تهرانی‌ها دو برابر استاندارد جهانی زباله تولید می‌کنند
طبق گزارش‌ها، علاوه بر زباله‌های عادی و شهری روزانه در کشورمان 400 تن زباله بیمارستانی، 80 تن ویژه بیمارستانی، بیش از 90 هزار تن صنعتی و 380 تن پسماند لجن اسیدی و خاک رنگ بر در کشور تولید می‌شود.
هر چند پسماندها و شیرابه های این پسماندها اثرهای زیست محیطی و بهداشتی فراوانی به بار می آورند اما می‌توانند با سود آوری فراوان و ایجاد اشتغال زایی نیز همراه باشند و نقش مهمی در اقتصاد کلان ایفا کنند. در ادامه اثرهای زیست محیطی مهمترین پسماندها را بیان و راهکارهای موثر آن را عنوان می کنیم.
سهم هر خانوار شهری در تولید زباله چقدر است؟
بنابر اعلام مرکز آمار ایران، خانوار‌های شهری کشور در سال 1395 به‌طور متوسط در هر هفته ١٧٥٥٤٨ تن پسماند تولید کرده‌اند. سرانه پسماند تولید شده توسط هر خانوار شهری ٩،٧ کیلوگرم در هفته بوده است.
٥،٤ میلیون خانوار شهری، به‌طور متوسط در هر ماه از حداقل یکی از وسایل یک‌بار مصرف پلاستیکی (لیوان، بشقاب و …) استفاده کرده‌اند. به‌طور متوسط ١٤.٥ میلیون کارد، قاشق و چنگال، ٤٥.٩ میلیون لیوان، ١٨.٩ میلیون بشقاب، کاسه یا دیس و ٣٢.٥ میلیون متر سفره یک‌بار مصرف پلاستیکی در هر ماه استفاده شده است.
بررسی متوسط استفاده از کیسه فریزر، کیسه مخصوص زباله و کیسه پلاستیکی شفاف در هفته توسط خانوار، نشان می‌دهد، ٩٥،٤ درصد خانوار‌های شهری از کیسه فریزر استفاده کرده‌اند و سرانه کیسه فریزر استفاده شده ١١ عدد در هفته به ازای هر خانوار بوده است.
٧٨.٣ درصد خانوار‌ها از کیسه مخصوص زباله استفاده می‌کنند و سرانه استفاده این خانوار‌ها از کیسه مخصوص زباله ٤ عدد در هفته بوده و ٨٦.٢ درصد خانوار‌ها از کیسه پلاستیکی شفاف استفاده می‌کنند و سرانه استفاده از کیسه پلاستیکی شفاف توسط این خانوار‌ها ٨ عدد در هفته بوده است.
علی مریدی، سرپرست دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست در این خصوص گفت: مصرف پلاستیک در ایران بسیار بی رویه است؛ سالانه هر نفر، سه کیلوگرم پلاستیک مصرف می کند و طبق آمار روزانه بیش از سه هزار تن و سالانه بیش از یک میلیون تن مصرف کیسه پلاستیکی داریم که به جز عوارض بهداشتی و محیط زیستی یک سری عوارض اقتصادی هم به همراه دارد.
وی با بیان اینکه متوسط طول عمر کاربری یک پلاستیک یعنی از زمان خرید و آوردن آن به منزل حدود 10 تا 12 دقیقه است، اظهارداشت: این در حالی است که می توان با برنامه ریزی اصولی این میزان مواد نفتی ارزشمند را که صرف تهیه پلاستیک می شود، صرف تولید یک کالای دیگر کرد که به محیط زیست، سلامت و اقتصاد کشور ضربه وارد نکند.
سهم تهرانی ها در تولید زباله چقدر است؟
محمدحسین بازگیر، رییس اداره حفاظت محیط زیست شهر تهران در خصوص وضعیت تولید زباله و پسماند در شهر تهران گفت: هم اکنون به طور میانگین روزانه حدود ۸ تا ۹ هزار تن پسماند عادی و زباله خانگی در شهر تهران تولید و جمع آوری می‌شود. بر این اساس سرانه تولید زباله در شهر تهران برای هر نفر حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ گرم در روز است در حالی که نُرم میانگین سرانه تولید زباله برای هر نفر در دنیا به طور میانگین حدود ۴۵۰ تا ۵۰۰ گرم است.
وی با بیان اینکه مکانیزه کردن جمع آوری پسماندها یکی از اقدامات مطلوب شهرداری تهران در این زمینه به نسبت گذشته بوده است، خاطرنشان کرد: در نظر گرفتن سایت‌های کهریزک و آراد کوه برای جمع آوری، تفکیک و بازیافت پسماندها از جمله اقدام های مطلوب شهرداری تهران در این زمینه بوده البته این سایت‌ها به نسبت سالیان قبل در وضعیت بهتری از نظر محیطی و مدیریتی قرار دارند.
وی افزود: این در حالی است که متاسفانه شهرداری تهران هنوز طرح جامع مدون و مصوبی برای مدیریت پسماندها ارایه نداده در حالی که بر طبق قانون باید این طرح جامع را تدوین و در اختیار اعضای کارگروه مدیریت پسماند شهرستان و استان تهران قرار می‌داد تا به تایید و تصویب اعضا برسد.
رییس اداره حفاظت محیط زیست شهر تهران تاکید کرد: هم اکنون اولین چالش مدیریت پسماندهای عادی و زباله‌های خانگی در شهر تهران، عدم وجود طرح جامع مدیریت پسماندها است.
سهم زباله‌های خطرناک بیمارستانی چقدر است؟
در کنار زباله های شهری، نگرانی از انباشت و چگونگی امحای پسماندهای بیمارستانی یکی از چالش‌های این روزهای کارشناسان محیط زیست است. هم اکنون در ایران به ازای هر تخت بیمارستانی نزدیک به سه کیلوگرم زباله تولید می شود که این رقم در کشورهای پیشرفته به یک کیلوگرم هم نمی رسد؛ ۲۰ تا ۳۰ درصد زباله های هر تخت بیمارستانی را پسماندهای عفونی تشکیل می دهند.
بر اساس برآوردی که انجام شده حدود ۴۵۰ تن پسماند پزشکی در کشور و ۸۰ تن زباله بیمارستانی در تهران تولید می شود که ۲۵ درصد آن زباله های عفونی است که در زمینه ضدعفونی، جمع آوری و دفع آنها مشکلات بسیاری وجود دارد. هنوز تعدادی از بیمارستان ها و اکثر درمانگاه ها در کشور فاقد سیستم ضدعفونی کردن و نیز امحاء زباله های عفونی هستند. شهرداری‌های هم فاقد زیر ساخت ها و تجهیزات لازم برای جمع آوری و دفع زباله های بیمارستانی و عفونی هستند و با توجه به نبود اعتبارات مورد نیاز وزارتخانه های بهداشت و کشور هر یک مسئولیت را به دیگری محول می کنند و سازمان حفاظت محیط زیست هم تنها وظیفه نظارت را برای خود قائل است.
محمد بازگیر، مدیرکل محیط زیست شهر تهران پیش از این درباره پسماند های بیمارستانی گفته بود: اگر این پسماندها به درستی جداسازی و امحا نشوند، خطرآفرین خواهد بود و عواقب بدی به دنبال دارد. در میان پسماندهای بیمارستانی بخشی از پسماندها عفونی هستند و در بخش دیگری نیز پسماندهای تیز و برنده وجود دارد که باید از یکدیگر تفکیک شوند.
وی افزوده بود: برخی واحدهای درمانی در سطح تهران هنوز قانون تفکیک پسماندها را انجام نمی دهند و در این زمینه کم کاری می‌کنند که سازمان محیط زیست بر اساس ضوابط موجود به این واحدهای درمانی متخلف تذکر می دهد چرا که این پسماندها خطرناک است و بار میکروبی و آلودگی بالایی دارد که برای سلامت مردم خطرآفرین است. در سال گذشته حدود ۱۰ مرکز درمانی فاقد استاندارد در مدیریت پسماند بودند که به آنها اخطار داده شد و بازرسی از این واحدهای درمانی آغاز شده است.
روش دفع پسماندهای خطرناک پزشکی در ایران و جهان چگونه است؟
پیش از این كشورهای پیشرفته و توسعه یافته از زباله سوز و سپس از طریق پلاسما ، اقدام به امحاء پسماندهای عفونی می‌كردند. هم اکنون نیز با استفاده از سیستم های استریل كردن و بی خطرسازی اقدام به دفع پسماندهای بیمارستانی می‌كنند.
این در حالی است که برخی از بیمارستان ها طرح تفكیك اجزاء پسماند را به طور كامل و صحیح انجام نمی دهند و پسماند های عفونی و عادی را با هم جمع آوری و بسته بندی می کنند. همچنین در بسیاری از مناطق کشور ما دفع این پسماندهای خطرناک همچنان با روش سنتی و از طریق دفن صورت می گیرد؛ دفن پسماندهای بیمارستانی،علاوه بر آلودگی‌های زیست محیطی و آب‌های زیرزمینی ، خطر گسترش برخی از بیماری‌ها را در پی دارد. استفاده از دستگاه زباله‌سوز و حتی پلاسما كردن نیز با تكنولوژهای روز جهان فاصله بسیاری دارد و لازم است برای امحاء پسماندهای بیمارستانی از شیوه های نوین و جدید و استاندارد بهره جست.
آیا زباله های خطرناک الکتریکی در ایران به صورت علمی دفن می شوند؟
زباله‌های الکترونیکی و الکتریکی مانند مدارهای الکتریکی، لامپ‌ها، قطعات الکترونیک، باطری‌ها و … بخشی از پسماندهای ویژه(پسماندهایی که یا سمی بوده یا خاصیت رادیواکتیوی و اشتعال و خورندگی دارند) هستند.
فاطمه اکبرپور، کارشناس پسماند اداره حفاظت محیط زیست استان تهران در این خصوص گفت: پسماندهای الکترونیک به دلیل وجود فلزهای سنگین در این پسماندها و موادی از قبیل پلاستیک، سرب، آلومینیوم، طلا، نقره به ویژه فلزهای سنگینی همچون جیوه، کادمیوم، و آرسنیک بسیار خطر آفرین هستند.
وی افزود: دفن یا سوزاندن پسماندهای الکترونیک سبب ورود عناصر سنگین به آب‌های زیرزمینی و گازهای سمی به محیط زیست می‌شود. در جهان به تفکیک پسماندهای الکترونیک از دیگر پسماندها اهمیت جدی داده می‌شود ولی متاسفانه وجود مشکلات متعدد در تفکیک و بازیافت پسماندهای خطرناک در ایران مانع طرح مسایلی مانند پسماندهای الکترونیک است.
وی افزود: پسماندهای ناشی از قطعات رایانه‌ای و دستگاه‌های الکترونیک با توجه به خطرهایی که دارند باید به صورت جداگانه و با روش‌های علمی، حمل سپس دفع شود تا مانع از اثرات مخرب بر محیط زیست و انسان‌ها شود. در کشورهای جهان مراکزی وجود دارد که این زباله‌ها را تفکیک و بر اساس میزان پرخطر بودن، آنها را تقسیم بندی و به صورت جداگانه و با تفکیک از دیگر پسماندها دفع می‌کنند.
وی درباره روش صحیح دفع پسماندهای الکترونیک و الکتریکی توضیح داد: این قطعات را باید در قالب‌های ضخیم بتنی در عمق زمین دفن کرد تا تشعشعات آن به بیرون و فضای محیط زیست نفوذ نکند. با توجه به اینکه بسیاری از قطعات دستگاه‌های رایانه‌ای «الکترومگنتیک» هستند اگر به صورت درست و کارشناسانه دفع نشوند با تشعشعاتی که از خود بروز می‌دهند سلامتی انسان‌ها را با خطر جدی رو به رو خواهند کرد. در قطعات «الکترومگنتیک» امواج به صورت عمود بر هم منتشر می‌شوند؛ درست مانند کاری که دستگاه‌های مایکروویو انجام می‌دهند و مواد غذایی را از درون می‌پزند.
این کارشناس پسماند اداره حفاظت محیط زیست استان تهران در ادامه گفت: از فناوری‌های مدرن دفع این نوع پسماندها می‌توان به جداسازی، آلودگی‌زدایی و فرایندهای مکانیکی پالایش اشاره کرد. جداسازی و آلودگی زدایی به این معنا است که در این فرایند مواد سمی و مضر برای محیط زیست (مانند CRTها و باطری‌ها) جدا می‌شوند. فرایندهای مکانیکی نیز برای جداسازی مواد مختلف قابل بازیافت و آلاینده‌ها انجام می‌شود که عموما شامل واحد شکستن و خرد کردن و جداکننده‌‌های مغناطیسی، جداکننده‌‌های بادی و جداکننده‌‌های جریان گردابی می‌شود. در این فرایندها گرد و غبارهای تولیدی باید قبل از رهاسازی برای کاهش آلودگی فیلتر شوند.
آیا می توان این تهدید محیط زیستی را تبدیل به فرصت کرد؟
دکتر محمد علی عبدلی، استاد دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران در این خصوص گفت: ما اگر مدیریت درستی نسبت به هر یک از این پسماندهای ناخواسته و خطرناک محیط زیست و سلامت داشته باشیم، می توانیم این تهدیدها را تبدیل به فرصت کنیم. اهمیت این بحث و چگونگی مدیریت پسماند باعث شد سیستم های مدیریت پسماند در اواخر دهه 1940 و پس از آن بازیافت مواد و انرژی از دهه 1970 در کشورهای صنعتی شروع شود و در دهه 1990 نیز مساله کاهش از مبدا در راس برنامه های این کشورها قرار بگیرد و به مرور زمان نیز این موضوع پیشرفت کند.
معاون پژوهشی پیشین دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران افزود: امروز پسماندها به عنوان یک فرصت( نه تهدید) دیده شده و دفن بهداشتی پسماندها به صورت پیشرفته در کشورها اعمال می شود. هم اکنون برخی از کشورها مانند سوئد، سوئیس مشکل پسماندهای خودشان را حل کرده و تقریبا به مرحله بدون زباله «Waste Zero» رسیده اند حتی از کشورهایی مانند اتریش نیز وارد کننده پسماند هستند.
گزارش: فرزانه صدقی
No tags for this post.
