تاثیر گسل شمالی بر منابع آب تبریز
گسل‌ها قادرند پستی‌وبلندی سطح زمین را تغییر داده و بر نحوه توزیع منابع طبیعی همچون آبهای زیرزمینی تأثیرگذار باشند. این شکاف‌های عظیم زیرزمینی، در برخی مواقع موجب تغییر مسیر رودها، ایجاد آبراهه‌ها و پدید آمدن چشمه‌های مختلف و گوناگونی می‌شوند.
گسل‌ها و شکستگی‌ها به‌طورکلی، در ابعاد کمی و کیفی فرآیندهای «هیدروژئولوژیکی» که مربوط به تغییر رفتار آبهای زیرزمینی هستند، نقش مهمی ایفا می‌کنند. به‌عبارت‌دیگر، گسل‌ها بسته به نوعشان، تأثیرات متفاوتی بر شرایط «هیدروژئولوژیک» سفره‌های آب زیرزمینی دارند. «هیدروژئوشیمی» یا املاح شیمیایی موجود در آب زیرزمینی نیز، در کنار مشاهدات مربوط به «بار هیدرولیکی» می‌تواند مسیر جریان آب زیرزمینی را در گسل مشخص کند.
گسل‌ها قادرند پستی‌وبلندی سطح زمین را تغییر داده و بر نحوه توزیع منابع طبیعی همچون آبهای زیرزمینی تأثیرگذار باشند. این شکاف‌های عظیم زیرزمینی، در برخی مواقع موجب تغییر مسیر رودها، ایجاد آبراهه‌ها و پدید آمدن چشمه‌های مختلف و گوناگونی می‌شوند.
در این خصوص، پژوهشگران دانشگاه تبریز، به‌منظور تعیین ویژگی‌ها و رفتار هیدروژئولوژیکی گسل شمالی تبریز، تغییرات کیفیت و کمیت آب زیرزمینی در دو سوی آن، تأثیر حضور این گسل بر منابع آب زیرزمینی مجاور آن و درنهایت تأثیر آن بر پراکنش و تمرکز فعالیت‌های انسانی وابسته به منابع آبی متأثر و هم‌جوار آن، پژوهشی را انجام داده‌اند.
محققین برای انجام این پژوهش، تراز سطح آب زیرزمینی در چاه‌های موردنظر را اندازه‌گیری و نمونه‌های آب زیرزمینی از این چاه‌ها را نیز جمع‌آوری کردند. همچنین هدایت الکتریکی نمونه‌های آب و اسیدیته آن در صحرا و همزمان با نمونه‌برداری اندازه‌گیری شد. پس‌ازآن نیز آنالیزهای میدانی و آزمایشگاهی انجام‌شده و نتایج حاصله مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند.
نتایج این پژوهش نشان داد که تغییرات خصوصیات هیدروژئولوژیک طرفین گسل بسیار زیاد است، به‌طوری‌که مجموع آب‌دهی سالانه چاه‌های بخش جنوبی گسل بسیار بیشتر از چاه‌های بخش شمالی است.
همچنین بر اساس این نتایج، چاه‌های بخش شمالی گسل، عمق کمتری نسبت به چاه‌های بخش جنوبی دارند که می‌توان 
آن را به حرکات شیب گسل نسبت داد.
پژوهش فوق همچنین حاکی از آن است که بین میانگین تراز سطح آب زیرزمینی دو طرف گسل اختلاف زیادی وجود دارد.
ارزیابی هیدروشیمی یا وضعیت شیمیایی آب‌ها نیز نشان داد که تغییرات کیفی آب زیرزمینی در عرض گسل دارای تغییرات زیادی است. برای مثال، غلظت یون‌های محلول در آب زیرزمینی بخش شمالی گسل بیشتر از بخش جنوبی است. بر همین اساس، محققین معتقدند که آبهای زیرزمینی بخش شمالی گسل، برای مصارف شرب و صنعتی مناسب نیستند.
نتایج این پژوهش که در «فصلنامه زمین‌شناسی ایران» مربوط به پژوهشکده علوم پایه کاربردی جهاد دانشگاهی منتشر شده، نشان‌دهنده تأثیر شگرف گسل در پراکنش و تمرکز صنایع در منطقه است.
این تحقیق همچنین، تأثیر این پدیده‌ها را بر کمیت و کیفیت منابع آب زیرزمینی موردنیاز صنایع منطقه نشان می‌دهد و می‌تواند دراین‌باره، راهنمای مناسبی برای انجام فعالیت‌های کلان اقتصادی باشد.
گزارش: محمدرضا دلفیه
منبع: رجب‌پور، ح.، و واعظی هیر، ع. 1396. بررسی تاثیر گسل شمال تبریز بر ویژگی‌های کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی مجاور در شرق تبریز. فصلنامه زمین‌شناسی ایران، 11(42): 153-141.
No tags for this post.
