فضا و ارتباطات ظریفانه بین‌المللی
در سال‌های گذشته آسیب‌های فراوانی از این منظر بر کشور و منابع و دارایی‌های ارزشمند مردم در حوزه فناوری فضایی وارد شده که یکی از مهم‌ترین آنها از دست دادن نقاط مداری است. همچنین در برخی از موارد در زمینه ارتباطات و همکاری‌های دانشگاهی با کشورهای دیگر، تخلفات مشهودی رخ داده و گاه در تعریف و اجرای بعضی از پروژه‌ها در زمینه ایجاد همکاری بین‌المللی، اتفاقات غیر کارشناسانه مشهودی رخ داده است.
مرکز ملی فضایی و نمایندگی در عرصه‌های بین‌المللی
اکنون بهتر است پس از توافق بین سازمانی، یکی از نهادهای فضایی کشور به‌عنوان متولی اصلی و نماینده دولت در زمینه ارتباطات بین‌المللی فضایی انتخاب شود و تمامی وظایف ستادی این بخش را بر عهده بگیرد. البته با توجه به نقشی که مرکز ملی فضایی دارد، این نهاد می‌تواند وظیفه مذکور را بر عهده گرفته و در اجرا از تمامی ظرفیت‌های موجود در کشور بهره بگیرد.
استقلال بیش از حد در فناوری فضایی لازم نیست
امروزه تقریبا در هیچ کشوری، توسعه فناوری فضایی به صورت کاملا بومی پیگیری نمی‌شود چرا که نیازمند سرمایه‌گذاری بسیار کلان و مجموعه گسترده‌ای از فناوری‌های بسیار پیشرفته است که در اختیار داشتن تمام آنها از عهده کمتر کشوری برمی‌آید. ضمن آنکه عرصه فضا ذاتا بدون مرز است و به همین دلیل، بستر بسیار مناسبی برای شکل دادن همکاری‌های صلح‌آمیز و تقویت فضای دوستی میان کشورهاست. کشور ما نیز مانند دیگران نیازمند انجام چنین همکاری‌هایی است که خوشبختانه با دمیدن طلوع توافق در آسمان سیاست خارجی کشور، ظرفیت برقراری ارتباطات بین‌المللی بیش از پیش فراهم می‌شود. همچنین قرار دادن ماهواره مخابراتی در مدار زمین‌آهنگ از اهداف بلندی است که در صورت تکیه صرف به فناوری بومی، بیشتر به یک آرزوی بلندپروازانه می‌ماند چرا که با وجود تمام پیشرفت‌های فضایی، هنوز تا ساخت و پرتاب ماهواره‌های مخابراتی سنگین، راه بسیاری در پیش داریم ضمن آنکه در حال حاضر، حتی کشورهای قدرتمند نیز به دلیل ملاحظات اقتصادی، خود به تنهایی مبادرت به این کار نمی‌کنند.
نیاز در حوزه مخابرات فضایی
اما جذابیت اقتصادی مخابرات فضایی، لزوم حفظ نقاط مداری و استقلال در حوزه رسانه‌های دیداری و شنیداری، به حدی است که نمی‌توان از در اختیار گرفتن حوزه ماهواره‌های مخابراتی صرف‌نظر کرد و امروزه کشور ما نیز سالانه میلیون‌ها دلار ارز را بابت دریافت خدمات این نوع ماهواره‌ها، به صاحبان این صنعت پرداخت می‌کند. کشورمان برای حفظ تنها نقطه مداری باقیمانده برای خود، نیاز دارد تا یک ماهواره مستقل ملی را در این نقطه (که بر مدار زمین‌آهنگ واقع شده است)، قرار دهد. دسترسی به این مدار که حدودا 36هزارکیلومتر از زمین فاصله دارد، هم‌اکنون برای ماهواره‌برهای ایرانی مقدور نیست و با اگر با عینک واقع‌بینی نگاه کنیم، به نظر نمی‌رسد به این زودی‌ها نیز این قابلیت به دست آید. بنابراین، ایران نیازمند ایجاد یک همکاری بین‌المللی است یا باید با خرید یک ماهواره خارجی و استقرار آن در مدار، این نقطه را حفظ کند، برای مثال کشور امارات به لحاظ منابع مالی فراوان، هم‌اکنون به تنهایی اقدام به خرید ماهواره و استفاده تجاری از آن می‌کند.
ماهواره مشترک
راه دیگری نیز پیش‌پای ایران وجود دارد که برای اولین‌بار «رضا تقی‌پور»، وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات در سال ۹۱ در نخستین اجلاس وزرای ارتباطات و فناوری اطلاعات و چهاردهمین نشست سران مخابراتی کشورهای عضو اکو آن را پیشنهاد داد و چندی پیش نیز در جلسه‌ای، مجددا بر آن تاکید شد. اغلب کشورهای عضو پیمان اکو را کشورهایی تشکیل می‌دهند که ضمن نشان دادن علاقه برای در اختیار داشتن ماهواره‌های مخابراتی، به تنهایی قادر به خرید آن نیستند یا به دلیل آنکه هیچ‌کدام ظرفیت استفاده کامل از یک ماهواره را ندارند، خرید ماهواره برای آنها اقتصادی نیست. از آنجایی که همه این کشورها در منطقه‌ای قرار گرفته‌اند که یک ماهواره می‌تواند تمام آنها را پوشش دهد، این کشورها می‌توانند همگی یک ماهواره را به صورت مشترک خریداری کنند. در اینجا ایران می‌تواند ضمن اجتناب از برخورد با مساله تحریم‌ها (که هنوز هم برقرار است)، نقطه مداری خود را به عنوان بخشی از سرمایه مورد نیاز، پیشنهاد دهد و بدین‌ترتیب ضمن سرمایه‌گذاری مالی کمتر، صاحب سهمی از ماهواره شده که نیازهایش را برطرف می‌کند و علاوه بر آن، نقطه مداری خود را نیز حفظ خواهد کرد. این خرید مشترک همچنین می‌تواند سرآغاز همکاری‌های علمی و فنی با کشورهای قدرتمندتر عضو این پیمان مانند ترکیه باشد.
چین و ظرفیت یک شریک فضایی خوب
چین به عنوان یک قدرت جهانی که به سرعت توانست خود را در جمع پیشگامان عرصه فضا وارد کند نیز یکی از کشورهایی است که ایران می‌تواند روی سامانه موقعیت‌یابی و ناوبری جهانی این کشور به نام بایدو که مانند گالیله اروپایی‌ها قرار است به ارائه خدمات تجاری بپردازد، سرمایه‌گذاری کند و از منافع اقتصادی آن در آینده‌ای نزدیک بهره ببرد به ویژه آنکه ایران هم‌اکنون به دلیل تحریم‌ها پول‌های کلانی را در چین دارد که فعلا قابل انتقال به ایران نیستند و با این سرمایه‌گذاری می‌توان این تهدید را به یک فرصت تبدیل کرد. در حال حاضر خدمات مبتنی بر مکان چنان در حال گسترش هستند که در آینده پیش بینی می‌شود سهامداران سامانه‌‌های موقعیت یابی و ناوبری که بستر ارائه این خدمات هستند سودهای کلانی را به جیب بزنند. همین واقعیت باعث شده تا برخی کشورهای ثروتمند عرب تمام تلاش خود را برای سرمایه‌گذاری در سامانه گالیله بکنند که البته تا کنون این تلاش‌ها با ناکامی مواجه شده است.
عباس خاراباف/ کارشناس هوافضا
No tags for this post.
