین هدف بارورسازی ابرها، افزایش میزان بارش، جلوگیری از بروز بلایای طبیعی ازقبیل سیل، تگرگ، رعد و برق، انتقال زمانی و مکانی بارش، زدودن مه مزاحم، تعدیل آب و هوا و تولید برف در ارتفاعات است، که در ایران کارکرد افزایش میزان بارش آن مورد توجه قرار گرفته‌‌است.

وی افزود: موثرترین روش بارورسازی، استفاده از هواپیمای بارورسازی ابرها است، به این صورت که با هواپیما به سراغ ابرهای مناسب رفته و مواد بارورسازی را در نقاط موثر ابر تزریق می‌‌کنند. البته بارورسازی از طریق ژنراتورهای زمینی نیز انجام می‌‌گیرد. در ایران عموما بارورسازی با استفاده از هواپیما صورت می‌‌گیرد.

به گفته وی، زمان تاثیر مواد بارورسازی حدودا ۲۰ دقیقه بعد از زمان تزریق است و با توجه به سرعت حرکت ابر در فاصله حدود ۴۰ تا ۵۰ کیلومتری محل تزریق، اثرات بارورسازی نمایان می‌‌شود. مدت تاثیر مواد بارورسازی تا حدود ۲ ساعت و دامنه آن تا حدود ۲۵۰ کیلومتر از محل تزریق مواد بارورسازی است (سایت مرکزملی باروری ابرها).

وی به مسایل محیط ‌‌زیستی بارور سازی ابرها اشاره کرد و گفت: انسان با آشامیدن آب حاوی یدید نقره (ماده بارورکننده)، تنفس آئروسل‌‌های آن و تماس با محلول غلیظ یدید نقره مورد استفاده در ژنراتورهای زمینی تحت تاثیر این عملیات قرار می‌‌گیرد. مطالعات، به وجود آمدن لکه‌‌های خاکستری رنگ(بیماری آرژیریا) بر روی پوست افرادی که در معرض یدید نقره به ویژه در ژنراتورهای زمینی بوده‌‌اند را تایید می‌‌کند. همچنین مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌‌اند که مقدار بسیار ناچیز یدید نقره برای باکتری‌‌ها، قارچ‌‌ها، جلبک‌‌ها و موجودات آبزی سمیت ایجاد می‌‌کند و بسیار مضر است. برخی تحقیقات نشان دهنده، از بین رفتن برگ درختان در نزدیکی منطقه ژنراتورهای زمینی داشته اند.

وی یاد آور شد: از سوی دیگر با توجه به اینکه حتی مقدار اندک افزایش یدید نقره باعث تغییر جمعیت ریزموجودات و سطح تنفس، جلوگیری از تجزیه مواد آلی و تغییر محیط میکروبیال خاک می‌‌شود. طبیعتا بر خواص باروری و تغذیه خاک موثر است. در تمام مطالعات انجام شده بر ناکافی بودن اطلاعات موجود برای تصمیم‌‌گیری و ضرورت انجام تحقیقات آزمایشگاهی و میدانی تاکید شده‌‌است.

بارورسازی ابرها صرفا جنبه تبلیغاتی دارد

عیسی کلانتری، رییس سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه بارورسازی ابرها هیچ تاثیری بر افزایش بارش‌های کشور ندارد،‌ گفت: بارورسازی ابرها صرفا جنبه تبلیغاتی و روانی دارد. سازمان هواشناسی به عنوان مرجع این موضوع بارها اعلام کرده که تاثیر مثبتی در وضعیت بارشی کشور ندارد.

وی افزود: رییس سازمان هواشناسی کشور بارها در مورد عدم تاثیر باروسازی ابرها بر افزایش بارش‌های کشور سخن گفته است. همچنین بر اساس اطلاعات این سازمان و گزارش‌های ثبت شده در ایستگاه دایمی شیرکوه یزد برای سنجش میزان بارش، بارورسازی ابرها هیچ تاثیری در بارش‌های این منطقه نداشته است.

سیاست‌های تامین آب روی بارورسازی ابرها متمرکز نیست

چندی پیش عباس سروش، معاون وزیر نیرو در امور آب درباره سیاست‌های پیش روی وزارت نیرو برای بارور سازی ابرها گفت: بارور سازی ابرها در برنامه های ما هست منتها جایگاه خودش را دارد و جایگاه آن به اعتقاد ما با مطالعاتی که در ایران و جهان داشته ایم جایگاه محدودی است و یک جایگاه تعیین کننده نیست که ما سیاست‌های تامین آب را بر باورر سازی ابرها بگذاریم.

وی ضمن اشاره به اینکه فناوری بارورسازی ابرها در تمام کشورها در اولویت‌های بعدی برای تامین منابع آبی قرار دارد، افزود: در همه جای دنیا به این نحو است که  درصد کمی روی تامین منابع آبی از طریق باورسازی ابرها حساب می‌کنند و ما هم به همین ترتیب عمل می‌کنیم.

معاون وزارت نیرو همچنین ادامه داد: البته باید شرایط ابر فراهم باشد و تجهیزات آن هم نیاز است؛ هرچند که تجهیزات آن در کشور تامین شده است. بنابراین ما سیاست بارورسازی ابرها را همچنان ادامه می‌دهیم، اما به عنوان یک منبع که بتواند کمبودهای ما را جبران کند.

وی در این باره افزود: در کشورهای مختلف و براساس شرایط اقلیمی بین ۳ تا ۱۰ درصد به تامین آب از طریق بارور سازی ابرها اختصاص دارد که که البته این ارزیابی با توجه به شرایط مختلف  تقریبی است.

 

 

No tags for this post.