میکروب زدایی اسکناس ها با کمک علم نانو

نتیجه مطالعه ها نشان می دهد که 70 نوع بیماری از طریق پول به انسان منتقل می شود و دست به دست شدن پول میان افراد در مشاغل مختلف و همه افرادی که با پول های ریز و درشت سروکار دارند، باعث انتقال بسیاری از بیماری ها به افراد سالم می شود.

پژوهش های دیگر نشان می دهد که بیش از 90 درصد اسکناس ها به میکروب‌هایی نظیر ای کولای و استافیلوکوک طلایی آلوده هستند و بسیاری از این میکروب ها توسط دهان به پول منتقل می شوند؛ چراکه برخی افراد به هنگام شمردن پول، انگشتان خود را با آب دهان خیس می کنند.

یکی دیگر از باکتری های منتقل شده توسط پول، باکتری سیاه زخم است. این باکتری معمولا در خاک وجود دارد و اغلب توسط کشاورزان و افرادی که با خاک سروکار دارند، وارد پول می شود.

نتیجه پژوهش های دیگری نشان داده که ویروس آنفلوآنزا هم می تواند 17 روز روی یک اسکناس زنده بماند و بیشترین آلودگی در اسکناس هایی وجود دارد که در مغازه های قصابی و بستنی فروشی رد و بدل می شود.

یکی از راه های جلوگیری از گسترش انواع میکروب ها توسط پول، تغییر مواد استفاده شده در ساخت آن است که در دستور کار بسیاری از کشورها قرار دارد؛ به عنوان مثال قرار است از این پس پول رایج کشور کانادا، روی ورقه های انعطاف پذیر فیلم پلیمری چاپ شود.

نانوذرات ضد میکروب مورد استفاده در این طرح منشا طبیعی داشته و نسبت به سایر افزودنی قیمت پایین‌تری دارند. از سوی دیگر به دلیل اینکه این افزودنی‌ها در مقیاس نانومتری استفاده‌ شده‌اند، اثر ضد میکروبی و ضد قارچی به‌مراتب بالاتری را از خود به نمایش گذاشته‌اند.

در این راستا محققان دانشگاه تهران با همکاری دانشگاه‌های شهید بهشتی و گرگان با بررسی اثرات نانوذرات روی قارچ‌های موجود در اسکناس‌ها پیشنهادی را در این زمینه ارایه کردند.

براساس آزمایش های محققان این دانشگاه‌ها، می توان با افزودن نانوذرات به کاغذ اسکناس مانع حضور قارچ‌ها بر روی کاغذ اسکناس شد و از ابتلا و انتقال بیماری‌ها جلوگیری کرد.

دکتر مهدی جنوبی، عضو هیات‌علمی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در این خصوص گفت: میزان و نوع آلودگی اسکناس، دو مساله حائز اهمیت به شمار می‌رود که ممکن است برای هر مکان متفاوت باشد. مثلا اسکناس‌های مورد استفاده در نانوایی، بیمارستان یا پایانه مسافربری به میزان و نوع باکتری‌های متفاوتی آلوده هستند بنابراین در این تحقیق ابتدا به بررسی قارچ‌های موجود در اسکناس‌های مورد استفاده در چهار مکان مختلف پرداخته شده و سپس تاثیر حضور تکی و هم‌زمان دو نانوماده بر رشد و تکثیر قارچ‌ها مورد ارزیابی قرار گرفته است.

به گفته این محقق، نانوذرات ضد میکروب مورد استفاده در این طرح منشا طبیعی داشته و نسبت به سایر افزودنی قیمت پایین‌تری دارند. از سوی دیگر به دلیل اینکه این افزودنی‌ها در مقیاس نانومتری استفاده‌ شده‌اند، اثر ضد میکروبی و ضد قارچی به‌مراتب بالاتری را از خود به نمایش گذاشته‌اند.

جنوبی با تشریح مراحل انجام طرح گفت: در فاز اول این طرح به بررسی اسکناس‌های موجود در چهار مکان پرتردد از لحاظ حضور میزان و نوع گونه‌های قارچی پرداخته شد. نتایج نشان دادند که در چهار مکان نانوایی، قصابی، پایانه مسافربری و بیمارستان به ترتیب سه گونه قارچی آسپرژیلوس، آسپرژیلوس نایژر و پنی سیلیوم گونه‌های عمده موجود در اسکناس‌ها ردوبدل شده بودند. در فاز دوم کاغذهای اسکناس به‌وسیله نانوکریستال‌های سلولز و نانوالیاف کیتوزان پوشش داده شد و سپس از منظر رشد و تکثیر قارچ مورد بررسی قرار گرفتند.

نتایج به‌ دست‌آمده حاکی از آن است که نانوکریستال‌های سلولزی اثر ضد قارچی مشخصی را بر روی قارچ موجود بر سطح اسکناس‌های موجود در محیط‌های بیمارستانی نداشتند اما با افزودن میزان ۶ درصد نانوالیاف کیتوزان، فعالیت ضد قارچی قابل‌ملاحظه‌ای مشاهده شد. همچنین می‌توان دریافت هرچند نانوکریستال‌های سلولز اثر ضدقارچی ندارند اما حضور آن‌ها بر موجب بهبود پایداری و چسبندگی نانوالیاف کیتوزان و متعاقب آن بهبود عملکرد آن‌ها خواهد شد.

دکتر مهدی جنوبی، نرگس شریف موسوی( دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه تهران)، دکتر حسن یوسفی(عضو هیات‌علمی دانشگاه گرگان) و دکتر لیلا محمدی (دانش‌آموخته مقطع دکتری دانشگاه شهید بهشتی) در انجام این طرح همکاری داشته‌اند. محققانی از سوئد و کانادا نیز از همکاران این طرح بوده‌اند. نتایج این کار در مجله‌ Carbohydrate Polymers با ضریب تأثیر ۴٫۸۱۱ (جلد ۱۸۹، سال ۲۰۱۸، صفحات ۲۲۹ تا ۲۳۷) منتشر شده است.

گزارش: فرزانه صدقی