رتبه چهارم منطقه در استناددهی نشریات علمی

انباشت مشکلات بر سر نشریات علمی کشور موجب شده تا بسیاری از آنها نتوانند در زمان و موعد مقرر منتشر و توزیع شوند.  این شرایط موجب شده تا چاپ برخی از نشریات علمی چندین شماره به تاخیر بیافتد. در بسیاری مواقع با نشریات علمی مواجه می شویم که حتی از زمان آخرین انتشار آنها ماه‌ها یا حتی سال‌ها می گذرد. وجود چنین مشکلاتی زمینه ای را فراهم کرده تا بخشی از نشریات طبق ارزیابی های صورت گرفته در مرحله هشدار قرار گیرند اما در مقابل برخی از نشریه ها با پشت سر گذاشتن تمام مشکل های پیش رویشان، توانسته اند با جدیت تمام و رعایت استانداردهای لازم، در این عرصه خوش بدرخشند.

بر اساس گزارش تازه سامانه نما(جایگاه علم، فناوری، و نوآوری ایران در جهان)، سامانه ای که توسط پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) با پشتیبانی دبیرخانه شورای‌عالی عتف راه اندازی شده است، ۴۱ نشریه ایرانی در نمایه‌نامه وب‌آو‌ساینس حضور داشته‌اند که دو عنوان کمتر از سال پیش است و بر این پایه ایران در جایگاه دوم میان کشورهای منطقه پس از ترکیه با ۶۱ عنوان نشریه جای دارد. میانگین ضریب تاثیر نشریه‌های ایرانی نمایه شده در وب‌آو‌ساینس ۰/۸۵ بوده که در مقایسه با مقدار ۰/۸۳ سال پیش رشد داشته است. همچنین، ۱۳۴ نشریه ایرانی در نمایه‌نامه اسکوپوس حضور داشته‌اند که پنج عنوان بیشتر از سال پیش است و بر این پایه ایران در جایگاه سوم میان کشورهای منطقه پس از مصر و ترکیه جای دارد.

بر پایه گزارش نمای نشریه‌ها، میانگین امتیاز استنادی نشریه‌های ایرانی ۰/۶۸ بوده و این اندازه ایران را در جایگاه چهارم میان کشورهای منطقه پس از مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی جای داده است. افزون بر این، گزارش نشان می‌دهد که میانگین شاخص اسنیپ نشریه‌های ایرانی ۰/۵۰ است و بر این پایه ایران در جایگاه هفتم میان کشورهای منطقه جای دارد. همچنین، ۱۴۰ نشریه ایرانی نیز در فهرست رتبه‌بندی نشریه‌های سکیمگو دیده می‌شوند که یک عنوان نسبت به گزارش سال پیش رشد داشته است و بر این پایه ایران در جایگاه چهارم کشورهای منطقه پس از مصر، ترکیه، و امارات متحده عربی جای دارد.

ضریب تاثیر مجلات علمی ایران کمتر از 2

ضریب تاثیر که میزان اثرگذاری نشریات علمی را نشان داده و از مهمترین شاخص‌های رتبه‌بندی آنهاست، معیاری از بازتاب متوسط تعداد استنادهای صورت گرفته سالانه به مقالات جاری منتشر شده در آن نشریه علمی است. از ضریب تاثیر برای مقایسه مجلات مختلف در یک رشته موضوعی خاص استفاده می‌شود.

بر اساس تازه‌ترین گزارش پایگاه گزارش‌های استنادی نشریات (JCR) موسسه اطلاعات علمی (ISI) بالاترین ضریب تاثیر مجلات علمی ایران، کمتر از ۲ و ضریب تاثیر برترین نشریه علمی دنیا بیش از ۱۸۷ است.

براساس رتبه بندی سال ۲۰۱۷ موسسه اطلاعات علمی، مجله CA-A CANCER JOURNAL FOR CLINICIANS با ضریب تاثیر ۱۸۷٫۰۴۰ و مجموع ۲۴ هزار و ۵۳۹ مورد ارجاع بالاترین ضریب تاثیر نشریات علمی دنیا را در اختیار دارد.

در بین نشریات علمی ایرانی هم مجله بین المللی علوم و فناوری محیط زیست International Journal of Environmental Science and Technology   واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد با ضریب تاثیر ۱٫۹۱۵ در رتبه ۴ هزار و ۵۸۵ دنیا و در رتبه اول نشریات علمی ایران و ماهنامه هپاتیت (Hepatitis Monthly) دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله با ضریب تاثیر ۱٫۶۷۷ در رتبه ۵ هزار و  ۳۴۱ دنیا و رتبه دوم نشریات علمی ایران و مجله دارو (DARU-Journal of Pharmaceutical Sciences) دانشگاه علوم پزشکی تهران با ضریب تاثیر ۱٫۶۵۳ در رتبه ۵ هزار و ۴۲۸ دنیا و رتبه سوم نشریات علمی کشور قرار دارد.

متوسط کیفیت نشریات علمی پژوهشی بالاتر رفته است

فاطمه عظیم زاده، رئیس مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی با ارایه گزارش‌های آماری از وضعیت استناد به ۳۵۹ نشریه علمی پزشکی این مرکز گفت: بررسی میانگین ضریب تاثیر 390نشریه علمی و پژوهشی نشان می‌دهد متوسط کیفیت نشریات علمی پژوهشی بالاتر رفته است؛ بر اساس آخرین اعلام رسمی کمیسیون وزارت بهداشت، هم اکنون ۴۱۰ نشریه علمی پژوهشی مجوز وزارت بهداشت را دارند. از این میزان همه نشریات وارد محاسبات نشدند، به دلیل اینکه نشریاتی می‌توانند وارد محاسبه شوند که دوسال قبل از امسال، علمی پژوهشی شده باشند و آن‌ها را با این عنوان بشناسیم. یعنی از این ۴۱۰ نشریه ۳۵۹ نشریه محاسبه شدند و از بین این ۳۵۹ نشریه ۱۲۲ نشریه در سال ۹۶ شاخص تاثیر داشتند یعنی بقیه نشریات در سال ۹۶ نتوانستند استنادی به دو سال قبل خودشان دریافت کنند.

وی افزود: این گزارش بر اساس استنادات نشریات علوم پزشکی کشور و به صورت خاص نشریات علوم پزشکی است که مجوز علمی پژوهشی دارند. یکی از روش‌های استانداردی که نشریات بر اساس آن رتبه‌بندی می‌شوند، میزان مراجعه سایر محققان به نشریات است.

وی درباره اطلاعاتی که از شاخص ضریب تاثیر این نشریات به دست آمده، گفت: طبق بررسی شاخص ضریب تاثیر ۱۰ نشریه برتری که بالاترین شاخص تاثیر را دارند، نشریاتی‌اند که اصولا نمایه بین‌المللی ندارند. بین این‌ها فقط یک نشریه اسکوپوس نمایه بین‌المللی دارد. از آنجایی که دایره محاسبات ما نشریات داخلی‌اند، استناد نشریات علمی پژوهشی به علمی پژوهشی‌ها را بررسی کردیم که این نشان‌دهنده آن است که به صورت کلی آن موضوعاتی که در نشریات به صورت بین‌المللی منتشر می‌شوند، بین مقالاتی که داخلی منتشر می‌شود، ارجاعات کمتری دارد و در عین حال نشریاتی که با موضوعات عمومی‌تر منتشر می‌شوند و صرفا نمایه‌های داخلی دارند در داخل بیشتر به یکدیگر ارجاع می‌دهند.

به گفته وی، از این ۱۰ نشریه اول، هفت نشریه مربوط به دانشگاه‌های علوم پزشکی هستند و سه مورد وابسته به پژوهشگاه‌ها یا سایر مراکز پژوهشی هستند. از بین ۱۰ نشریه اول، نشریه بیماری‌های پستان ایران وابسته به پژوهشکده معتمد جهاد دانشگاهی است و رتبه دوازدهم را نیز نشریه پایش از پژوهشکده علوم بهداشت جهاد دانشگاهی به خود اختصاص داده است. در خصوص دانشگاه‌های شهرستان که در بین ١٠ نشریه برتر هستند بالاترین رتبه مربوط به مشهد با سه نشریه، سپس  همدان، کرمان، کرمانشاه و اصفهان هر کدام با یک نشریه قرار دارند. در تهران دانشگاه شهید بهشتی با ٢ نشریه و دانشگاه تهران با یک نشریه حضور دارند. این نشان دهنده آن است که شهرستان‌ها هم در حوزه‌های ژورنالیست پزشکی فعالیت خوبی دارند.

عظیم‌زاده درباره موضوعاتی که در این نشریات بیشترین استناد به آن‌ها شده، گفت: گروه‌های تخصصی پرستاری، مامایی و علوم بهداشتی و مراقبتی استنادهای بیشتری دارند؛ یعنی پژوهش‌هایی که در داخل کشور در این حوزه‌ها انجام می‌شود، بیشتر مورد توجه محققان داخلی قرار گرفته است.

وی درباره وضعیت شاخص ضریب تاثیر آنی این نشریات گفت: در بحث ضریب تاثیر آنی، نشریات رتبه بالا اکثرا نمایه بین‌المللی دارند. یکی از دلایلی که باعث می‌شود ضریب تاثیر آنی بالا رود، انتشار به موقع یا پیش از موقع نشریه است. به نظر می رسد که این نشریات برای اینکه نمایه‌های بین‌المللی خود را حفظ کنند، این استانداردها را بیشتر رعایت می‌کنند و رعایت کردن این استانداردها باعث شده در ضریب تاثیر آنی جایگاه بهتری داشته باشند. اسکوپوس و ISI نمایه‌هایی‌اند که ما بین ۱۰ تای اول داریم، این می‌تواند در مسئله استفاده به موقع از خروجی‌ها یک هشدار برای نشریات داخلی باشد و اگر نشریات داخلی زمان انتشار را رعایت کنند، امکان این را دارند که وضعیت بهتری داشته باشند.

رییس مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی افزود: نشریاتی که نمایه بین‌المللی دارند، چون به موقع‌تر منتشر شده‌اند، توانسته‌اند از نشریات داخلی خیلی سریعتر استناد دریافت کنند، ولی آن‌هایی که این استانداردها را رعایت نکردند، تعداد استناد فوری کمتری را هم دریافت کردند.

عظیم‌زاده اضافه کرد: در حوزه II همه نشریاتی که ضریب تاثیر آنی بالایی داشتند، نشریات دانشگاهی بودند که شاید ارتباط بیشتری که بین محققان دانشگاهی وجود دارد، باعث شده سریعتر استناد دریافت کنند. در واقع در اینجا هم دانشگاه‌های شهرستان‌های مشهد و اصفهان بین ۱۰ نشریه برتر در حوزه II قرار دارند.

وی در ادامه اظهار کرد: تعداد درصد نشریاتی که شاخص تاثیر داشتند، در حوزه نشریات علمی پژوهشی علوم پزشکی ۳۴ درصد و نشریاتی که ضریب شاخص تاثیر آنی دریافت کردند، ۳۱ درصد بوده است یعنی در واقع ۶۶ درصد نشریات علوم پزشکی در دوسال اخیر شاخص تاثیر نداشتند، یعنی استنادی به آن‌ها نشده است.

رییس مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی درباره شاخص‌های محاسبه شده در گزارش، گفت: تعداد نشریاتی که در گزارش JCR توانستند محاسبه شوند، باید دو شرط داشته باشند؛ هم اینکه استناد داشته باشند و هم اینکه سه سال سابقه انتشار داشته باشند. از لحاظ سه سال انتشار، در سال ۸۷، ۲۸۳ نشریه داشتیم که سال ۹۶ تعداد نشریاتمان به ۳۵۹ نشریه رسیده و از ۲۸۳ نشریه‌ای که در سال ۸۷ سه سال سابقه انتشار داشتند، ۸۶ نشریه ضریب تاثیر دریافت کردند. از ۳۵۹ نشریه‌ای که سال ۹۶ سابقه سه سال انتشار داشتند، ۱۲۲ نشریه توانستند ضریب تاثیر دریافت کنند. میانگین ضریب تاثیرمان در سال ۸۷، ۲۱هزارم بوده و در سال ۹۶ به ۶۳هزارم رسیده است و روند آن رو به رشد بوده است.

عظیم‌زاده ادامه داد: تعداد نشریاتی که سال ۸۷ شاخص تاثیر بالاتر از میانگین داشتند، ۲۲ نشریه بوده و سال ۹۶ به ۴۵ نشریه رسیده است. درصدمان در نشریاتی که شاخص تاثیر داشتند، ۳۰ درصد بوده و اکنون به ۳۴ درصد رسیده است. اما در مورد شاخص آنی رشد خیلی خوبی داشتیم، از ۷ درصد به ۳۱ درصد رسیده‌ایم که نشان می‌دهد وزارت بهداشت نیز برای اینکه استانداردهای زمان انتشار را رعایت کند، کنترل‌های جدی‌تری را بر روی نشریات اعمال می‌کند تا تعداد نشریاتی که با تاخیر منتشر می‌شوند، کمتر شود و نتایج نشان‌دهنده این است که این سیاست‌ها توانسته تاثیر خوبی داشته باشد و تعداد نشریاتی که به موقع منتشر می‌شوند، افزایش یابند.

رییس مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی در پایان درباره اینکه در کدام‌یک از حوزه‌ها استنادهای داخلی بیشترین میزان را داشته‌اند، اظهار کرد: طبق بررسی‌ که از سال‌های قبل به صورت اجمالی در مورد اطلاعات نشریات حوزه پزشکی و سایر حوزه‌ها داشته‌ایم، استناددهی بین محققان داخلی به نشریات داخلی در حوزه پزشکی نسبت به سایر حوزه‌های علمی داخل کشور متوسط بالاتری دارد.

گزارش: فرزانه صدقی

 

No tags for this post.