تجاری سازی در دانشگاه‌ها نیازمند سرمایه گذاری علمی هدفمند
دکتر نوروز محمد محمد نوری، رییس دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه علم و صنعت ایران اعلام کرد:« دانشگاه‌ها در صورتی می‌توانند انتظار کسب درآمد از فعالیتهای پژوهشی خود را داشته باشند که ضمن انجام سرمایه‌گذاری علمی هدفمند، در مرحله تجاری‌سازی دانش از مجرای شرکتهای تجاری و دانش بنیان وابسته به خود عمل کنند چرا که سازمان دانشگاه مناسب انجام فعالیتهای تجاری نیست.»
تاجران و صنعتگران به خوبی می‌دانند گام اول برای کسب درآمد، سرمایه‌گذاری است. اما چنین روندی در دانشگاه‌ها به عنوان مراکز علمی کمتر سابقه داشته است. از طرفی دانشگاه‌ها که برای امر آموزش تا حد زیادی به بودجه‌های دولتی دل خوش بودند با حرکت به سوی پژوهش محور شدن، دریافتند که چنین بودجه‌هایی به تنهایی کفاف انجام فعالیتهای پژوهشی جدی و کلان را نمی‌دهد. ضمن آنکه تجاری‌سازی دستاوردهای علمی و کسب درآمد، طی سال‌های اخیر توسط سیاستگذاران بخش‌های علمی در دستور کار دانشگاه‌ها قرار گرفت. 
بنا به همین دلایل برخی دانشگاه‌ها تمایل پیدا کرده‌اند، پژوهش‌های خود را به عرصه بازار برده و بدینوسیله بخشی از بودجه خود را تامین کنند. در این میان دیدگاه‌های مختلفی مطرح شد برخی معتقدند که از دانشگاه باید انتظار تولید محصول تجاری داشت اما رییس دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه علم و صنعت ایران دیدگاهی دیگر در این باره داشته و معتقد است فرآیند تولید محصول تجاری از دانش کسب شده در دانشگاه مراحلی دارد که هر یک باید در بستر خود انجام شود. دراین فرآیند دانشگاه و سازمان آن به دلیل ساز و کارهای خود، جایگاه مشخصی را در توسعه فناوری و سرمایه‌گذاری علمی دارند اما ساخت محصول قابل فروش باید در فضای تجاری و با ساز و کار شرکتی انجام شود. دکتر نوری نظرات خود را اینگونه تشریح می‌کند:«معمولا برای توسعه فناوری نیاز به تزریق نقدینگی و پشتوانه های فنی و علمی وجود دارد. بنابراین بطور مستمر برای تولید فناوری سرمایه لازم است. در بنگاه‌های تجاری معمولا سرمایه‌گذاری به صورت مادی است به معنی آنکه سرمایه گذاران سرمایه مادی خود را در قالب شراکت خاصی میگذارند و فعالیتهای اقتصادی خاصی را شروع می کنند اما وقتی در مورد شرکتهای دانشگاهی صحبت میکنیم معنی سرمایه گذاری این است که با همان مکانیزم، شرکت ثبت میشود اما سرمایه اش نقدی نیست بلکه همان دانش و توانمندی است که ظرف چندین سال در دانشگاه شکل گرفته است.» البته هر دانشی که در دانشگاه کسب میشود به معنای سرمایه‌گذاری دانشگاه نیست و بنا به گفته دکتر نوری نیاز است که دانش کسب شده بر اساس یک الگوی مشخص در دانشگاه پیشرفته باشد که وی به صورت خلاصه این الگو را چنین بیان می‌کند:« الگوی مناسب وجود یک برنامه مشخص حول محور اساتید برای شکل گیری فناوری خاص است تا روی تجاری سازی آن فناوری نیز کار شود.» رییس دانشکده مکانیک دانشگاه علم وصنعت ایران فایده چنین الگویی را اینگونه توضیح می‌دهد:« یک محصول واحد، فعالیتهای تعدادی از دانش آموختگان را در راستایی خاص جهت می‌دهد این در حالی است که توانمندی دانش آموختگان متفرق، در یک راستا جهت دهی نشده است و توانمندی فردی آنها منتهی به تولید یک محصولی که بتوانند روی آن به عنوان سرمایه حساب کنند نخواهد شد. بنابراین شرکتی که توسط این دسته از دانش آموختگان ایجاد می شود با شرکتی که درراستای یک فناوری مشخص توسط دانش آموختگان تاسیس میشود متفاوت است و با توجه به نقاط قوت خود شرایط رقابتی متفاوتی دارند.»
تولید مقاله تنها محصول اولین مرحله کسب فناوری تجاری است
دکتر نوری معتقد است هدف از مهندسی رفع نیاز است و پژوهش هر چند کاری است ارزشمن اما به عنوان یک هدف اصلی محسوب نمی‌شود. وی فرآیند کسب فناوری را گام به گام می‌داند و می‌گوید:« نقطه شروع ممکن است همیشه شرایطی باشد که درآن نه توانایی علمی و فنی داشته باشیم و نه در حوزه فناوری مجهز به قابلیت خاصی باشیم و این نقطه شروعی است که هر سیستمی درآغاز یک فعالیت جدید با آن مواجه است و نقطه آخر جایی است که توانمندیهایی داریم که میتوان با آنها پاسخگوی نیازها بود. اگر بخواهیم نقطه اول را به آخر وصل کنیم به اجبار هر فرد یا سازمانی باید مسیری را طی کند. اگر در یک دانشکده فنی و مهندسی چنین دیدگاهی وجود داشته باشد در ابتدای کار فعالیت‌هایی در سطح مفاهیم پایه دانشی شکل گرفته و سازماندهی میشود. در این مرحله است که تحقیقات بنیادی و مطالعات علمی و دانشی انجام می شود. محصولات این فاز، یافته‌های علمی است که در قالب مقالات مختلف و مجلات منتشر می شود و به این ترتیب یافته های علمی نشر پیدا می کند و تبادل اطلاعات خواهیم داشت که این هم افزایی کمک به رشد علمی می کند.»
گام دوم، تبدیل دانش به فناوری
دکتر نوری معتقد است با رسیدن به دانش، توانایی پاسخگویی به نیاز را نداریم و چنین دانشی تاثیر به سزایی در افزایش توانایی‌ها نمی‌گذارد. وی در این باره می‌گوید:«درست است که دانش شالوده و بنیاد توانایی است اما معادل آن نمی باشد و وقتی به توانایی میرسید که از این دانش به یک دانش فنی و فناوری و بکارگیری آن در محصول خاص دسترسی یابید و از آن دانش که تبدیل به فناوری شده و پاسخگوی نیاز است استفاده کنید. اینگونه است که علم به شما اقتداری دانش بنیان می‌دهد که این اقتدار در حوزههای اجرایی مختلف به کار می‌آید. برای طی این مسیر از حوزه نظری ودانش پایه خارج می‌شوید. به دنبال این گام جدید آزمایشگاههای تحقیقاتی و مراکزفناوری ومجموعه‌های مشابهی در دانشگاه شکل گرفته که عمدتا به سمت تولید دانش فنی در حوزههای خاص حرکت می‌کنند.»
بستر تجاری برای کار تجاری
تجاری‌سازی محصولاتی که از فناوری کسب شده در دانشگاه به دست می‌آیند رویای شیرینی است که علم را به درون جامعه برده و مستقیما در افزایش اقتدار ملی کشور تاثیر گذار است. دکتر نوری با انتقاد از دیدگاهی که دانشگاه را به عنوان تولید کننده محصول تجاری و صنعتی می‌داند اظهار می‌کند:«در گام آخر و زمانی که از فناوری کسب شده در دانشگاه میخواهید دریک محصول خاصی استفاده کنید باید در نظر داشته باشید که سازمان دانشگاه برای این فعالیت اجرایی و حتی تولید محصول نیمه صنعتی نیز ساخته نشده است. چرا که ساختار دانشگاه برای طی کردن مراحل تحقیقات پایه و کاربردی و رسیدن به سطحی از تکنولوژی آماده است. ممکن است نهایتا بتوان از این ساختار برای توسعه فناوری سود برد.» وی به لزوم توجه به بستر مناسب برای کار تجاری اشاره و می‌افزاید:« دانشگاه در مرحله تجاری‌سازی میتواند وارد حوزه های کارآفرینی شود، البته نه خود سازمان دانشگاه؛ بلکه دانشگاه میتواند پشتوانه فعالیت های کارآفرینی شود و این فعالیت‌ها در بسترهای حقوقی مناسب پیگیری شوند. این بستر در قالب شرکتهایی است که توسط دانشگاه حمایت می شوند و فعالیت‌ها می‌توانند توسط دانش آموختگان دانشگاه پیگیری شده ونهادینه شوند. چنین شرکتهایی سازمانی بر مبنای قانون تجارت داشته و سازمان دانشگاه را درگیر فعالیتهای اجرایی نمی کنند زیرا دانشگاه برای فعالیت های اجرایی و صنعتی تجهیز نشده است. بنابراین جنبه های تکمیلی گام‌های اولیه دانشگاه اینگونه دیده شده و شرکتهای دانش بنیان پشتوانه دانشگاهی دارند ولی باید به جایی برسند که روی پای خود ایستاده و درگیر پروژه های صنعتی شده و پاسخگوی نیازهای صنعت باشند. شرکتی که به اینصورت شکل میگیرد یکی از محصولاتی است که دانشگاه در شکل گیری ،رشد ،تاسیس و استقرارش و رسیدن به چنین جایگاهی نقش داشته است و بصورت حقوقی علاوه بر ساز و کارهای مناسبی که در بسترهای مربوطه دیده میشود حتما سهم دانشگاه در این قسمت لحاظ شده است.»
