بحران آب در ایران؛
هوش مصنوعی در خط مقدم مدیریت منابع و نجات سفره‌های زیرزمینی
با تشدید خشکسالی و کاهش ذخایر سدهای کشور، ایران در یکی از بحرانی‌ترین دوره‌های آبی خود قرار گرفته است. کارشناسان معتقدند بهره‌گیری از فناوری‌های نوین از جمله هوش مصنوعی می‌تواند نقشی کلیدی در کاهش مصرف، پیش‌بینی بحران و بهینه‌سازی منابع آبی ایفا کند. در این گزارش چت‌جی‌پی‌تی به این موضوع میپردازد.
به گزارش خبرگزاری سینا، کاهش بی‌سابقه بارش‌ها، افت شدید سطح سفره‌های زیرزمینی و مصرف بالای آب در بخش کشاورزی موجب شده است تا بسیاری از استان‌های ایران در وضعیت بحران شدید آبی قرار گیرند.
بر اساس آمار رسمی وزارت نیرو، ذخیره فعلی سدهای کشور به حدود ۴۲ درصد ظرفیت کل رسیده و ورودی مخازن نسبت به سال گذشته به‌طور محسوسی کاهش یافته است. برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی نیز موجب بروز پدیده فرونشست زمین در مناطقی همچون تهران، یزد، مشهد و رفسنجان شده است.
این در حالی است که کارشناس مدیریت منابع آب معتقدند هوش مصنوعی می‌تواند با تحلیل داده‌های اقلیمی، پیش‌بینی دقیق خشکسالی و پایش لحظه‌ای منابع آب، تصمیم‌گیری‌های مدیریتی را متحول کند.
کاربردهای هوش مصنوعی در بخش آب
به گفته کارشناسان، الگوریتم‌های یادگیری ماشین در سه محور اصلی می‌توانند به کاهش بحران کمک کنند:
۱. پایش و هشدار سریع: مدل‌های هوشمند می‌توانند با تحلیل تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های سنسورها، میزان رطوبت خاک، سطح سفره‌های آب زیرزمینی و حجم ذخایر سدها را در زمان واقعی پایش کنند.
۲. آبیاری هوشمند در کشاورزی: سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی قادرند میزان دقیق نیاز آبی هر مزرعه را محاسبه کرده و از هدررفت منابع جلوگیری کنند. تحقیقات اخیر نشان داده این فناوری می‌تواند تا ۴۵ درصد مصرف آب کشاورزی را کاهش دهد.
۳. مدیریت سدها و مخازن: استفاده از سامانه‌های هوشمند مدیریت مخزن در حال گسترش است و اجرای پایلوت آن در چند سد بزرگ کشور آغاز شده است.
چالش‌ها و محدودیت‌ها
با وجود مزایای قابل‌توجه، اجرای گسترده فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در ایران با چالش‌هایی روبه‌روست. کمبود داده‌های دقیق اقلیمی، نبود زیرساخت فنی، هزینه بالای تجهیزات و مقاومت در برابر تغییر در بخش کشاورزی از جمله موانع توسعه این فناوری به شمار می‌روند.
مریم کیانی، پژوهشگر فناوری‌های نوین آب در این خصوص گفته است:«برای استفاده موثر از هوش مصنوعی در مدیریت منابع آب، باید بانک داده‌های ملی ایجاد شود. بدون داده‌های به‌روز و دقیق، هیچ مدلی نمی‌تواند تصمیم درستی بگیرد».
راهکارها و چشم‌انداز آینده
کارشناسان معتقدند برای عبور از بحران آبی، ایران باید به سمت سیاست‌گذاری داده‌محور حرکت کند. توسعه سامانه‌های ملی پایش آب، آموزش کشاورزان در استفاده از آبیاری هوشمند، سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های حوزه هوش مصنوعی و اجرای طرح‌های «دوقلوی دیجیتال» برای سدها و شبکه‌های توزیع از جمله پیشنهادهای مطرح‌شده است.
در پایان باید گفت، هوش مصنوعی نمی‌تواند جایگزین بارش یا منابع طبیعی شود، اما می‌تواند به عنوان ابزاری حیاتی برای افزایش بهره‌وری، کاهش هدررفت و مدیریت دقیق منابع موجود، نقش تعیین‌کننده‌ای در آینده آبی کشور ایفا کند.
*این گزارش برگرفته از توضیحات ارائه‌شده توسط ChatGPT است.
