طراح لباس و داور ادوار مختلف جشنواره مد و لباس فجر
می‌خواستیم «گوچی» و «شنل» دنبال مدِ ایرانی باشند، امروز لباس چینی وارد می‌کنیم!
حدود دو دهه پس از آغاز به کار کارگروه ساماندهی مد و لباس، روایت غزل بهمنی از تجربه حضور در این ساختار، تصویری روشن از فاصله میان اهداف اولیه و دستاوردهای کنونی را نمایان می‌کند؛ نهادی که با هدف ساماندهی طراحان و برندسازی پوشش ایرانی تأسیس شد، امروز بیشتر درگیر صدور مجوز و برگزاری جشنواره‌هایی است که حتی بازتاب درستی از هویت بومی نیستند. او با اشاره به طیفی از چالش‌ها ـ از تغییرات پیاپی مدیران تا کمبود بودجه ـ در عین حال مشکل اصلی را نه افراد، بلکه ساختاری می‌داند که با رویکردهای سلیقه‌ای و بی‌توجهی به تجربه‌های گذشته، فرصت تبدیل شدن مد ایرانی به یک جریان فرهنگی اثرگذار را از دست داده است.
به گزارش سینا؛ غزل بهمنی ـ طراح لباس و داور ادوار مختلف جشنواره مد و لباس فجر ـ در گفت‌وگوی تفصیلی با ایسنا، با اشاره به اینکه از سال اول یا دومی که کارگروه ساماندهی مد و لباس در کشور فعال شد، با این کارگروه همکاری کرده است، درباره فلسفه شکل‌گیری این نهاد، گفت: به زعم قانون‌گذار فلسفه شکل‌گیری چنین ساختاری حدود دو دهه قبل، تاسیس محلی برای ساماندهی به طراحان و تولیدکنندگان زیرزمینی بود زیرا آن زمان یکسری طراح، بدون ضابطه کار خودشان را می‌کردند و به یکباره لباسی در سطح جامعه مد می‌شد که علاوه بر جنجال‌آفرینی، فرهنگ جامعه را نیز زیر سوال می‌برد؛ نمونه‌ای از این اتفاق را در زمان رواج مانتوهایی که پشتشان نوشته شده بود «The Queen» به یاد داریم.
او با تاکید بر اینکه رواج چنین مدهایی که متناسب با جامعه نبودند کار طراحان نبود، ادامه داد: آن لباس‌ها کار یک سری تولیدی و تولیدکننده بود که نه مالیات می‌دادند و نه اصلا کاری داشتند که کارگروه ساماندهی مد و لباس، صنف، اتحادیه و… کجاست. آنها صرفا تولید می‌کردند و آن مدِ سطح پایین و ارزان قیمت را وارد بازار می‌کردند.
اگر کارگروه وظایف خود را به درستی انجام می‌داد…
این طراح لباس با بیان اینکه اگر کارگروه ساماندهی مد و لباس کار خود را به درستی انجام می‌داد، آن محل باید پر از حضور طراحان و متخحصصان این حوزه می‌شد، اظهار کرد: اما الان کارگروه تبدیل به محلی برای صدور مجوزها شده است. چیزی که باید بدانیم این است که سازمان‌هایی با این سیاست‌ها، هیچ‌وقت به یک نقطه درستی نمی‌رسند. البته قائل به این نیستم که کاری انجام نشده است ولی اگر این کارگروه وظیفه خود را به درستی انجام می‌داد، مطمئنم که وضعیت حجاب و پوشش از شرایط فعلی خیلی بهتر می‌بود.
او افزود: کارگروه ساماندهی مد و لباس آن اوایل در حال حرکت به سمتی بود که طراحان هنگام حضور در این مکان، به فکر حجاب بودند؛ یعنی می‌خواستند حجاب را با یک شکل و ظاهر زیبا به نمایش بگذارند، ولی چون تمام کارهایمان را به شکل انتظامی و دستوری پیش می‌بریم، دیگر آدم‌های مفید و طراحانی که باید کاری کنند از دور ما خالی می‌شوند.
اجناس چینی در ایونت‌های ایرانی
بهمنی با بیان اینکه در مالزی، لباس اسلامی برایشان بسیار ارزشمند است و سعی می‌کنند این پوشش از بالاترین کیفیت برخوردار باشد، اظهار کرد: در این کشور بزرگترین طراحانی که خودشان اصلاً حجاب ندارند، کار طراحی لباس و پوشاک مبتنی بر حجاب انجام می‌دهند. اما ما چه کار کردیم؟ تولیدکنندگان حجاب و عفاف را از کارگروه جدا کردیم و آنها هم نمایشگاه‌هایی برگزار می‌کنند که اجناس را از کفِ بازار و چین می‌آورند و نمایش می‌دهند؛ در حالی که اوایل شکل‌گیری کارگروه، برای تک‌تک بخش‌های یک لباس اسلامی از جمله برای پوششِ سر فکر می‌کردیم که سوزن‌دوزی کار کنیم یا از هنرهای ایرانی برای این پوشش استفاده کنیم. آن وقت زمانی که چنین لباس‌هایی وارد چرخه مد و لباس شدند، حتی کسانی هم که تا پیش از آن حجابشان به شکل دیگری بود تمایل پیدا کردند از لباس‌های متفاوتی استفاده کرده و به اصطلاح باحجاب شوند.
حجابِ ایرانی در حال فراموشی است
او با بیان اینکه برند حجاب ایرانی بزرگی در کشور نداریم درباره رواج نوعی از پوشش در میان برخی اقشار جامعه که یادآور سبک پوشش زنان عرب به‌ویژه زنان لبنانی است، گفت: حجاب ایرانی در سطح جامعه وجود ندارد و یک سری حجاب هندی ـ عربی رواج یافته است. حجاب ایرانی یعنی چادر ایرانی که وقتی خانم آن را سر می‌کرد، با انگشت اشاره هم رویش را می‌گرفت. چادر ایرانی، چادری با رنگ سبز تیره است که متناسب با رنگ پوست ما باشد و پشت سرِ این پوشش، تاریخ و حکایت وجود دارد. ما برندی در حوزه عفاف و حجاب که بتوانیم خود را به واسطه آن در عرصه بین‌الملل مطرح کنیم، نداریم. برندسازی، مجموعه‌ای شامل بسته‌بندی درست، داشتن کانسپت مشخص و… است؛ نه اینکه صرفا مدل‌ها را بیاوریم و لباس‌ها را به تن آنها کنیم و عکسشان را در صفحه اینستاگرام منتشر کنیم.
بهمنی ادامه داد: الان در جایی مانند مالزی، بزرگترین و پولدارترین برندها، برند لباس‌های اسلامی هستند که نشان «حلال» را هم می‌گیرند، چون به منابع انسانی احترام می‌گذارند، کارگاه تمیزی دارند و از موادی که دور از آلاینده‌های غیرحلال است استفاده می‌کنند. معنای کالای حجاب نباید این باشد که پارچه‌ای از چین وارد شود و در کارگاهی دورافتاده دوخته شود یا نگین روی آن بچسبانند و بعد به دست مصرف‌کننده برسد.
مهم‌ترین چالش کارگروه ساماندهی مد و لباس
این فعال حوزه مد و لباس به چالش بعدی در کارگروه ساماندهی مد و لباس پرداخت و اظهار کرد: تغییر رویه هر مدیر جدید یک چالش است. اینکه فردی به محض تصدی بر مسئولیت کارگروه به یکباره تمام ساختار را دگرگون کند درست نیست؛ اگر مدیر سابق رویه‌ای را ایجاد کرده است باید نقاط ضعف همان رویه را حذف و نقاط قوت را تقویت کنیم، نه اینکه به طور کلی همه چیز را از نو شروع کنیم. متاسفانه الان در کارگروه اصلا اطلاعاتی از کسانی که از ابتدا تا کنون کنار این نهاد بودند و کار کردند، وجود ندارد و شاید برخی از افراد را اصلا کسی نشناسد چون هر دبیری که آمده، روند قبلی را متوقف و کار جدیدی را آغاز کرده است. این موضوع برای بنده نیز صدق می‌کند و هیچ آرشیوی وجود ندارد.
تصمیم‌سازی‌ها متکی بر فرد نباشد
او با انتقاد از اینکه هیچ آرشیو مشخصی در ساختار کارگروه ساماندهی مد و لباس وجود ندارد، بیان کرد: این موضوع نیز از آنجایی نشات می‌گیرد که اختیارات دبیر کارگروه بیش از اندازه است. توصیه من این است که همه اختیارات را به دبیر کارگروه ندهند و مسائل بین رئیس کارگروه و هیات امنایی متشکل از تعدادی متخصص خِبره که اتفاقا نظرات و دیدگاه‌های متفاوتی دارند، بررسی شود تا تصمیم‌سازی‌ها به درستی صورت گیرد.
دلم برای دبیران می‌سوزد…
بهمنی ادامه داد: برای دبیران مختلف کارگروه هم دلم می‌سوزد؛ بدون بودجه مشخص و با کارمندانی که صرفا کار اداری می‌کنند باید در عرصه برندهای حرفه‌ای مد و لباس فعالیت کنند. وقتی حتی کارمند اشراف کاملی به آنچه که در این زیست‌بوم می‌گذرد نداشته باشد، افراد با نگاه‌ها و سطح سواد و اطلاعات مختلف می‌توانند بروند و هر اظهار نظری که دلشان خواست بکنند و آنها هم همان حرف‌ها را بپذیرند. از سوی دیگر ظاهر کسانی هم که در کارگروهی مربوط به مد و لباس فعالیت می‌کنند نیز مهم است. اگر می‌خواهیم به یک نوجوان که مدام هودی مشکی می‌پوشد بگوییم از این پوشش فاصله بگیر، اول باید ببینیم آیا او اصلا ظاهر ما را قبول دارد تا بعد بیاید و به حرفامان گوش کند؟
او با تاکید بر اهمیت استفاده از نظرات مختلف در مدیریت کارگروه ساماندهی مد و لباس، گفت: این نکته حائز اهمیت است، اما استفاده از نظرات اهالی این زیست‌بوم نیز نباید محدود به اساتید قدیمی باشد؛ بلکه باید نظرات اهالی جوان‌تر این حوزه که در ارتباط تنگاتنگی با جوانان هستند نیز پرسیده شود.
می‌خواستیم «گوچی» و «شنل» به دنبال مدِ ایرانی باشند
این طراح لباس، گفت: آن اوایل که در جلسات کارگروه حاضر می‌شدیم به دنبال این بودیم که برندهایی مانند «گوچی»، «شنل» و… مد ایران را به عنوان مد ایرانی ـ اسلامی دنبال کنند و به سراغ ما بیایند تا با طراحان ما کار کنند، اما الان کارگروه حتی سایت و صحفه مجازی درستی برای این کار ندارد. گاهی حتی تلاش می‌شود عکس و حضور دبیران و مدیران سابق از همان صحفه حذف شود. افراد بسیار قَدَر و حرفه‌ای در این حوزه داریم که الان حتی اگر کارگروه برای همکاری به آنها زنگ بزند، تماس را بی‌پاسخ می‌گذارند. این افراد از چنین فضایی که ذکر کردم، دل‌آزرده هستند. هر مدیر و دبیری که برای کارگروه منصوب شده است و هر فردی که زمانی مسئولیتی داشته، به اندازه وسع خود گامی برداشته است و نباید آن را نادیده بگیریم. برخی از مسئولان قبلی کارگروه یا کسانی که با آنها همکاری کردند الان در سطح کشورهای اروپایی شناخته می‌شوند و به نوعی آبروی کشور و کارگروه محسوب می‌شوند، اما شما ببینید آیا رزومه مشخصی از آنها در کارگروه وجود دارد؟
یک اشکالِ مبنایی
دبیر ادوار جشنواره مد و لباس فجر همچنین با انتقاد به قید واژه «ساماندهی» در عنوان کارگروه، توضیح داد: «ساماندهی» برای چیزی است که سامان نداشته باشد، نه اینکه کارگروه به یک برند با بیش از ۵۰ مغازه اشکالاتی وارد کند، در حالی که این برند عضو اتحادیه و صنف است، مالیات می‌پردازد، کارکنان را بیمه کرده است و… . این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که کارگروه در ساماندهی به صفحه‌های اینستاگرامی خودش هم با چالش مواجه است و به جای آن به دنبال ساماندهی به افراد و برندهایی است که شرایط و ویترین مشخص دارند. مشکل کارگروه همیشه همین بوده است که دمِ دستی‌ترین کارها که جز وظایفش نبوده است را پیگیری کرده تا قدرتمندی خود را نشان دهد.
اجرای قانون با سخت‌گیری جواب نمی‌دهد
او با بیان اینکه می‌توانیم در عرصه مد و لباس هم قانون‌گذاری کنیم، تاکید کرد: اما این قانون‌گذاری نباید با ایجاد رعب و وحشت همراه باشد. به نظر من همه چیز، از جمله دنیای مد و فشن به قانون نیاز دارد؛ اما مهم است که قانون چگونه مطرح شود و در چه جایگاهی اجرا شود. قانون باید به شکل کلی مطرح شود و این را هم بدانیم که سخت‌گیری هم جواب نمی‌دهد. سطح کارگروه نباید این باشد که به عنوان مثال به دنبال بستن صفحه اینستاگرام یک برند باشد. باید ضوابط را مشخص کنیم و از برند بخواهیم بر اساس آن رفتار کنند. فضا باید از این شرایط که کارگروه به عنوان ناظر عمل می‌کند، فاصله بگیرد و اینگونه نباشد که کارگروه بخواهد ناظرِ اینستاگرام طراحان و برندها باشد.
بهمنی افزود: تعریف مد و لباس مشخص است؛ این حوزه چیزی ظاهری و بیرونی است و معنویات معنای مد و لباس ندارد؛ آن چیز دیگری است. نمی‌توانیم بگوییم معنویات را وارد صنعت مد و لباس کنید. آیا بعد از دودهه کارگروه نباید در دل جامعه نفوذ می‌کرد و می‌دید که دغدغه روزِ جامعه چیست؟
چالش‌های ساختار و بودجه‌ای که مشخص نیست
این طراح لباس در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان اینکه ساختار کارگروه ساماندهی مد و لباس اشتباه و بدون بودجه کافی و مشخص است، توضیح داد: کارگروه حتی قدرت کافی هم ندارد، اما این موضوع را نمی‌پذیرد. هر دبیری که منصوب شده، خواسته با هر شرایطی، جشنواره مد و لباس را برگزار کند و به دنبال اعلام اعداد و ارقامی و کمیّت‌ها باشد. وقتی فردی به دنبال این باشد که جشنواره را برگزار کند تا از کار برکنار نشود و آنقدر به آن صندلی که روی آن نشسته است اعتماد ندارد که با صبر به دنبال برگزار کردن یک جشنواره باکیفیت باشد، وضعیت می‌شود اینکه در موسم برگزاری جشنواره‌ها، به یکباره به دنبال طراحان و برندها می‌روند که کارشان انجام شود، اما به محض اتمام جشنواره حتی جواب تلفن همان افراد را هم نمی‌دهند!
اگر انتقادات را نشنوید نمی‌توانید مدیریت کنید
بهمنی ادامه داد: متاسفانه کارگروه نه تنها با طراحان رفاقت نکرده است بلکه حتی نقدها را نشنیده است. یک مدیر باید بداند که باید برای رشد خود و دستگاهش انتقادات را بشنود، نه اینکه مدام به دنبال تایید باشد. فرهنگ غنی ایران گناه دارد. این پارچه‌ها، این نقش‌ها و این رنگ‌ها را در هیچ کشور دیگری نداریم که بتوان از آن مُد استخراج کرد، اما کارگروه ساماندهی مد و لباس به دنبال مدسازی از این ظرفیت نبوده است و همواره سوار بر مدِ بیگانه بوده‌ایم. مانتوی کاربردی برای افراد چه معنایی دارد؟ هیچ؛ همان «زارا» و… را برمی‌دارند و برایش دکمه می‌دوزند که تبدیل به مانتو کاربردی شود. حال مانتوی بومی در نظر دوستان چیست؟ همان لباس شمالی است که یک ذره چین آن را کم کردند. اما آیا این شیوه درست استفاده از ظرفیت‌هایمان در زمینه مد و لباس است؟
«تِرمه» را هم روی مرده می‌انداختیم تا اینکه…
او درباره مدسازی ایرانی تاکید کرد: مدسازی یعنی در دل اروپا فرد بگوید فلان لباس ایرانی مد شده است و به دنبال خرید و پوشیدن آن باشد. ما حتی پارچه «تِرمه» را هم وقتی جدی گرفتیم که برند «هِرمِس» از آن استفاده کرد، مگرنه ما پیش از آن «تِرمه» را معمولا موقع تشییع جنازه روی پیکر متوفی می‌انداختیم.
این طراح لباس تاکید کرد: اگر هنوز هم نقدی مطرح می‌کنیم به معنای این نیست که می‌خواهیم کار نکنیم، بلکه در تلاش هستیم تا با بیان این نکات، ساختار اشتباه کارگروه اصلاح شود. به نظر بنده مسئولان کارگروه افراد اشتباهی نیستند، بلکه ساختار غلط است. یک ساختار قوی که بخواهد هنر را در عرصه مد و لباس ترویج دهد باید به کسانی که کار کردند و دغدغه داشتند احترام بگذارد و گذشتگان را فراموش نکند.
دنبال صدور مجوز ایونت‌های مدولباس که بلاگرها تبلیغ می‌کنند، نباشیم
رئیس متخصصین مد و لباس سازمان متخصصین کشور با تاکید بر ضرورت تغییر ساختار کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور، اظهار کرد: کارگروه نباید صرفا به دنبال صدور مجوز ایونت‌های مد و لباسی باشد که بلاگرها و اینفلوئنسرهای غیرحرفه‌ای و غیرمرتبط آن را تبلیغ می‌کند و یا روی رگال‌ها لباس‌هایی آویزان می‌شود که ایرانی نیستند.
او درباره ایونت‌های مد و لباسی که بین مردم با عنوان «مذهبی ـ لاکچری» شناخته می‌شوند، گفت: این ایونت‌ها، فرهنگی را که به ظاهر درست است ترویج می‌دهند، اما آن لباس‌ها حتی آسیب‌زننده است. برگزاری ایونت اساسا کارِ کارگروه ساماندهی مد و لباس نیست. این ساختار تاکنون کارِ اجرایی شیک و درست انجام نداده است. کارگروه باید یک جشنواره مد و لباس درست و حسابی برگزار کند، بعد بیاید برای استاندارد برگزاری ایونت‌ها تصمیم‌گیری کند. ایونت استاندارد یعنی از محل برگزاری تا نوع رگال‌ها، ارتفاع آنها، رنگ غالب و… چه باشد، نه اینکه کنار فروش لباس، آجیل و انار دون شده و شمع و… بفروشیم و اسم آن را ایونت مد و لباس هم بگذاریم.
ساختاری که قبلا جدی‌تر بود
دبیر ادوار جشنواره مد و لباس فجر با تاکید بر اهمیت استفاده از تجربه افراد صاحب‌نام در حوزه مد و لباس، گفت: استفاده از تجربیات هم به این معنا نیست که یک سری آدم با تجربه را جمع کنیم که جلسه‌ای برگزار کنیم و فیلم و عکس‌هایمان را برداریم و بعد بگوییم خب خداحافظ، وقتمان تمام شد. برندی که توانسته در بدترین وضعیت اقتصادی کارخانه خود را حفظ کند، قطعا می‌تواند راهکار یا پیشنهادی برای بهبود شرایط به کارگروه ارائه دهد که قابل استفاده و راهگشا باشد. اصلا در ساختمان کارگروه ساماندهی مد و لباس آیا شما اثری از اینکه نشان دهد آن محل، مسئول کدام بخش هنری کشور است می‌بینید؟
او با اشاره به اینکه در دوره‌های نخست شکل‌گیری کارگروه، این ساختار از سوی دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جدی‌تر گرفته می‌شد، گفت: قبلا حتی در سطح معاونان وزرا و معاون ریاست جمهوری در نمایشگاه‌ها و جشنواره‌ها رفت و آمد داشتند و وضعیت اینگونه نبود. اگر این روزها کسی این ساختار را جدی نمی‌گیرد خب چرا آن را منحل نمی‌کنند؟
دی ماه یادشان می‌افتد بهمن قرار است جشنواره برگزار کنند!
این طراح لباس با اشاره به اینکه دبیران در ساختار اشتباه قرار می‌گیرند و قانون به شکلی تصحیح نشده که به دبیر بگوید دقیقا چه وظیفه‌ای دارد، اظهار کرد: دبیر کارگروه در حکم یک پیمانکار باید خود را به برگزاری جشنواره برساند. ساختاری که نوشته شده مشکل دارد؛ بنابراین حتی اگر یک دبیر با سابقه و تحصیلات مشخص هم بگذاریم که نه اختیارات درست و مشخصی دارد و نه بودجه مناسبی به او می‌دهند، می‌تواند کاری کند؟ هزینه تجهیز و تبلیغ یک غرفه ۱۰۰ متری در نمایشگاه «ایران مد» تهران حدود سه میلیارد تومان است؛ بعد بودجه جشنواره مد و لباس فجر در مقایسه با این غرفه چقدر است؟
او با اشاره به اهمیت برنامه‌ریزی بلندمدت برای برگزاری جشنواره مد و لباس فجر، بیان کرد: جشنواره باید تحت نظارت یک هیات مدیره و نه صرفا دبیر کارگروه، فعالیت کند و این برنامه‌ریزی به شکلی باشد که ما حتی بدانیم جشنواره دو سال بعد قرار است به چه شکلی برگزار شود. اما الان شرایط چگونه پیش می‌رود؟ برای جشنواره‌ای که باید بهمن ماه برگزار شود، تازه از دی ماه به دنبال طراحان و کسانی که از دوره‌های قبل با جشنواره و کارگروه قهر کرده‌اند می‌روند که آشتی کنند و می‌گویند بیاید کار را دست بگیرید چون ما نتوانستیم.
چرا نمی‌توانیم مانند جشنواره فیلم فجر موفق باشیم؟
بهمنی درباره قرارگیری کارگروه ساماندهی مد و لباس ذیل شورای فرهنگ عمومی، گفت: پوشش و لباس از جنس فرهنگ عمومی است، اما شورایی باید آن را اداره کند که در ساختار کلی، قدرت بسیار بالایی داشته باشد که در سایر موضوعات وظیفه خود را به نحو شایسته انجام دهد و بعد که به مد و لباس می‌رسد؛ قوی‌تر ظاهر شود. تصور می‌کنم در ساختار وزارت ارشاد، بخش‌های هنری بهتر می‌توانستند در این زمینه فعالیت کنند.
او سپس به ذکر مثالی پرداخت و ادامه داد: جشنواره فیلم فجر بیش از ۴۰ دوره است که در حال برگزاری است بدون اینکه مشکلاتی مشابه آنچه که در جشنواره مد و لباس شاهد آن هستیم رخ دهد؛ علت این موضوع به جز هماهنگی و همفکری بخش‌های مختلف هنری، چه چیز دیگری می‌تواند باشد؟
خبری از ظرفیت بین‌المللی نیست
این طراح لباس همچنین درباره تناسب به کاربردن واژه «بین‌المللی» در عنوان جشنواره مد و لباس فجر، گفت: وقتی می‌توانیم بگوییم جشنواره بین‌المللی است که علاوه بر ارسال آثار به ترکیه و روسیه و… بتوانیم از متخصصان آنها به عنوان داور رویداد استفاده کنیم و آنها هم طرح و لباس در جشنواره ارائه دهند. یک یا دو دوره کارهایی صورت گرفت ولی واژه «بین‌المللی» چندان جدی نبود، درحالی که می‌توانستیم از ظرفیت‌هایی مانند زنان سفرا برای این منظور استفاده کنیم. اینکه در یک جشنواره چند نفر خارجی صحبت کنند، معنای بین‌المللی نمی‌گیرد. باید ارتباط مکتوب رسمی با صنوف و اتحادیه کشورهای خارجی داشته باشیم. اصلا کارمندان کارگروه می‌توانند نامه‌ای در ابعاد بین‌المللی بنویسند که از کشورهای دیگر برای جشنواره‌مان مهمان دعوت کنیم؟
