۱۰ پرواز فضایی برتر که در سال ۲۰۲۵ رقم خوردند

پروازهای فضایی، بخش مهم و جدایی‌ناپذیری از اکتشافات فضایی هستند. سال ۲۰۲۵ میزبان پروازهای فضایی بسیاری بود که این گزارش به ۱۰ مورد از آنها پرداخته است.

به گزارش خبرگزاری سیناپرس، سال ۲۰۲۵ سال بسیار شلوغی در پروازهای فضایی بود و موفقیت‌های قابل توجهی را در حوزه هوافضا رقم زد.

به نقل از اسپیس، در طول ۱۲ ماه گذشته شاهد شکسته شدن چندین رکورد پرواز فضایی، رونمایی از یک موشک جدید قوی و قابل استفاده مجدد و اولین فرود کاملاً موفق یک شرکت خصوصی روی ماه بودیم.

در ادامه، خلاصه‌ای از ۱۰ پرواز فضایی برتر سال ۲۰۲۵ آورده شده است.

فرود یک شرکت خصوصی روی ماه

در روز دوم مارس، فضاپیمای رباتیک «شبح آبی»(Blue Ghost) شرکت «فایرفلای ایرواسپیس»(Firefly Aerospace) با موفقیت روی ماه فرود آمد. این فضاپیما پس از فرود آمدن، حدود دو هفته عملیاتی ماند و به تجهیزات علمی خود امکان داد تا کار برنامه‌ریزی‌شده را انجام دهند.

این یک دستاورد بی‌سابقه برای صنعت خصوصی و پروازهای فضایی بود. پیش از آن، شرکت «اینتویتیو ماشینز»(Intuitive Machines) مستقر در هیوستون، کاوشگر قمری «ادیسیوس»(Odysseus) خود را در فوریه ۲۰۲۴ روی ماه فرود آورد، اما آن کاوشگر خیلی زود واژگون شد و ماموریت خود و برخی از محموله‌هایش را کوتاه کرد. دومین کاوشگر قمری اینتویتیو ماشینز موسوم به «آتنا»(Athena) نیز اندکی پس از فرود در روز ۶ مارس سال جاری میلادی، سرنوشت مشابهی را تجربه کرد.

موفقیت شبح آبی یک پیروزی برای ناسا نیز به شمار می‌رفت که این ماموریت و ماموریت‌های اودیسه و آتنا را از طریق برنامه «خدمات تجاری حمل بار قمری»(CLPS) خود رزرو کرد. قرار است ماموریت‌های CLPS بیشتری توسط فایرفلای ایرواسپیس، اینتویتیو ماشینز، «استروبوتیک»(Astrobotic) و سایر شرکت‌ها به زودی پرتاب شوند و مسیر ماه را برای تحقیقات بیشتر و فعالیت‌های اکتشافی انسانی و شاید حتی سکونت در آینده باز کنند.

موفقیت دو پرواز آزمایشی مستقیم موشک «استارشیپ»

موشک غول‌پیکر «استارشیپ»(Starship) که وسیله نقلیه کاملاً قابل استفاده مجدد شرکت «اسپیس‌ایکس»(SpaceX) است، در سال ۲۰۲۵ پنج پرواز آزمایشی انجام داد. سه پرواز اول، پروازهایی با برد متوسط ​​بودند که به از دست رفتن حداقل یکی از دو مرحله استارشیپ ختم شدند، اما دو پرواز آخر که در ماه‌های اوت و اکتبر پرتاب شدند، موفقیت‌های بی‌قید و شرط بودند.

در هر دو ماموریت، تقویت‌کننده «سوپر هوی»(Super Heavy) استارشیپ برای فرود دقیق در خلیج مکزیک به زمین بازگشت. مرحله بالایی این موشک به فضا رسید، نسخه‌های آزمایشی ماهواره‌های «استارلینک»(Starlink) اسپیس‌ایکس را مستقر کرد و طبق برنامه در اقیانوس هند فرود آمد.

استارشیپ که بزرگترین و قدرتمندترین موشک ساخته‌شده تا به امروز است، هنوز باید پیش از پرتاب و عملیاتی شدن، برخی از مراحل نسبتاً بزرگ را طی کند. برای مثال، باید به مدار برسد و سوخت‌گیری در فضا را برای مرحله بالایی موشک نشان دهد که در همه ماموریت‌های ماه و مریخ مورد نیاز خواهد بود، اما استارشیپ با شتاب قابل توجهی وارد سال ۲۰۲۶ می‌شود.

فعال شدن موشک «نیو گلن»

امسال یک موشک قدرتمندتر و تا حدی قابل استفاده مجدد، بال و پر گرفت. موشک سنگین‌وزن «نیو گلن»(New Glenn) توسط شرکت «بلو اوریجین»(Blue Origin) متعلق به «جف بزوس»(Jeff Bezos) توسعه داده شده است.

نیو گلن در ۱۶ ژانویه با موفقیت به مدار رسید و یک نسخه آزمایشی را از پلتفرم فضاپیمای «حلقه آبی»(Blue Ring) شرکت بلو اوریجین روی خود داشت. این شرکت تلاش کرد تا مرحله اول قابل استفاده مجدد موشک را در طول پرواز روی یک کشتی در دریا فرود بیاورد، اما این تلاش نتیجه نداد. با وجود این، تلاش دوم موفقیت‌آمیز بود. تقویت‌کننده نیو گلن در طول پرواز شماره دو که در ۱۳ نوامبر انجام شد، فرود خود را در اقیانوس با موفقیت انجام داد. این موشک همان روز در ماموریت اصلی خود نیز موفق شد و کاوشگرهای دوقلوی مریخ «ESCAPADE» را برای ناسا به مرز نهایی فرستاد.

به گفته‌ بلو اوریجین، هر کدام از مراحل اول نیو گلن برای حداقل ۲۵ بار پرواز طراحی شده است. اگر این شرکت بتواند به چنین سطحی از استفاده‌ مجدد در حد اسپیس‌ایکس دست یابد، می‌تواند در آینده به دستاوردهای بسیار بزرگی برسد.

پرتاب اولین موشک قابل استفاده مجدد چین

شرکت چینی «لنداسپیس»(Landspace) نسخه مخصوص خود را از موشک «فالکون ۹»(Falcon 9) اسپیس‌ایکس توسعه داده است. این موشک که «ژوکو-۳»(Zhuque-3) نام دارد، دارای یک مرحله اول قابل استفاده مجدد است که با ۹ موتور کار می‌کند. ژوکو-۳ برای اولین بار در روز سوم دسامبر پرواز کرد و با موفقیت به مدار رسید و یک تقویت‌کننده را نیز تقریباً به زمین نشاند. با وجود این، مرحله اول ژوکو-۳ ظاهراً به دنبال از دست دادن موتور در زمان فرود، در نزدیکی منطقه فرود خود سقوط کرد و سوخت.

ژوکو-۳ در پرواز بعدی خود ممکن است اولین موشک مداری چین را به زمین بنشاند یا شاید وسیله‌ نقلیه‌ دیگری بتواند این جایگاه را از آن خود کند. جایگزین‌های احتمالی عبارتند از موشک «تیان‌لانگ-۳»(Tianlong-3) شرکت «اسپیس پایونیر»(Space Pioneer) یا «لانگ مارچ ۱۲ای»(Long March 12A) که توسط «شرکت علوم و فناوری هوافضای چین»(CASC) توسعه داده شده است. هر دوی این موشک‌ها دارای مراحل اولیه‌ قابل استفاده‌ مجدد هستند و قرار است به زودی اولین پروازهای خود را انجام دهند.

رکوردشکنی دوباره پرتاب‌های اسپیس‌ایکس

اسپیس‌ایکس رکورد پرتاب‌های سالانه خود را در سال ۲۰۲۵ شکست. این شرکت متعلق به «ایلان ماسک»(Elon Musk) تاکنون ۱۷۰ بار در سال جاری پرتاب انجام داده است که ۱۶۵ پرواز با موشک قدرتمند فالکون ۹ و پنج پرواز برای ماموریت‌های آزمایشی زیرمداری استارشیپ بوده‌اند. بیش از ۷۰ درصد از پرتاب‌های فالکون ۹ به ساخت مجموعه بزرگ ماهواره‌های استارلینک اسپیس‌ایکس اختصاص داشته‌اند که بیش از ۹۰۰۰ ماهواره عملیاتی را شامل می‌شود و همچنان در حال افزایش است.

این ششمین سال متوالی بود که اسپیس‌ایکس رکورد پرتاب جدیدی را ثبت ‌کرد. این رکورد از ۲۵ در سال ۲۰۲۰ به ۳۱ در سال ۲۰۲۱ و ۶۱ در سال ۲۰۲۲ و ۹۸ در سال ۲۰۲۳ و ۱۳۸ در سال ۲۰۲۴ رسید و اکنون به ۱۷۰ افزایش یافته است. اسپیس‌ایکس در حال برنامه‌ریزی برای پرتاب دو ماموریت دیگر فالکون ۹ پیش از پایان سال ۲۰۲۵ است. بنابراین، این تعداد احتمالا به ۱۷۲ خواهد رسید.

ماموریت چین برای نمونه‌برداری از شبه‌قمر زمین

چین امسال با پرتاب اولین ماموریت جمع‌آوری نمونه از سیارک، به پیشروی جسورانه خود به سمت مرزهای نهایی ادامه داد. این پروژه که «تیان‌ون ۲»(Tianwen 2) نام دارد، هیچ سیارک قدیمی را هدف قرار نمی‌دهد، بلکه در مسیر رسیدن به سیارک «Kamo’oalewa» یا «۲۰۱۶ HO۳» است. این سیارک امکان دارد تکه‌ای از ماه باشد که در اثر یک برخورد بزرگ به فضا پرتاب شده است. سیارک Kamo’oalewa از یک جنبه دیگر نیز عجیب است. این قمر یکی از هفت شبه‌قمر شناخته‌شده زمین است. شبه‌قمرها اجرامی هستند که به دور سیاره ما نمی‌چرخند، بلکه همگام با آن به دور خورشید می‌چرخند.

تیان‌ون ۲ در ۲۸ مه پرتاب شد. اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، نمونه‌هایی از Kamo’oalewa را در سال ۲۰۲۷ به زمین باز خواهد گرداند و اولین نگاه نزدیک را به یک جرم جذاب و مرموز به دانشمندان خواهد داد.

شکستن رکورد پیاده‌روی فضایی

آخرین اقامت فضایی «سونی ویلیامز»(Suni Williams) بسیار طولانی‌تر از آنچه او یا هر کس دیگری انتظار داشت، طول کشید و این تمدید برنامه‌ریزی‌نشده به او امکان داد تا رکورد پیاده‌روی فضایی را بشکند.

ویلیامز و «بوچ ویلمور»(Butch Wilmore) فضانورد دیگر ناسا در روز پنجم ژوئن ۲۰۲۴ در اولین پرواز سرنشین‌دار فضاپیمای «استارلاینر»(Starliner) شرکت «بوئینگ»(Boeing) به سمت ایستگاه فضایی بین‌المللی پرتاب شدند. قرار بود ماموریت آنها فقط ۱۰ روز یا بیشتر طول بکشد، اما استارلاینر در مسیر صعود با مشکلات مربوط به پیشرانه و نشت هلیوم روبه‌رو شد. بنابراین، ناسا بازگشت این وسیله نقلیه را برای بررسی مشکلات به تعویق انداخت. این آژانس فضایی در نهایت تصمیم گرفت استارلاینر را بدون سرنشین به خانه بازگرداند که این کار بدون هیچ حادثه‌ای در روز هفتم سپتامبر ۲۰۲۴ انجام شد و ویلیامز و ویلمور را تا مارس امسال در ایستگاه فضایی بین‌المللی نگه داشت. آنها در نهایت سوار بر کپسول «دراگون»(Dragon) شرکت اسپیس‌ایکس به زمین بازگشتند.

ناسا ویلیامز و ویلمور را به خدمه تمام‌وقت ایستگاه فضایی بین‌المللی ملحق کرد و این دو نفر از وقت اضافی خود به خوبی استفاده کردند. به عنوان مثال، ویلیامز دو پیاده‌روی فضایی انجام داد که یکی در ۱۶ ژانویه و دیگری در ۳۰ ژانویه بود. زمان پیاده‌روی فضایی او که طی ۹ فعالیت خارج از فضاپیما به دست آمده بود، به ۶۲ ساعت و ۶ دقیقه رسید. این پیاده‌روی، رکورد جدیدی را برای فضانوردان زن ثبت کرد و از زمان کلی پیاده‌روی «پگی ویتسون»(Peggy Whitson)، فضانورد ناسا که یک ساعت و ۴۵ دقیقه پیاده‌روی کرد، بهتر بود. رکورد کلی پیاده‌روی فضایی، ۸۲ ساعت و ۲۲ دقیقه است که در اختیار «آناتولی سولویف»(Anatoly Solovyev)، فضانورد روسیه قرار دارد.

ویتسون هنوز رکورد بیشترین زمان اقامت در فضا را با ۶۷۵ روز در اختیار دارد. ویلیامز در مجموع ۶۰۸ روز بیرون از زمین بوده است.

ماموریت اروپا برای ایجاد اولین خورشیدگرفتگی مصنوعی

یک دستگاه خورشیدگرفتگی در سال ۲۰۲۵ به کار افتاد. ماموریت آژانس فضایی اروپا برای پرتاب دو ماهواره‌ «پروبا-۳»(Proba-3) در دسامبر ۲۰۲۴ به مدار زمین پرتاب شد و وظیفه آن ایجاد خورشیدگرفتگی مصنوعی از طریق پرواز دقیق بود. یکی از فضاپیماهای پروبا-۳ خورشید را از دید فضاپیمای دیگر مسدود می‌کند که این پدیده را با استفاده از تلسکوپ داخلی خود می‌بیند.

پروبا-۳ برای کمک به دانشمندان در بررسی تاج نازک و فوق‌العاده داغ خورشید یا جو بیرونی آن طراحی شده بود که در روشنایی خیره‌کننده‌ خورشید غرق می‌شود؛ به جز در هنگام گرفتگی کامل خورشید. پروبا-۳ برای اولین بار در ۲۳ مه با ثبت خورشیدگرفتگی که خود ایجاد کرده بود، این کار را انجام داد.

تکمیل اولین اتصال فضایی هند

هند اندکی پس از آغاز سال ۲۰۲۵ به یک نقطه عطف بزرگ دست یافت. در روز ۱۵ ژانویه دو فضاپیمای «آزمایش اتصال فضایی»(SpaDex) این کشور در مدار زمین به هم متصل شدند. این موفقیت، هند را پس از اتحاد جماهیر شوروی، آمریکا و چین به چهارمین کشوری تبدیل کرد که تاکنون موفق به ایجاد اتصال در فضا شده است.

همه کشورهای دیگر قدرت‌های فضایی هستند و هند نیز به دنبال دستیابی به این جایگاه است. ماموریت SpaDex گامی در این مسیر است. تسلط بر فناوری اتصال برای دستیابی به دستاوردهای بزرگ در مرزهای نهایی مانند ساخت ایستگاه فضایی و آوردن نمونه‌ها از ماه ضروری است.

اولین پرواز فضانوردان بر فراز قطب‌های زمین

اسپیس‌ایکس در روز ۳۱ مارس ماموریت خصوصی «فرم ۲»(Fram2) را آغاز کرد که طی آن چهار فضانورد در یک ماموریت خصوصی ۳.۵ روزه سوار بر کپسول دراگون به مدار زمین فرستاده شدند. این هفدهمین ماموریت سرنشین‌دار اسپیس‌ایکس تا به امروز بود، اما نوآوری‌های جدیدی را رقم زد. فرم ۲ بر فراز قطب‌های سیاره ما دور زد؛ کاری که هیچ پرواز فضایی قبلاً انجام نداده بود.

به گزارش ایسنا، دلایل متعددی وجود دارد که چرا برنامه‌ریزان پروازهای فضایی سرنشین‌دار از این مسیر دوری کرده‌اند. مهم‌ترین آنها این است که رایج‌ترین مقاصد فضانوردان این روزها -ایستگاه فضایی بین‌المللی و ایستگاه فضایی «تیانگونگ»(Tiangong) چین- مسیرهای قطبی را طی نمی‌کنند. همچنین، پرواز بر فراز قطب‌ها فضانوردان را در معرض سطوح بالاتری از تشعشعات قرار می‌دهد و چالش‌های ارتباطی را ایجاد می‌کند.

خدمه فرم ۲ به فرماندهی «چون وانگ»(Chun Wang)، سرمایه‌گذار و تأمین‌کننده مالی ماموریت در طول پرواز خود ده‌ها آزمایش علمی انجام دادند. همچنین، آنها مناظر بی‌سابقه‌ای را از مناطق یخی سیاره ما مشاهده کردند که برخی از آنها را با ما که روی زمین هستیم، به اشتراک گذاشتند.