واکسیناسیون به‌کمک باکتری‌

قرن‌هاست مردم متوجه شده‌اند که مصرف محصولات تخمیر شده می‌تواند تأثیر مثبتی بر سلامت انسان داشته باشد. این محصولات که حاوی موادی تحت عنوان کلی «پروبیوتیک‌ها» و دارای باکتری‌های اسیدلاکتیک (LAB) هستند، توسط اداره غذا و داروی ایالات‌متحده (FDA) به‌عنوان مواد ایمن طبقه‌بندی می‌شوند. علاوه بر این، تعدادی از LAB ها علاوه بر داشتن خواص پروبیوتیک، به علت داشتن ظرفیت خوب برای القای سیستم ایمنی در میزبان، می‌توانند پاسخ این سیستم را بهبود بخشند.

در این میان، باکتری LLactococcus lactis یا با اختصار L. lactis با سابقه خوب ایمنی در تخمیر غذا و همچنین توانایی زنده ماندن در عبور از طریق دستگاه گوارش حیوانات و انسان‌ها (با زمان بقاء 2 تا 3 روز)، سطح مخاطی اندام‌های داخلی را مورد تهاجم قرار نمی‌دهد. همچنین این باکتری، ماده موسوم به «لیپوپلی‌ساکارید» ندارد و به همین علت پاسخ‌های ایمنی میزبان را دچار شدت تحریک نمی‌کند.

باکتری LLactococcus lactis یا با اختصار L. lactis با سابقه خوب ایمنی در تخمیر غذا و همچنین توانایی زنده ماندن در عبور از طریق دستگاه گوارش حیوانات و انسان‌ها (با زمان بقاء 2 تا 3 روز)، سطح مخاطی اندام‌های داخلی را موردتهاجم قرار نمی‌دهد.

امروزه، به علت پیشرفت در بسیاری از ابزارهای ژنتیک و توالی یابی کامل ژنوم ، دست‌کاری ژن و تولید پروتئین‌هایی که از طریق دهانی، تناسلی یا از طریق بینی، در سطوح مخاطی میزبان جای گیرند، ، برای پژوهشگران آسان‌تر شده است. در این راستا، محققین دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک و پژوهشکده سرم و واکسن رازی شعبه اراک پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن توانایی باکتری L. lactis برای انتقال پروتئین‌های آنتی‌ژنیک و درمانی و درنتیجه واکسیناسیون افراد به بیماری‌های مختلف موردبررسی قرار گرفته است.

در این پژوهش که به‌صورت مرور جامع پژوهش‌های قبلی انجام‌شده،  باکتری L. lactis به‌عنوان گزینه‌ای امیدوارکننده‌ برای توسعه واکسن‌ها شناخته شده است، چراکه (1) روش‌های مختلف ژنتیکی برای آن ایجاد شده است، (2) ژنوم آن کاملاً توالی‌یابی شده است و (3)  ایمنی آن نیز به اثبات رسیده است.

دکتر سید داود حسینی، عضو موسسه تحقیقات واکسن و سرم رازی اراک و همکارانش، در این پژوهش به موارد مؤثری از واکسیناسیون با این باکتری اشاره کرده‌اند. به گفته این محققین، اولین تحقیق بر روی واکسن مخاطی بر پایه L. lactis، علیه پروتئین سطحی باکتری Streptococcus mutans (Pac)  انجام گرفت و پاسخ‌های قابل قبولی را ارائه کرد.

علاوه بر این، مطالعات بعدی در مورد سم یک باکتری خطرناک به نام Clostridium tetani، واکسیناسیون با L. lactis توانست ایمنی‌زایی بسیار بالایی را نشان دهد. در تحقیقات دیگری نیز، واکسیناسیون از مسیر معده با این باکتری‌ها، کمک کرد تا آنتی‌بادی‌های لازم حتی در برابر ویروس‌ها ایجادشده و موجود زنده را نسبت به آن مقاوم سازند.

بااین‌حال، به بیان حسینی و همکاران پژوهشی او، خطر بالقوه‌ای که استفاده از واکسن‌های مخاطی باکتری‌های اسیدلاکتیک ایجاد می‌کند، ورود این موجودات دست‌کاری شده‌‌ی ژنتیکی به محیط‌زیست است.

باکتری‌های دست‌کاری شده که آنتی‌ژن‌ها و نشانگرهای آنتی‌بیوتیکی تولید می‌کنند، ممکن است منجر به انتقال مواد ژنتیکی خود به باکتری‌های دیگر شوند و از این طریق مشکلاتی را ایجاد نمایند. اما به گفته محققین فوق، برای حل این مشکل، جهش‌یافته‌هایی از این باکتری‌ها طراحی و تولید شده‌اند که قادر به تکثیر در محیط نیستند و اصطلاحاً «اوکسوتروفیک» نامیده می‌شوند.

نتیجه کلی این پژوهش که یافته‌های آن در نشریه انگلیسی‌زبان پژوهشگاه ابن‌سینای جهاد دانشگاهی، Avicenna Journal of Medical Biotechnology منتشرشده، نشان می‌دهد که باکتری های اسیدلاکتیک مورداشاره، ابزاری بسیار مناسب برای واردکردن مواد واکسیناسیون به بدن موجودات زنده هستند و می‌توانند در آزمایش‌های بالینی مورد استفاده قرار گیرند.

 

گزارش: دکتر محمدرضا دلفیه

منبع: Avicenna Journal of Medical Biotechnology

No tags for this post.