آیا پس از فعالیت ورزشی، مصرف آنتی‌اکسیدان ضروری است؟
گونه‌های فعال اکسیژن و نیتروژن یا همان رادیکال‌های آزاد، مولکول‌هایی ناپایدار و به‌شدت واکنش‌پذیر هستند. استرس اکسیداتیو به مفهوم به هم خوردن توازن بین گونه‌های فعال و سیستم آنتی‌اکسیدانی بدن به نفع گونه‌های فعال و رادیکال‌های آزاد است.
فعالیت بدنی شدید و طولانی‌مدت، مصرف اکسیژن را 10 تا 20 برابر افزایش می‌دهد که همین مسئله منجر به تولید گونه‌های فعال و رادیکال‌های آزاد می‌شود و به بروز استرس اکسیداتیو می‌انجامد. استرس اکسیداتیو نیز می‌تواند باعث تسریع پدیده پیری و بروز بسیاری از بیماری‌های مختلف از قبیل سرطان و سندرم‌های متابولیک شود
رادیکال‌های آزاد، مولکول‌هایی ناپایدار و به‌شدت واکنش‌پذیر هستند. استرس اکسیداتیو به مفهوم به هم خوردن توازن بین گونه‌های فعال و سیستم آنتی‌اکسیدانی بدن به نفع گونه‌های فعال و رادیکال‌های آزاد است. .
آنتی‌اکسیدان‌ها، موادی هستند که از طریق واکنش با رادیکال‌های آزاد و گونه‌های فعال، باعث کاهش یا جلوگیری از استرس اکسیداتیو می‌شوند. به همین دلیل، بسیاری از قهرمانان ورزشی و حتی مردم عادی جهت جلوگیری از اثرات منفی فعالیت بدنی و پیشگیری از استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت و آسیب‌های عضلانی، به مصرف مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی روی آوردهاند.
برخلاف عقیده ورزشکاران در مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها، در سال‌های اخیر نظرات متفاوتی در این خصوص مطرح گردیده و برخی از محققین به‌طور شگفت‌آوری مشاهده کرده‌اند که مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها قبل، حین و یا پس از فعالیت، نه‌تنها باعث کاهش استرس اکسیداتیو نمی‌شود بلکه گاهی باعث افزایش آن نیز گردیده است!
در این زمینه یکی از نظریاتی که توسعه پیدا کرده، نظریه هورمس می‌باشد. این نظریه بیان‌کننده این نکته است که برای پاسخ مطلوب، میزان محرک وارده بایستی در دامنه محدودی باشد و اگر محرک بیش‌ازحد زیاد یا کم باشد، پاسخ نامطلوب خواهد بود.
تحقیقات اخیر نشان داده است که تولید رادیکال‌های آزاد متعاقب فعالیت بدنی، خود می‌تواند باعث سازگاری‌های مطلوب شود. مراحل سازگاری به دنبال انقباضات مکرر عضلانی و تولید رادیکال‌های آزاد به‌عنوان مولکول‌های سیگنالی اتفاق می‌افتند. چنین تحریکی باعث افزایش بیان ژن، افزایش تولید آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی و تعدیل دیگر مسیرهای استرس اکسیداتیو از قبیل افزایش فعالیت آنزیم‌های بازسازی‌کننده DNA در عضلات اسکلتی می‌شود.
به‌طورکلی و بر اساس دیدگاه‌های ارائه‌شده در یک مقاله مروری که در مجله فیزیولوژی ورزشی کاربردی وابسته به وابسته به دانشگاه مازندران به چاپ رسیده، نمی‌توان به‌طور قطعی در مورد مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها در ارتباط با استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت بدنی اظهارنظر کرد. اما بااحتیاط می‌توان گفت که بهتر است برای جلوگیری از اثرات سازگار کننده فعالیت بدنی، از مصرف مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی در مورد فعالیت بدنی با شدت و مدت متوسط پرهیز کرد، چراکه خود فعالیت بدنی در حد متوسط می‌تواند به‌عنوان آنتی‌اکسیدان عمل نماید.
بااین‌حال به نظر می‌رسد که مصرف مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی در مورد کسانی که به فعالیت شدید و طولانی‌مدت می‌پردازند، می‌تواند مؤثر واقع شود، مثلا ورزشکاران حرفه‌ای که در مرحله آماده‌سازی اختصاصی هستند و یا مردم عادی که یک جلسه فعالیت شدید انجام می‌دهند.
این مقاله علمی پژوهشی مروری توسط محققی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل تألیف شده است.
گزارش: محمدرضا دلفیه
منبع: نخستین روحی، ب. 1395. استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت- آیا مصرف آنتی اکسیدان ها لازم است؟ پژوهش نامه فیزیولوژی ورزشی کاربردی، 12(24)، 140-129.
No tags for this post.
