گزارش تصویری و تحلیل فنی مسجد مصلی عتیق یزد
این مسجد در بلوار امامزاده جعفر ، در محله مصلی عتیق یا گودال مصلی و اندکی بالا تر از حسینیه مصلی عتیق شهر یزد واقع شده است . حسینیه این مجموعه نیز در نزدیکی مسجد واقع شده است و احتمالا در یک دوره ساخته شده باشد که متاسفانه در آن پلمپ شده و مسدود است و ما نتوانستیم وارد آن شویم . سردر ورودی این بنا دارای ایوانی است که در زیر آن تزئینات کاشی و آجر با نقوش هندسی و یک شمسه ناقص در نوک طاق به چشم می خورد . در ورودی مسجد یک در چوبی خراطی شده با نقوش اسلیمی و هندسی است . سبک کلی مسجد در حال حاضر یک ایوانی است .
این مسجد از دو قسمت شبستان تابستانی با پوشش گنبد آجری و شبستان زمستانی تشکیل شده است . گنبد آن آجری بوده و بادگیری به آن متصل است که باد را به محراب هدایت می کند که متاسفانه در حال حاضر قفسه بادگیر ، تخریب شده است . گنبد کاشی کاری شده بنا ، ظریف و خوش طرح و کوچک است . کاشی های حاشیه گنبد ، معرق بوده و قسمت بالای گنبد با نقوش هندسی کاشی کاری ، و سطح داخلی گنبد با رنگ تزئین شده است .
در ساقه گنبد چهار پنجره مشبک با تزئینات کاشی فیروزه ای وجود دارد و به نظر می رسد گنبد مسجد از نوع دو پوسته باشد . آب نمایی نیز در وسط صحن و یک پایاب در گوشه ای از آن به چشم می خورد .
کاشی های شش ضلعی فیروزه ای با حاشیه های آبی و سفید مغول ـ تیموری در شبستان زمستانی به کار رفته است . در چهار جهت کمرگنبد ، چهار پنجره مشبک از کاشی به چشم می خورد ، محراب مسجد ساده است و در قسمت ازاره آن از کاشی های فیروزه ای و لاجوردی شش ضلعی استفاده شده است .
تمام دیوار های ضلع شرقی مسجد ، روکش آجر شده است که مربوط به دوره معاصر هستند . درهای شبستان زمستانی نیز با درهای فلزی تعویض شده است و در حال حاضر ، به فاصله یک متر از سطح زمین شبستان تابستانی با سنگ روکش شده است .
مسجد دارای دو طبقه است و به جای نرده در رواق ها از سازه دیوار و کاشی استفاده شده است . در رواق ها لچکی های آجری به صورت گره های آجری دیده می شود . در حال حاضر قسمتی به این مسجد اضافه شده که قسمت شمالی آن وجود دارد . در قسمت زیر زمین در صحن حیاط مسجد ، وضو خانه واقع شده است .
احمد کاتب در کتاب تاریخ جدید یزد مقالت هفتم و صفحه 117 در رابطه با این مجموعه می نویسد :
« بانی این مسجد ، امیر رکن الدین محمد قاضی بوده و مسجدی به غایت مروح است ، و مناره بر گوشه مسجد نهاده است و طنبی فوقانی و غرفه متصل آن را امیر معین الدین اشرف ساخته و آب نرسو آباد در آن جاری کرده و امیر شمس الدین محمد خضر شاه ، بسیار عمارت بیفزوده و علی شاه فراش ، تخت موذنان در پیش گنبد از آجر بساخت و خواجه مرحوم شرف الدین ، فرش های زیلو ببافت و در سنة ستین و ثمانمائه ( 860 هجری قمری ) به واسطه سیل ، گنبد مسجد خراب شد و جماعتخانه منهدم گردید و اکنون خراب است و بنای این مسجد ، در سنة خمس و عشرین و سبعمائه ( 725 هجری قمری ) …. به سعی امیر رکن الدین محمد قاضی تمام شد .»
مسجد مصلی عتیق مانند سایر ابنیه دوره مغول از اسلوب و طرح معماری قرون هفتم و هشتم هجری قمری پیروی می کند و از سویی مانند سایر بناهایی که در کویر و حاشیه آن ساخته می شوند دارای ویژگی های خاص بناهای این منطقه جغرافیایی است .
این مسجد به شماره 2294 و در تاریخ 9/1/1378 به ثبت رسیده است .
گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمدحسینی – فاطمه کردی
No tags for this post.
