از دریاچه ارومیه بمب نمکی نسازیم!
کارشناسان علت اصلی بروز این معضل را توسعه لجام‌گسیخته بخش کشاورزی با شعار خودکفایی و استفاده از چاه‌های غیرمجاز و سدها برای آبیاری کشاورزی می‌دانند.
فرهاد سرخوش، رئیس دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه اعلام کرده است که باتوجه به بارش‌های اخیر، تراز دریاچه ارومیه با افزایش 6 سانتیمتری نسبت به ماه گذشته به یکهزار و 270 متر و 29 سانتیمتر رسید. اما تراز آب این دریاچه نسبت به مدت مشابه سال قبل 21 سانتیمتر کاهش یافته است.
به گفته سرخوش، از اردیبهشت سال جاری آب رودخانه‌ها به دریاچه ارومیه وارد نشده است زیرا رهاسازی آب سدها از آذرماه هر سال آغاز می‌شود.
باید دانست که حوضه آبریز دریاچه ارومیه توسط 21 رودخانه دائمی و 39 رودخانه دوره‌ای سیراب می‌شود که توسعه و تغییر الگوی کشاورزی و بهره‌برداری بی رویه از آب برای آبیاری کشاورزی، عامل اصلی کاهش این جریانات ورودی به دریاچه ارومیه است. به‌طوری‌که وسعت امروز دریاچه ارومیه در مقایسه با 15 سال گذشته بیش از 2 هزار و 779 کیلومتر کاهش پیدا کرده است که بر اساس آمار بین‌المللی چیزی معادل خشک‌شدن 80درصد از مساحت دریاچه است.
تصویری بسیار زیبا از بارش باران در دریاچه ارومیه
پولاد کریمی، محقق ارشد مدیریت آبیاری از دِلف هلند معتقد است که حوضه آبریز دریاچه ارومیه نیازمند «حسابداری آب» است. او حسابداری آب را مشخص کردن مقدار آب موجود و میزان مصرف آن تعریف می‌کند که بسیار شبیه حسابداری مالی است. او در بحث حسابداری آب به تعیین میزان آبی که به صورت بارش و جریان رودخانه وارد دریاچه می‌شود نیز تأکید می‌کند و معتقد است که تعیین نحوه مصرف آن نیز ضرورت دارد. این که آب چگونه و در کجا مصرف می‌شود؟ آیا در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد یا صنعت؟ و چگونه؟
کریمی همچنین استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و سنجش از راه دور را به‌جای استفاده از روش‌های سنتی که هزینه‌بر هستند، توصیه می‌کند و راه رسیدن به موفقیت در طرح احیاء دریاچه ارومیه را همین اطلاعات کلی می‌داند که پایه‌ای برای شروع برنامه‌ریزی است.
حسابداری آب همچنین جزء مؤلفه‌های پنج گانه‌ای است که سال گذشته در تفاهم‌نامه‌ای میان سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) و ستاد احیاء دریاچه ارومیه برای اجرایی شدن امضاء شده است. چهار مؤلفه دیگر نیز عبارتند از: مدیریت خشکسالی، مدیریت آبخیزداری، توسعه ظرفیت و معیشت کشاورزان.
فائو برای احیاء دریاچه ارومیه وارد عمل شده است
دکتر ابراهیم سپهری، عضو هیأت علمی دانشگاه ارومیه نیز علت اصلی خشک‌شدن تدریجی دریاچه ارومیه را بهره‌بردلری غیرمجاز از آب رودخانه‌هابرای مصارف کشاورزی می‌داند و می‌گوید: « دریاچه ارومیه در سال‌های اخیر در اثر افت شدید تراز آب و خشک شدن تدریجی همواره در حال تهدید بوده است. هرچند این تهدیدات را می‌توان به تغییرات اقلیمی، احداث میان‌گذر شهید کلانتری، توسعه و بهره‌برداری‌های صنعتی و خانگی و … نیز ارتباط داد، اما توسعه و تغییر الگوی کشاورزی و بهره‌برداری بی رویه از آب جهت مصارف کشاورزی، عامل اصلی کاهش جریانات ورودی به دریاچه تشخیص داده شده است.»
او راه مقابله با نابودی دریاچه ارومیه را استفاده از راهکارهای جهانی برای کاهش مصرف آب کشاورزی می‌داند. راهکارهایی مانند نظارت و حذف بهره‌برداری‌های غیرمجاز از آب، مدیریت تخصیص آب، جلب مشارکت کشاورزان در مدیریت آب، بازچرخش آب، کشت مخلوط و استفاده از گیاهان پوششی، ترویج کشاورزی ارگانیک و …
برای نجات دریاچه ارومیه به جای خشکاندن ارس و از بین بردن زمین‌های بارور نقاط دیگر باید از مصرف آب کاسته و به وزارت نیرو اجازه داده شود تا آب رودخانه‌هایی را که به طور طبیعی به این دریاچه می‌ریخته‌اند دوباره به سوی آن رها کند.
آن‌چه مسلم است این است که اگر با عدم مدیریت علمی آب مانع ورود آب رودخانه‌ها به دریاچه ارومیه برطرف نشود، عواقب خطرناک خشک شدن این دریاچه دامنگیر خواهد شد. با خشک شدن دریاچه ارومیه بمبی نمکی به وجود می‌آید که منجر به ایجاد طوفان‌های نمک می‌شود، زمین‌های حاصلخیز و باغات منطقه به بیابان خشک تبدیل می‌شوند و مهاجرت مردم استان‌های هم‌جوار دریاچه افزایش یافته و حاشیه‌نشینی گسترش می‌یابد. همچنین بسیاری از فلزات سمی سنگین مورد استفاده در صنعت و کشاورزی که به آب‌های سطحی و زیرسطحی مرتبط با دریاچه نفوذ کرده‌اند، هوازی شده و خطرات بیماری‌های تنفسی را برای مردم منطقه به ارمغان می‌آورد. پخش ریزگردها وگسترش بیماری‌های انسانی و سرطان‌ها نیز از عواقب محیط‌زیستی دیگر این اتفاق تلخ است که بر زندگی مردم سراسر کشور اثر می‌گذارد.
عکس نمای بارانی دریاچه ارومیه: شایان اندرزبخش
No tags for this post.
