زبرا فیش؛ کلید درمان دیابت نوع یک

پژوهشگران مرکز دیابت پژوهشگاه رویان ایران موفق شده‌اند با روش‌های مختلف دستورزی ژنتیکی زبرا فیش 25 بیماری مختلف ‌انسانی را مدل سازی کنند؛ 70 درصد ژنتیک و 80 درصد بیماری زبرا فیش مشابه انسان است.

محدثه هادیان، یکی از پژوهشگران این مرکز در گفتگو با خبرنگار سیناپرس گفت: در حال حاضر زبرا فیش به دلیل ویژگی‌هایی نظیر تکوین سریع، تعدادزاده‌های فراوان، هزینه کم و نگهداری آسان، یکی از بهترین گزینه‌ها برای جایگزینی مدل‌های حیوانی مانند مانند رت(موش صحرایی) و موش است. 70 درصد ژنتیک و 80 درصد بیماری زبرا فیش مشابه انسان است.

وی افزود: ما اکنون در آزمایشگاه  با روش‌های مختلف دستورزی ژنتیکی حدود 25 مدل بیماری زبرا فیش را مدل سازی کرده‌ایم؛ از این مدل‌ها می‌توان برای پروژه‌های کشف دارو و غربالگری دارویی استفاده کرد. به عنوان مثال برای انجام این تحقیقات از لاروها و ماهی‌های بالغ برای مدل‌سازی دیابت نوع 1 استفاده می‌کنیم؛ در این روش ابتدا از ماهی‌های بالغ  جنین‌گیری می‌کنیم. جنین‌ها پس از گذشت 48 ساعت از پوست‌شان خارج می‌شوند و پس از سه ماه نیز به بلوغ می‌رسند.

وی ادامه داد: در این فرایند با روش دستورزی ژنتیک، سلول‌های بتای لاروها نشان‌دار می‌شوند. سپس ماده مترونیدازول به محیط این نوع ماهی‌ها اضافه می‌شود. تخریب سلول‌های بتای لاروها باعث می‌شود مدل دیابت نوع یک را داشته باشیم به همین دلیل می‌توانیم عصاره‌های گیاهی یا داروهای مختلف را روی آنها تست کنیم و طی 48 ساعت روند ترمیم سلول‌های بتای و بهبود بیماری دیابت نوع یک را بررسی کنیم.

وی یادآورشد: مدل سیستم عصبی و رگزایی را نیز داریم که برای بیماری‌های سرطان استفاده می‌شود. همچنین مدل بیماری‌های ماهیچه را نیز داریم که طبق هر پروژه و تحقیقاتی می‌توان از آن مدل‌ها استفاده کرد.

این پژوهشگر خاطرنشان کرد: هم اکنون در کشورهای پیشرو مانند آمریکا، زبرا فیش جایگزین مدل‌های حیوانی رت و موش شده است. ما نیز در ایران برای اولین بار در این مرکز موفق به انجام این کار شده‌ایم.

وی به مشکلات اجرایی این تحقیقات اشاره کرد و گفت: کمبود بودجه، امکانات و دسترسی به دستگاه‌ها از جمله مشکلات و چالش‌هایی است که با آن مواجه هستیم. به عنوان مثال هنوز به صورت دستی عکسبرداری انجام می‌دهیم در صورتی که در دنیا از دستگاه‌های تمام اتوماتیک استفاده می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: هرچند اکنون با این مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنیم اما در تلاشیم سطح علمی بالای خودمان را حفظ کنیم. در این مسیر از ایده‌هایی با مدلسازی‌های پیشرفته‌تر، مدل‌های بیماری بیشتر برای کشف داروها از طریق مدل زبرافیش استقبال می‌کنیم.

خبرنگار: فرزانه صدقی