سلول‌های بنیادی جنینی از انواع سلول‌های پرتوان هستند که می‌توانند همه سلول‌های بدن را بسازند. توانایی بعضی از انواع دیگر سلول‌های بنیادی که از منابع دیگری تهیه می‌شوند در مقایسه با سلول‌های بنیادی پرتوان محدودتر است. این سلول‌ها از قابلیت ساخت سلول‌های اختصاصی بافتی که در آن قرارگرفته‌اند، برخوردارند. بر این اساس دانشمندان سال‌ها درزمینهٔ شناسایی منبعی از سلول‌های بنیادی پرتوان به مطالعه و تحقیق پرداختند تا این‌که درنهایت موفق به شناسایی سلول‌های پرتوان القایی شدند. این سلول‌ها را می‌توان از سلول‌های پوست تولید و به انواع دیگر سلول‌ها تبدیل کرد.
دکتر مهدی توتونچی، محقق و عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه رویان درباره ویژگی‌های سلول‌های بنیادی پرتوان القایی این‌طور توضیح می‌دهد: سلول‌های بنیادی پرتوان القایی یا iPS از سلول‌های پوست یا همان فیبروبلاست تهیه می‌شوند و پس از کشت در محیط آزمایشگاه و القا به حالت جنینی بازمی‌گردند. به‌این‌ترتیب این سلول‌ها از قابلیت‌ها و ویژگی‌های سلول‌های پرتوان جنینی برخوردار خواهند شد. به‌عبارت‌دیگر این سلول‌ها مانند سلول‌های بنیادی جنینی از توانایی تکثیر و تمایز نامحدودی برخوردارند و این ویژگی می‌تواند نویدبخش گشودن افق‌های جدیدی درزمینهٔ درمان‌های مبتنی بر سلول‌درمانی یا ژن‌درمانی باشد. در فرایند تبدیل سلول‌های تمایزیافته به سلول‌های پرتوان از فناوری‌های مبتنی بر بهره‌گیری از ویروس‌ها و القای گروهی از ژن‌ها استفاده می‌شود که نتیجه این فرایند به در اختیار داشتن منبعی از سلول‌های iPS یا سلول‌های پرتوان القایی است.
این محقق درباره جایگاه کشور در این حوزه می‌گوید: ما در پژوهشگاه رویان به این فناوری دست پیدا کردیم و به‌این‌ترتیب با این دستاورد نام ایران در جایگاه ششم کشورهایی که این فناوری را در اختیاردارند به ثبت رسید. اکنون در سه مرکز درمانی در شهرهای تهران، شیراز و تبریز از این روش به‌منظور تقویت سیستم ایمنی بدن در بیماری‌هایی که تضعیف سیستم ایمنی بدن را به همراه دارد، استفاده می‌شود. محققان پژوهشگاه رویان نیز در این زمینه به موفقیت‌هایی دست‌یافته‌اند.
بیشتر بخوانید:
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه رویان درباره امکان بهره‌گیری از سلول‌های پرتوان القایی در حوزه درمان بیماری‌ها می‌گوید: در بیماری‌هایی مانند تالاسمی که از بیماری‌های تک ژنی محسوب می‌شود می‌توان از قابلیت‌های سلول‌های بنیادی در روند درمان بیماری بهره گرفت. بر این اساس ژن معیوب که موجب بیماری شده است، درمان می‌شود. به‌عبارت‌دیگر در این گروه از بیماری‌ها هم‌زمان با ژن‌درمانی از سلول‌درمانی استفاده می‌شود تا بتوان به نتایج بهتری درروند درمان دست‌یافت. علاوه بر این در بسیاری از مراکز درمانی در سطح دنیا استفاده از روش سلول‌درمانی به کمک سلول‌های پرتوان القایی درزمینهٔ تقویت سیستم ایمنی بدن موردتوجه قرارگرفته است که می‌تواند نویدبخش دستیابی به روشی جدید برای درمان بیماری‌هایی مانند سرطان باشد؛ اما باید توجه داشت که این روش درمانی درصورتی‌که شرایط ایمن و مطمئن برای فرآیند درمان فراهم نباشد می‌تواند با پیامدهایی برای بیمار همراه باشد که برای او محدودیت‌هایی را ایجاد کند.
دکتر توتونچی در ادامه می‌افزاید: در مراحل مختلف فرآیند القای سلول‌های بنیادی پرتوان از انتقال یک ژن یا سلول تا بازگشت سلول‌ها به حالت جنینی و تمایز و ترمیم ژن معیوب در این سلول‌ها باید از ورود هرگونه عامل بیماری‌زا به بدن بیمار جلوگیری شود که تحقق چنین هدفی بدون تردید مستلزم صرف هزینه بسیار بالایی است.
این محقق آینده این روش نوین در حوزه درمان را موفق ارزیابی کرده و تأکید می‌کند: اکنون تحقیقات انجام‌شده در این زمینه مراحل تحقیقات بالینی را پشت سر می‌گذارد اما با توجه به نتایج موفقیت‌آمیز به‌دست‌آمده می‌توان امیدوار بود در آینده‌ای نزدیک بتوان از روش‌های درمانی مبتنی بر سلول‌درمانی برای افزایش اثرگذاری روند درمان در بسیاری از حوزه‌های درمانی بهره گرفت.
گزارش: فرانک فراهانی جم
No tags for this post.