دکتر مهدی نصیری، متخصص هوش مصنوعی و علم داده‌ها در یادداشتی اختصاصی عنوان کرد؛
نقش و کاربردهای هوش مصنوعی در صنعت گردشگری

دکتر مهدی نصیری، متخصص هوش مصنوعی و علم داده‌ها با اشاره به اینکه امروزه بسیاری از بخش‌های سفر و گردشگری با بهره‌گیری از هوش مصنوعی ساده‌تر و سریع‌تر انجام می‌شود، طی یادداشتی درباره نقش و کاربردهای هوش مصنوعی در صنعت گردشگری نوشته است. در این یادداشت آمده است:

به گزارش خبرگزاری سینا، صنعت گردشگری به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و پویاترین صنایع جهان، همواره به دنبال فناوری‌های نوین برای ارتقای تجربه سفر، افزایش بهره‌وری و بهبود خدمات است. در این میان، هوش مصنوعی (AI) به‌عنوان یک فناوری تحول‌آفرین توانسته است در سال‌های اخیر جایگاه ویژه‌ای پیدا کند.

امروزه بسیاری از بخش‌های سفر و گردشگری با بهره‌گیری از هوش مصنوعی ساده‌تر و سریع‌تر انجام می‌شود. برای نمونه، هنگام رزرو هتل یا بلیت هواپیما دیگر نیازی نیست مسافران میان هزاران گزینه دچار سردرگمی شوند؛ چرا که سیستم‌های هوشمند با تحلیل بودجه، علایق و سوابق سفر افراد، بهترین پیشنهادها را ارائه می‌دهند.

شرکت‌هایی همچون Booking.com و TripAdvisor با استفاده از این فناوری توانسته‌اند فرآیند انتخاب مقصد و محل اقامت را برای گردشگران بسیار آسان‌تر کنند. همچنین در فرودگاه‌ها، به جای انتظار طولانی در صف‌های پذیرش، فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی مانند تشخیص چهره و سامانه‌های سلف‌سرویس امکان انجام سریع و بدون تماس امور مسافران را فراهم می‌سازند. از منظر آماری نیز نتایج قابل توجهی گزارش شده است.

بر اساس داده‌های Statista (2024) حدود ۳۰ درصد از شرکت‌های گردشگری جهان در حال حاضر از هوش مصنوعی برای برنامه‌ریزی سفر و خدمات مشتری بهره می‌برند. مطالعات McKinsey نیز نشان می‌دهد که استفاده از سیستم‌های قیمت‌گذاری پویا (Dynamic Pricing) موجب رشد ۱۰ تا ۱۵ درصدی درآمد هتل‌ها و خطوط هوایی شده است.

در حوزه خدمات مشتری، کسب‌وکارهایی که از چت‌بات‌های هوش مصنوعی استفاده کرده‌اند، تا ۶۰ درصد کاهش در تماس‌های تکراری با مراکز پشتیبانی را تجربه کرده‌اند. این آمار به روشنی بیانگر آن است که هوش مصنوعی نه تنها تجربه سفر را برای گردشگران لذت‌بخش‌تر ساخته، بلکه برای فعالان صنعت گردشگری نیز منافع اقتصادی چشمگیری به همراه داشته است. در ادامه، مهم‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی در این صنعت بررسی می‌شود.

رزرو و برنامه‌ریزی سفر

هوش مصنوعی فرآیند انتخاب مقصد، مقایسه خدمات و طراحی برنامه سفر را برای گردشگران ساده‌تر و شخصی‌تر کرده است. سیستم‌های توصیه‌گر با تحلیل علایق، بودجه و سوابق سفر افراد، پیشنهادهای دقیق و متناسب ارائه می‌دهند. علاوه بر این، فناوری‌های واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) امکان بازدید مجازی از مقاصد و جاذبه‌ها را قبل از رزرو فراهم می‌کنند. نمونه‌هایی همچون Google Travel و TripAdvisor از AI برای ساخت برنامه‌های سفر روزانه استفاده می‌کنند که تجربه‌ای شبیه به یک راهنمای اختصاصی برای گردشگران ایجاد می‌کند.

مدیریت درآمد و قیمت‌گذاری پویا

مدیریت مالی در صنعت گردشگری یکی از چالش‌های کلیدی است که هوش مصنوعی توانسته تحولی چشمگیر در آن ایجاد کند. الگوریتم‌های پیش‌بینی تقاضا (Demand Forecasting) با تحلیل داده‌های تاریخی، شرایط آب‌وهوایی، رویدادهای محلی و فصل‌های گردشگری، امکان قیمت‌گذاری پویا (Dynamic Pricing) را فراهم می‌کنند. Airbnb نمونه بارزی است که از مدل‌های هوش مصنوعی برای کمک به میزبانان در تعیین قیمت بهینه استفاده می‌کند. این ابزارها همچنین در پیش‌بینی لغو رزروها و جلوگیری از کاهش درآمد بسیار مؤثر هستند.

خدمات مشتری و پشتیبانی هوشمند

چت‌بات‌ها و دستیارهای صوتی مبتنی بر پردازش زبان طبیعی (NLP) تجربه‌ای ۲۴ ساعته و چندزبانه را برای گردشگران فراهم کرده‌اند. این ابزارها می‌توانند به پرسش‌های متداول پاسخ دهند، وضعیت رزرو را پیگیری کنند و حتی مشکلات مشتریان را حل کنند. شرکت هواپیمایی KLM یکی از نمونه‌های موفق در این زمینه است که از چت‌بات چندزبانه در واتساپ استفاده می‌کند. همچنین برخی هتل‌ها دستیارهای صوتی مانند Amazon Alexa را به کار گرفته‌اند تا میهمانان بتوانند خدمات اتاق را تنها با فرمان صوتی مدیریت کنند.

امور مالی و حسابداری تجاری

هوش مصنوعی در حوزه مالی و حسابداری نقش مؤثری در ارتقای شفافیت و امنیت ایفا می‌کند. سیستم‌های مبتنی بر AI قادرند تراکنش‌های مشکوک را شناسایی کرده و از بروز تقلب جلوگیری کنند. همچنین، این فناوری امکان پایش لحظه‌ای درآمدها و هزینه‌ها را فراهم می‌آورد و گزارش‌های دقیق و مصورسازی‌شده برای مدیران ایجاد می‌کند. بسیاری از هتل‌های زنجیره‌ای از سیستم‌های ممیزی مبتنی بر هوش مصنوعی برای رعایت قوانین حسابداری و مدیریت مالی کارآمد استفاده می‌کنند.

فناوری سلف‌سرویس و تجربه بدون تماس

با گسترش فناوری‌های سلف‌سرویس، گردشگران می‌توانند بسیاری از خدمات سفر خود را بدون نیاز به نیروی انسانی دریافت کنند. کیوسک‌های هوشمند در فرودگاه‌ها و هتل‌ها با بهره‌گیری از بینایی ماشین (Computer Vision) امکان تأیید هویت و انجام مراحل ورود و خروج را بدون بلیت یا پاسپورت فراهم می‌کنند. برای مثال، فرودگاه سنگاپور چانگی از فناوری تشخیص چهره برای عبور سریع مسافران استفاده می‌کند. این فناوری‌ها علاوه بر صرفه‌جویی در زمان، تجربه‌ای روان‌تر و ایمن‌تر برای گردشگران ایجاد می‌کنند.

بازاریابی و تبلیغات هوشمند

در دنیای رقابتی گردشگری، بازاریابی هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی اهمیت ویژه‌ای دارد. الگوریتم‌های تحلیل احساسات (Sentiment Analysis) با بررسی نظرات گردشگران در شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها، به بازاریابان در طراحی کمپین‌های دقیق‌تر کمک می‌کنند. شرکت Booking.com از هوش مصنوعی برای آزمایش A/B تبلیغات و انتخاب بهترین استراتژی استفاده می‌کند. همچنین فناوری‌های تولید محتوای زایشی (Generative AI) قادرند تبلیغات و محتوای شخصی‌سازی‌شده برای هر مشتری تولید کنند و اثربخشی بازاریابی را به‌طور چشمگیری افزایش دهند.

پیش‌بینی ترافیک و بهینه‌سازی حمل‌ونقل

یکی از دغدغه‌های اصلی گردشگران، انتخاب بهترین مسیر و صرفه‌جویی در زمان جابه‌جایی است. هوش مصنوعی با تحلیل داده‌های ترافیکی، شرایط آب‌وهوایی و الگوهای رفت‌وآمد، مسیرهای بهینه را پیشنهاد می‌دهد. Google Maps یکی از موفق‌ترین نمونه‌ها در این حوزه است که با استفاده از AI زمان دقیق رسیدن به مقصد را پیش‌بینی می‌کند.

تحلیل تجربه گردشگران و بازخوردها

نظرات و بازخوردهای گردشگران در وب‌سایت‌هایی مانند TripAdvisor و Yelp منبعی ارزشمند برای بهبود خدمات هستند. ابزارهای هوش مصنوعی با بهره‌گیری از NLP می‌توانند این داده‌ها را تحلیل کرده و احساسات مثبت یا منفی مشتریان را استخراج کنند. این تحلیل‌ها به هتل‌ها، رستوران‌ها و اپراتورهای گردشگری کمک می‌کند تا نقاط قوت و ضعف خود را بهتر شناسایی و استراتژی‌های بهتری در خدمات‌دهی اتخاذ کنند.

مدیریت جمعیت و ازدحام در مقاصد گردشگری

در بسیاری از جاذبه‌های گردشگری، ازدحام بیش‌ازحد می‌تواند تجربه سفر را کاهش دهد و حتی به تخریب محیط‌زیست منجر شود. الگوریتم‌های هوش مصنوعی با پیش‌بینی حجم بازدیدکنندگان و ارائه هشدارهای به‌موقع، امکان مدیریت بهتر جمعیت را فراهم می‌کنند. برای نمونه، پارک‌های دیزنی از AI برای مدیریت صف‌ها و کاهش زمان انتظار بازدیدکنندگان استفاده می‌کنند.

شخصی‌سازی عمیق تجربه سفر

هوش مصنوعی فراتر از پیشنهادهای عمومی، می‌تواند تجربه‌ای کاملاً شخصی‌سازی‌شده برای گردشگران ایجاد کند. با ترکیب داده‌های پوشیدنی‌ها (Wearables)، سوابق سلامت و علایق فرد، سیستم‌ها قادرند فعالیت‌هایی متناسب با شرایط جسمانی و روحی افراد پیشنهاد دهند. به‌عنوان مثال، فردی با مشکلات قلبی مسیرهایی با ارتفاع کمتر و فعالیت‌های سبک‌تر دریافت خواهد کرد.

گردشگری پایدار و مسئولانه

یکی از رویکردهای نوین در صنعت گردشگری، توجه به پایداری و کاهش اثرات زیست‌محیطی است. هوش مصنوعی می‌تواند مصرف انرژی در هتل‌ها را بهینه‌سازی کرده و مسیرهایی با کمترین اثر کربنی پیشنهاد دهد. گروه هتل‌های Accor از AI برای کاهش مصرف انرژی و مدیریت هوشمند منابع استفاده می‌کنند که علاوه بر صرفه‌جویی اقتصادی، در حفاظت از محیط‌زیست نیز مؤثر است.

راهنمای هوشمند و تورهای دیجیتال

اپلیکیشن‌های هوشمند مجهز به AR/VR و دستیارهای مکالمه‌ای مانند ChatGPT می‌توانند نقش یک راهنمای شخصی را در سفر ایفا کنند. این ابزارها اطلاعات تاریخی، فرهنگی و محلی را به‌صورت لحظه‌ای و تعاملی در اختیار گردشگران قرار می‌دهند. به‌عنوان مثال، اپلیکیشن VoiceMap با بهره‌گیری از AI، تورهای صوتی شخصی‌سازی‌شده را در شهرهای مختلف جهان ارائه می‌دهد.