چرا قاره آفریقا در حال دوتکه شدن است؟

اخیراً شکاف بزرگی که چندین کیلومتر طول دارد، در جنوب کنیا ایجادشده است. بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که شکاف مذکور با فعالیت‌های زمین‌لرزه رشد کرده و باعث شده تا بخشی از بزرگراه نایروبی-ناروک (Nairobi-Narok highway) تخریب شود.

سیستم ریفت که با نام کافت نیز خوانده می‌شود در مبحث زمین‌شناسی به محدوده‌ای خطی گفته می‌شود که در آن پوسته زمین و لیتوسفر از هم دور می‌شوند. سیستم ریفت شرق آفریقا بیش از سه هزار کیلومتر از خلیج عدن در شمال به سمت زیمبابوه در جنوب گسترش پیدا می‌کند و باعث می‌شود تا قاره آفریقا به دو بخش نابرابر، صفحات سومالی و نوبی تقسیم شوند. فعالیت‌های رشد شکاف در امتداد شاخه شرقی دره ریفت، در امتداد اتیوپی، کنیا و تانزانیا ادامه داشته و ناگهان در جنوب غربی کنیا ظاهرشده است. در حال حاضر شکافی که در دره ریفت کنیا کشف‌شده بخش بزرگراه ناروک- نایروبی را ویران کرده و همچنان در حال رشد است.

قابل‌توجه است که زمین سیاره‌ای در حال تغییر است اگرچه در برخی موارد این تغییرات نامحسوس و غیرقابل ملاحظه هستند. طبقات زمین‌شناسی نمونه خوبی از این تغییرات به شمار می‌روند. در حال حاضر سؤالات بسیاری در مورد ایجاد شکاف بزرگ و دو بخش شدن قاره آفریقا مطرح‌شده است.

ليتوسفر (lithosphere) زمین (بخش سخت زمین شکل‌گرفته از پوسته و بخش فوقانی) به چندین طبقه زمین‌شناسی شکسته شده است. این صفحات زمین‌شناسی ثابت نیستند و با سرعت‌های متفاوت روی‌هم سرخورده و نسبت به هم حرکت می‌کنند. لازم به ذکر است که در حال حاضر در رابطه با مکانیسم حرکت این طبقات یا صفحات بحث و مناظره وجود دارد. یکی از مباحثی که در این میان دیده می‌شود، این است که نیروهای موجود در زمین صفحات را در اطراف حرکت نمی‌دهند بلکه قادرند که بین صفحات فاصله و شکاف ایجاد کرده و مرزهای صفحات جدید را به وجود آورند.

سیستم ریفت شرق آفریقا (East African Rift system) نمونه‌ای از آن به شمار می‌شود که در حال حاضر فعال بوده و موجب بروز شکاف در بخش‌هایی از شرق این قاره شده است. سیستم ریفت که با نام کافت نیز خوانده می‌شود در مبحث زمین‌شناسی به محدوده‌ای خطی گفته می‌شود که در آن پوسته زمین و لیتوسفر از هم دور می‌شوند. سیستم ریفت شرق آفریقا بیش از سه هزار کیلومتر از خلیج عدن در شمال به سمت زیمبابوه در جنوب گسترش پیدا می‌کند و باعث می‌شود تا قاره آفریقا به دو بخش نابرابر، صفحات سومالی و نوبی تقسیم شوند. فعالیت‌های رشد شکاف در امتداد شاخه شرقی دره ریفت، در امتداد اتیوپی، کنیا و تانزانیا ادامه داشته و ناگهان در جنوب غربی کنیا ظاهرشده است. در حال حاضر شکافی که در دره ریفت کنیا کشف‌شده بخش بزرگراه ناروک- نایروبی را ویران کرده و همچنان در حال رشد است.

ریفت چگونه از نظر علمی ایجاد می‌شود؟

ریفت در زمین‌شناسی به محدوده‌ای خطی گفته می‌شود که در آن پوسته زمین یا لیتوسفر از هم دور شده و جدا می‌شود. معمولاً این فرآیند با فعالیت‌های سطحی در امتداد دره ریفت در فرم فعالیت‌های آتش‌فشانی و زلزله همراه می‌شود.

لازم به تذکر است که ریفت ها در مرحله شکسته شدن قاره هستند و اگر موفق شوند منجر به تشکیل یک حوضه جدید اقیانوسی خواهند شد. برای نمونه می‌توان گفت اقیانوس اطلس جنوبی براثر فروپاشی آمریكای جنوبی و آفریقا در حدود صد و سی و هشت میلیون سال پیش به وجود آمد. درواقع قطعه‌های مشابه ساحلی این بخش‌ها همچون جورچین هستند و باهم سازگار بوده و نشانگر چنین روندی است.

شکاف قاره‌ای نیاز به وجود نیروهای کافی فراساحلی برای شکستن لیتوسفر دارد. ریفت شرق آفریقا به‌عنوان نوع شکاف فعال توصیف‌شده که در آن منبع این تنش‌ها و فعالیت‌ها در گردش پوشش زیرزمینی قرار دارد. در زیر این شکاف، منتل پلوم (mantle plume) یا سنگ‌های غیرطبیعی داغ در گوشته زمین، ایجادشده و در حال حرکت به بالا و لیتوسفر بوده که درنتیجه آن می‌توان افزایش دما، تسریع و شکستن از طریق گسل را مشاهده کرد. در حال حاضر ارزیابی منتل پلوم نشان از دمای بالای آن، گرم‌تر از حد نرمال در داده‌های ژئوفیزیکی داشته و به‌عنوان (African Superswell) خوانده می‌شود که منبعی از نیروهای کششی درنتیجه تشکیل دره ریفت است.

ترجمه: فاطمه کردی

منبع: iflscience

No tags for this post.