امروزه هواپیماهای مسافربری و ترابری نقش مهمی در صنعت حمل‌ونقل ایفا کرده و بخش بزرگی از حجم انتقال مسافر و بار توسط این هواپیماها انجام می‌شود. به‌طورمعمول و بر اساس استانداردهای جهانی هر هواپیما پس از طی کردن مدت‌زمانی مشخص و برابر با ۶۰۰ ساعت پرواز ، نیاز به انجام تعمیرات دوره‌ای داشته و همین‌طور پس از سپری شدن هر ۱۸ ماه ، هواپیماها باید تحت بررسی‌های ویژه‌ای که به سی چک C check شهرت دارند قرارگرفته و بخش‌های مختلف آن‌ها بازدید شده و در صورت نیاز تعمیر یا تعویض شوند. در عرف بین‌المللی به محلی که هواپیماها تعمیر شده و به‌اصطلاح اورهال می‌شوند، بیمارستان هواپیما یا aircraft hospital گفته می‌شود.
مهم‌ترین موضوعی در سوانح هوایی با آن سروکار داریم موضوع کنترل احساسات در شرایط اضطراری است. این مسئله بسیار حیاتی است و مسافران باید بیاموزند چگونه در مواقع اضطراری بتوانند از درهای خروجی بازشده هواپیما در کناره بال‌ها خارج شوند. معمولاً مسافران احساس می‌کنند اگر از درهای اضطراری خارج شوند همه‌چیز به پایان رسیده است. آن‌ها برآورد دقیقی از شرایط ندارند. به همین دلیل باید کاملاً به دستورات خدمه پرواز گوش‌داده و از انجام هر نوع اقدام غیرمنطقی پرهیز کنند.
اقدامات امنیتی پیش از پرواز
بر اساس استانداردهای بین‌المللی تمامی هواپیماها باید پیش از پرواز، ازنظر امنیتی به‌طور کامل بررسی‌شده و هرکدام از افراد مسئول ا قبیل خلبان، کمک‌خلبان، مهندسین پرواز و … داری چک‌لیستی هستند که باید حتماً قبل از صدور مجوز پرواز، بررسی و تائید شود. این چک‌لیست‌ها شامل بررسی تمامی اجزای موتور، بخش‌های مربوط به ناوبری، تجهیزات و قطعات الکترونیکی و ارتباطی، بخش‌های مرتبط با سوخت‌رسانی و بدنه و چرخ‌های هواپیما می‌شود. در این میان بررسی وجود ریزترک‌های موجود در بدنه هواپیماها و شناسایی زودهنگام آن‌ها بسیار مهم است زیرا ریزترک‌های مخفی موجود در سازه‌هایی مانند پل‌ها و بال و بدنه هواپیما می‌توانند در شرایط پرتنش و بسیار پرفشار پرواز هواپیما را دچار مشکلاتی جدی کند.
در حال حاضر در بسیاری از کشورهای جهان با کمک امواج ماورای صوت، اجزای بدنه هواپیما بررسی‌شده و با آنالیز این اطلاعات می‌توان به وجود ترک‌ها و آسیب‌های احتمالی موجود در ساختار این قطعات پی برد. بنابراین می‌توانید با خیال راحت سوار هواپیما شوید و اطمینان داشته باشید که در شرایط عادی و در صورت رعایت استانداردهای امنیتی، تنها هواپیماهایی مجوز پرواز می‌گیرند که تمامی موارد امنیتی در آن‌ها کنترل‌شده‌اند.
لحظات خطرناک در طول پرواز
خطرناک‌ترین لحظات پرواز یک هواپیما که بیشتر سوانح هوائی طی آن رخ می‌دهد، زمان تیک آف و لندینگ یا به‌عبارت‌دیگر، پرواز و فرود محسوب می‌شوند. بر اساس آمارهای رسمی، بیشتر سوانح هوائی در هنگام فرود و یا اوج گرفتن هواپیماها رخ می‌دهند و به همین دلیل رعایت موارد امنیتی در این مواقع بسیار حیاتی‌تر است. در این شرایط و در صورت بروز حادثه، حداکثر ۹۰ ثانیه زمان برای تخلیه مسافران از داخل کابین وجود دارد که این موضوع سبب می‌شود هر ثانیه از این زمان، ارزشی حیاتی داشته و می‌تواند موجب حفظ جان مسافران شود.
در طول پرواز و به‌ویژه در هنگام جدا شدن از زمین و فرود، مسافران باید برای شرایط اضطراری آماده باشند. یکی از این اقدامات، کم کردن نور کابین هواپیماها است که شاید کمتر کسی دلیل انجام این عمل را در زمان شروع پرواز و فرود بداند. در این شرایط نور چراغ‌های داخل کابین به حداقل رسیده و محیط هواپیما نیمه‌تاریک می‌شود و هدف اصلی از انجام این کار، حفظ امنیت مسافران است زیرا این اقدام ساده و تاریک کردن کابین می‌تواند در صورت بروز مشکلات پیش‌بینی‌نشده، اهمیتی در حد مرگ وزندگی داشته باشد. به گفته کارشناسان، این موضوع باهدف آماده کردن چشم‌های مسافران برای انجام واکنش‌های سریع در صورت لزوم است زیرا اگر نور کابین زیاد باشد، در صورت بروز سانحه و قطع برق، تاریکی همه‌جا را فراگرفته و مسافران برای لحظاتی در حدود یک دقیقه هیچ‌چیزی را نخواهند دید اما در صورت تاریک بودن کابین؛ چشم‌های مسافرین به محیط تاریک عادت کرده و می‌توانند به‌موقع واکنش نشان دهند.
کریس کوک «Chris Cooke» خلبان مشهور و باتجربه بین‌المللی در این رابطه اعلام کرد: در ذهن خود تصور کنید در محیطی جدید و ناآشنا هستید که نور بسیار زیادی داشته موانع متعددی در آن تعبیه‌شده است. حال اگر شخصی به‌طور ناگهانی چراغ‌ها را خاموش و از شما بخواهد سریعاً از اتاق خارج شوید، شما قادر به انجام این خواسته نخواهید بود و در صورت وجود تعداد زیادی فرد در این شرایط، احتمال آسیب‌دیدگی براثر ازدحام سایرین بسیار بالا است. هدف خدمه پرواز از تاریک کردن داخل هواپیما، تطبیق دادن چشم مسافران با نور کم محیط در صورت بروز حادثه است. این موضوع نقشی حیاتی در هنگام بروز سوانح دارد که مسافران باید به‌سرعت از درهای خروج اضطراری خارج شوند و اگر نور محیط از روشنایی زیاد به‌یک‌باره به حالت تاریک تبدیل شود، تا چند لحظه هیچ‌کس قادر به دیدن محیط اطراف نخواهد بود. دقیقاً به همین دلیل است که نوار نورگیر تمامی پنجره‌ها باید در این شرایط باز بوده و نور طبیعی در محیط وارد شود زیرا این نور طبیعی تنها منبع نور در دسترس مسافران در صورت بروز حادثه بوده و اگر چشم افراد داخل هواپیما با این میزان از نور تطبیق یافته باشد، آن‌ها قادر به انجام سریع مراحل تخلیه هواپیما خواهند بود. یکی دیگر از دلایل تاریک کردن داخل کابین در موارد ذکرشده نیز، بالا رفتن درصد مشاهده آتش‌سوزی احتمالی در بخش‌های بیرونی هواپیما است.
آیا پرواز هواپیما در شرایط نامساعد جوی خطرناک است؟
برای بررسی پاسخ این سؤال به وب‌سایت Flights.com مراجعه و اطلاعات مربوط به پرواز هواپیما در شرایط نامساعد جوی را بررسی کردیم. ذکر این موضوع ضروری است که امروزه هواپیماهای مدرن به‌گونه‌ای طراحی‌شده‌اند که در هر شرایط آب و هوائی توانائی فرود آمدن را داشته باشند. به‌این‌ترتیب باید پذیرفت که شرایط نامساعد جوی برای پرواز انفرادی هواپیماها خطر چندانی نداشته و موضوع تأمین امنیت و شرایط باند پرواز و کاهش دید ازجمله اصلی‌ترین دلایل تأخیر پروازها در این مواقع محسوب می‌شوند. همان‌طور که گفته شد خلبان موظف است پیش از انجام هر سفر به‌طور دقیق به بررسی شرایط هواپیما پرداخته و در شرایط بارش برف و یخبندان، یکی از وظایف وی بررسی یخ‌زدگی یا تجمع برف در بخش‌های خارجی بدنه هواپیما است. در این شرایط عملیات موسوم به یخ‌زدایی انجام خواهد شد. در این عملیات گروه خدمات فرودگاهی با کمک ترکیبی از آب و گلیکول glycol که نوعی ماده ضد یخ محسوب می‌شود، لایه‌های برف و یخ را از بدنه هواپیما جدا کرده و اجازه تشکیل دوباره آن را نمی‌دهند. ازنظر علمی، دلیل انجام ین کار تأمین شرایط پرواز محسوب می‌شود زیرا وجود لایه‌های برف و یخ در جریان حرکت هوا در بدنه بیرونی هواپیما اختلال ایجاد کرده و این موضوع می‌تواند در پرواز و تیک آف هواپیما تأثیر نامطلوب داشته باشد.
در شرایط باران شدید اما خطر بسیار کمتر بوده و هواپیما برای پرواز هیچ مشکلی نخواهد داشت. تنها مورد استثنا در این رابطه، تگرگ و باران یخ‌زده است. علت خطرناک بودن پرواز در این شرایط هم این است که ممکت است ذرات تگرگ و دانه‌های یخ در بخش‌های متحرک بال هواپیما انباشته‌شده و اجازه حرکت صحیح را به آن ندهند. در این شرایط هواپیما به‌هیچ‌عنوان از زمین جدا نخواهد شد زیرا امنیت هواپیما و مسافرین آن درخطر خواهد بود.
برخورد صاعقه با هواپیما بی‌خطر است
بسیاری از مردم تصور می‌کنند گر رعدوبرق با هواپیما برخورد کند با شوک الکتریکی شدیدی به بدنه هواپیما و مسافران وارد خواهد شد اما این تصور از پایه بی‌اساس بوده و بر اساس آمار سازمان هواپیمایی ایالات‌متحده آمریکا، هرکدام از هواپیماهای در حال خدمت این کشور دست‌کم در طول یک سال، یک‌بار تجربه برخورد با صاعقه رادارند.
زمانی که مسافران داخل کابین هواپیما مستقر هستند،؛ برخورد صاعقه با هواپیما هیچ خطری نخواهد داشت. زیرا داخل کابین هیچ تماسی با بدنه فلزی هواپیما نداشته و نیروی الکتریکی واردشده به بدنه هواپیما به هر میزان هم که قوی باشد از بدنه فلزی خارج‌شده و بر اساس طراحی انجام‌شده امن هواپیماها، به‌هیچ‌عنوان به داخل کابین منتقل نمی‌شود.
پرواز در شرایط طوفانی و وزش باد شدید
وجود شرایط طوفانی در حین پرواز هیچ خطری نداشته و تنها در شرایط فرود آمدن و یا تیک آف می‌تواند خطرناک باشد، بنابراین اگر هواپیمای شما پس از بلند شدن با وزش باد مواجه شود، خطری آن را تهدید نکرده و تنها موضوعی که با شرایط عادی فرق خواهد کرد، الزام برای بستن کمربند و عدم اجازه خوردن و آشامیدن است.
بر اساس استانداردهای جهانی هواپیماها قادر هستند بدون مشکل حتی باوجود وزش باد با سرعت ۴۸ کیلومتر در ساعت به فعالیت عادی خود ادامه دهند.
در هنگام شرایط اضطراری حتماً کمربندها را ببندید
درصورتی‌که در حین پرواز، بخشی از بدنه هواپیما دچار آسیب شده و حفره‌ای در آن ایجاد شود، به دلیل تفاوت فشار هوای داخل و خارج کابین، قدرت مکش زیادی به وجود خواهد آمد که اگر مسافری کمربند خود را نبسته باشد، به بیرون پرتاب خواهد شد. از سوی دیگر حرکت هواپیما در ارتفاع زیاد، موجب می‌شود تا اکسیژن کافی در محیط خارج از هواپیما وجود نداشته باشد و در صورت ایجاد حفره در داخل بدنه، معمولاً ماسک‌های اکسیژن تعبیه‌شده در هواپیما در اختیار مسافران قرار می‌گیرد که تنها برای چند دقیقه توانائی تأمین اکسیژن رادارند. این مدت‌زمان برای کاهش ارتفاع هواپیما کافی بوده و خلبان می‌تواند با پائین آوردن سطح پرواز، مشکل اکسیژن را حل کند.
کاهش سطح اکسیژن در خون علائمی مانند بی‌حالی، تاری دید، عدم هوشیاری و سرانجام مرگ را در پی دارد. در سال ۱۹۹۸میلادی یک هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ خطوط هوائی آلوها Aloha Airlines به همراه ۹۰ مسافر که به مقصد هونولولو Honolulu در هاوایی و در ارتفاع ۲۴ هزار پائی حرکت می‌کرد، براثر جدا شدن بخشی از سقف دچار سانحه شد. براثر شدت کاهش فشار هوای داخلی کابین، حفره ایجادشده بزرگ‌تر شده و بخشی از سقف به‌طور کامل کنده شد و حتی یکی از خدمه به نام کلارابلا لانسینگ Clarabelle Lansing که ۵۷ سال سن داشت توسط جریان هوا به بیرون هواپیما پرتاب شد. خوشبختانه بقیه مسافرین کمربندهای ایمنی خود را بسته بودند و خلبان توانست به‌سرعت ارتفاع را کم کرده و تنها سیزده دقیقه بعد به‌سلامت فرود آمده و به‌این‌ترتیب تلفات جانی این حادثه بیشتر نشد.
خونسردی خود را تحت هر شرایطی حفظ کنید
پژوهشگران برای کاهش سوانح هوایی دوره‌های آموزشی خاصی را طراحی کرده‌اند که مسافران در این دوره‌ها، در محیط‌های شبیه‌سازی‌شده با شرایط ویژه و حوادث غیرمنتظره هوایی روبرو می‌شوند.
بدون تردید تابه‌حال همه مسافران هواپیماها به این موضوع فکر کرده‌اند که اگر هواپیما دچار حادثه‌ای غیرمنتظره شده یا مجبور به فرود اضطراری باشد ، چه باید کرد؟ این سؤالی است که مدیران شرکت هواپیمایی بریتیش ایر ویز تلاش کرده‌اند تا به آن پاسخی مناسب ارائه دهند. در همین راستا برای نخستین بار این شرکت هوائی دوره‌های آموزشی خاصی برای مسافرانش طراحی کرده است که طی آن با شرایط ویژه و حوادث غیرمنتظره هوائی روبه‌رو شوند. البته این حوادث واقعی نبوده و در محیط‌های شبیه‌سازی‌شده اجرا می‌شوند.
از سال ۲۰۰۴ تاکنون بیش از پانزده هزار نفر در کلاس‌های ویژه‌ای که توسط شرکت هواپیمایی بریتیش ایر ویز تشکیل می‌شود شرکت کرده و دوره‌های آموزشی لازم برای عملکرد صحیح در شرایط اضطراری را گذرانده‌اند . این کلاس‌ها در فرودگاه Heathrow در نزدیکی لندن برگزار می‌شود.
در این دوره‌های آموزشی ، مسافران با شرایط شبیه‌سازی‌شده یک حادثه هوائی روبه‌رو شده و تحت آموزش‌های لازم برای انجام واکنش‌های درست و منطقی که می‌تواند منجر به نجات جانشان شود قرار می‌گیرند.
اندی کلاب (Andy Clubb) یکی از طراحان و مربیان این دوره‌های آموزشی در مورد نحوه برگزاری و محتوای این کلاس‌ها چنین گفت: «مهم‌ترین موضوعی ما با آن سروکار داریم موضوع کنترل احساسات در شرایط اضطراری است. این مسئله بسیار حیاتی است و مسافران باید بیاموزند چگونه در مواقع اضطراری بتوانند از درهای خروجی بازشده هواپیما در کناره بال‌ها خارج شوند. معمولاً مسافران احساس می‌کنند اگر از درهای اضطراری خارج شوند همه‌چیز به پایان رسیده است. آن‌ها برآورد دقیقی از شرایط ندارند. به همین دلیل باید کاملاً به دستورات خدمه پرواز گوش‌داده و از انجام هر نوع اقدام غیرمنطقی پرهیز کنند.»
در خاتمه باید به این نکته اشاره‌کنیم که این موارد به‌منزله خطرناک بودن سفر با هواپیما تلقی نمی‌شود زیرا بر اساس آمارها هنوز هواپیما و سفرهای هوائی امن‌ترین نوع سفر در سراسر دنیا به شمار می‌رود.
همه‌روزه هشت میلیون و سیصد هزار نفر در جهان با نود و پنج هزار پرواز سفر می‌کنند و تقریباً تمامی این سفرها بدون خطر پایان می‌یابد. بنا به گزارش aviation consultancy Ascend در طول یک دهه گذشته تنها ۱۳۸ سانحه هوایی منجر به مرگ در سطح جهان رخ‌داده است. که این آمار در مقایسه تلفات با سایر وسایل حمل‌ونقل بسیار ناچیز است.
گزارش: احسان محمدحسینی
No tags for this post.