تابع مخارج دارویی خانوار در ایران چگونه است؟
بسیاری از خدمات درمانی و پیشگیری، وابسته به دارو بوده و بیماران، در دسترس بودن آن را نشانگر کیفیت مناسب خدمات سلامت می‌پندارند. در سال‌های اخیر هزینه‌های دارویی، هم ازنظر مقدار مطلق و هم ازنظر سهم آن در کل مخارج سلامت، تبدیل به یک نگرانی عمده برای سیاست‌گذاران سلامت در کل دنیا شده است. به‌طوری‌که تمایل زیادی برای طراحی برنامه‌ها و سیاست‌های کارآمد به‌منظور کنترل مصرف دارو ازجمله افزایش قیمت‌ها، بازنگری در برنامه‌های بازپرداخت هزینه‌های دارویی و نیز افزایش سهم پرداخت مصرف‌کننده ایجاد کرده است.
در سال‌های اخیر هزینه‌های دارویی، هم ازنظر مقدار مطلق و هم ازنظر سهم آن در کل مخارج سلامت، تبدیل به یک نگرانی عمده برای سیاست‌گذاران سلامت در کل دنیا شده است.
در کشور ایران نیز بنا بر نظر متخصصین، دارو به‌عنوان یک کالای راهبردی و مشمول یارانه و نیازی اساسی، همواره از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. بر اساس گزارش سازمان سلامت جهان، در ایران به‌طور متوسط 30 درصد از منابع سازمان‌های بیمه‌گر صرف پرداخت هزینه‌های دارویی می‌شود. همچنین در بسیاری از کشورها، ازجمله کشور ما، منابع خرید کافی دارو برای پاسخگویی تقاضای فقرا اندک هستند.
محققینی از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، دانشگاه علوم پزشکی تهران در همین رابطه و با هدف تخمین تابع مخارج دارو و کشش‌های قیمتی، درآمدی و متقاطع، پژوهشی را به انجام رسانده‌اند.
در این مطالعه، محققین برای انجام تحلیل‌های خود،از داده‌های سالانه مربوط به مخارج دارویی خانوار، مخارج خانوار برای ویزیت پزشک، شاخص قیمت مصرف‌کننده برای دارو و درآمد خانوار استفاده کرده‌اند. این داده‌ها به‌صورت سری زمانی سالیانه از سال 1370 تا 1389 جهت برآورد الگو مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
نتایج این بررسی‌ها نشان می‌دهد که تنها، لگاریتم درآمد خانوار با مخارج دارو رابطه معنادار و مستقیم دارد. یعنی هرچه لگاریتم درآمد خانوار بیشتر شود، مخارج دارویی آن نیز افزایش می‌یابد و بالعکس.
همچنین بر اساس این نتایج که در نشریه «پایش» متعلق به پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی انتشاریافته، لگاریتم قیمت دارو و مخارج ویزیت پزشکی، تأثیر معناداری بر مخارج دارو ندارند. اما کشش قیمتی مخارج دارو، هم در 
بلندمدت و هم در کوتاه‌مدت، کمتر از یک برآورد می‌شوند.
بهمن احدی‌نژاد، محقق دانشگاه علوم پزشکی قزوین و همکارانش که انجام این پژوهش گروهی را بر عهده داشته‌اند، می‌گویند: «تقاضای دارو در ایران کم‌کشش است و این نشان می‌دهد که بیماران نسبت به تغییر قیمت داروها حساسیت چندانی ندارند».
به بیان این محققان: «کشش درآمدی تقاضا برای دارو نیز در ایران، کمتر از یک است و این موضوع دلالت بر آن دارد که دارو در ایران کالایی ضروری است. به‌طوری‌که با یک درصد افزایش درآمد خانوار، تقاضا برای دارو کمتر از یک درصد افزایش می‌یابد. به بیانی دیگر به‌طور نسبی، افراد کم‌درآمد، هزینه‌های دارویی بیشتری دارند».
شایان ذکر است این تحقیق و مطالعات مشابه که مربوط به تابع مخارج و یا تقاضای دارو هستند، می‌توانند شواهد مفید و اثربخشی را برای سیاست‌گذاران بخش سلامت فراهم آورده و به آن‌ها در اتخاذ تصمیمات صحیح، یاری رسانند.
گزارش: دکتر محمدرضا دلفیه
منبع: بیاتی، م.، و همکاران. 1396. تخمین تابع مخارج دارویی خانوار در ایران: یک مطالعه سری زمانی. پایش، 17(2): 128-121.
No tags for this post.
