«فرهنگ، هنر و مقاومت ملی»
نشست یازدهم «همبستگی اجتماعی و دفاع ملی» به موضوع «فرهنگ، هنر و مقاومت ملی» اختصاص داشت، در این نشست فرهنگ و هنر در ایجاد همبستگی میان مردم از گذشته تا امروز و حفظ و انسجام جامعه در شرایط جنگ تحمیلی مورد بررسی قرار گرفت و بر بهره‌مندی از هنر برای ترمیم رابطه با حاکمیت تاکید شد.
به گزارش سینا از ایرنا، نشست یازدهم همبستگی اجتماعی و دفاع ملی با عنوان «فرهنگ، هنر و مقاومت ملی» سه‌شنبه (چهارم شهریورماه) ️با حضور علی ربیعی دستیار اجتماعی رییس جمهور و رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، نادره رضایی معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، بهروز شعیبی فیلمساز، مدیرعامل انجمن سینمای جوانان ایران، احمد محیط طباطبایی رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران(ایکوم)، احمد دهقان نویسنده در حوزه ادبیات پایداری، سیدعلی میرفتاح نقاش، گرافیست، نویسنده و روزنامه‌نگار با دبیری اعظم ده‌صوفیانی عضو هیات مدیره انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات در سالن اجتماعات موزه هنرهای معاصر برگزار شد.
اعظم ده‌صوفیانی دبیر نشست و عضو هیات مدیره انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات در ابتدا با اشاره به نقش، اهمیت و تاثیر فرهنگ و هنر در همبستگی اجتماعی و حفظ انسجام اجتماعی یک ملت اظهارداشت: شاید تولید آثار فرهنگی و هنری در بحران‌هایی همچون جنگ شاید امری لوکس یا غیرضروری محسوب شود و براساس پژوهش‌های اجتماعی، فرهنگ و هنر بیشتر در قالب‌های مصرفی مورد توجه قرار می‌گیرد اما با بررسی تجربیاتمان به این نتیجه می‌رسیم که مفاهیمی همچون تعلق به میهن و کشور به آثار موسیقایی، تجسمی همچون خوشنویسی، مجسمه، نقاشی، فیلم‌های سینمایی و آثار نمایشی پیوند خورده و تعلق به میهن با این آثار برای ما معنی پیدا کرده است.
وی گفت: براین اساس شواهد تاریخی به خصوص در هشت سال دفاع مقدس، در حوزه فرهنگ و هنر، هنرمندان و چهره‌های شاخصی خالصانه برای میهن جنگیدند و سعی کردند در عرصه و جبهه‌ای که به آن تعلق دارند آثاری را برای حفظ کشور و ایجاد حسن میهن‌دوستی در میان مردم خلق کنند. امروز نشستی را با موضوع «فرهنگ هنر و مقاومت ملی» و سعی داریم تاثیر فرهنگ و هنر در ایجاد همبستگی میان مردم از گذشته تا امروز و حفظ و انسجام جامعه در شرایط جنگ، بحران‌ها و تهدیدها را مورد بررسی قرار دهیم.
اهمیت روح جمعی در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه
علی ربیعی دستیار اجتماعی رئیس جمهور و رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات نیز در این نشست با قدردانی از اقدامات معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ایجاد آشتی میان جامعه هنری و فرهنگی و حاکمیت بیان کرد: جامعه ایران بدون میانجی‌ها و افراد واسط میان هنرمندان و اهالی فرهنگ و هنر و حاکمیت رشد نخواهد کرد، به سهم خود از اقدامات معاونت هنری قدردانی می‌کنیم.
«فرهنگ، هنر و مقاومت ملی»/ بهره‌مندی از هنر برای ترمیم رابطه مردم با حاکمیت
وی با اشاره به اهمیت دفاع میهنی در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه و تداوم آن افزود: براساس اقدامات و تبلیغات رسانه‌های خارجی فهمی از جامعه ایران پدید آمد که براساس آن فهم، سناریویی تعریف شد اما با همبستگی مردم این سناریو شکست خورد، یکی از علل شکست این سناریو فهم نادرست از توان و قدرت ملی ایران در حوزه فرهنگ بود که این وحدت ملی نه تنها بیگانگان بلکه ما را هم بهت‌زده کرد، در نشست‌های همبستگی اجتماعی و دفاع ملی نیز در جست و جوی این موضوع بودیم که چه چیزی در جامعه ایران هست که در مقابل متجاوز، کانون محوری مقاومت قرار می‌گیرد؟
ربیعی اظهارداشت: به گمانم هوش فرهنگی و عناصر فرهنگی مهمترین عامل برای مقاومت در ایجاد روح جمعی است هر چند ممکن است پراکندگی‌هایی هم داشته باشد اما این روح جمعی در ایجاد روح مقاومت و تنفر از متجاوز به سرزمین ایران کارکرد داشت با این وجود، نگران هستم که فهم درستی از علل صورت نگیرد و آنچه که علل شکل‌گیری چنین خرد، روح و مقاومت جمعی در جامعه بود را قدر ندانیم.
دستیار اجتماعی رئیس جمهور گفت: با این وجود، فهم جامعه از جریان سیال فرهنگی، تجربه‌های فرهنگی و تاریخی، نقش هنرمندان، نویسندگان و هوش فرهنگی ملت ایران باعث چنین پدیده‌ای شد و امروز هم با سخنان اندیشمندان به فهم بیشتری خواهیم رسید.
اهمیت هنر در جنگ ۱۲ روزه
نادره رضایی معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این نشست با اشاره به موضوع فرهنگ و هنر، مقاومت ملی در جنگ ۱۲ روزه با گرامیداشت شهدای این جنگ به خصوص شهدای هنرمند از جمله منصوره عالیخانی، مهرانگیز ایمن‌پور، سارا جودت و صالح بایرامی اظهارداشت: از چهارم تیر تا چهارم شهریور، فرصت دوماهه پسا آتش‌بس ناپایدار را در پیش داشتیم تا بررسی کنیم چه بر ما گذشت و از آنچه که بر ما گذشت را برای آینده داشته باشیم.
وی گفت: در معنای مصطلح، از هنر به عنوان زبان و ابزاری برای انتقال پیام استفاده می‌کنیم، به تعبیری هنر به عنوان خود پیام از منظر اینکه هنر هم دارای اصالت و هویت و نشان‌دهنده داشته‌های ماست به بهترین شکل با آن می‌توان پیام‌رسانی انجام داد، در دوره‌های مختلف دفاع میهنی به یاری ما آمد، در هشت سال دفاع مقدس هم روایت‌ها توسط نویسندگان، هنرمندانی همچون عکاسان و فیلمسازان انجام شد، در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه که متفاوت‌ترین جنگ جهان بشری از منظر تکنولوژی و متفاوت با تجربه جنگ گذشته بود، باز هم هنرمندان مهمترین راویان بودند که در همبستگی اجتماعی هم نقش‌آفرین بودند.
رضایی افزود: باید بررسی کرد که هنر و هنرمندان در این فضای پساجنگ چگونه می‌توانند ضمن تقویت روحیه امید، نشاط و همبستگی اجتماعی، تکمیل‌کننده روایت در سطح ملی و بین‌المللی باشند؟، در میان هنرهای مختلف، هنرمندان هنرهای تجسمی در این سال‌ها در بستر تغییرات، بحران‌ها و تلاطمات اجتماعی اثرگذاری بسیار داشتند که این اثرگذاری را در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه هم دیدیم، هنرمندان تجسمی تلاش کردند با خلق و انتشار آثاری در فضای مجازی جریان سومی را برجسته کنند که در عین منتقد بودن به شرایط حاکم و ساختار مدیریتی، دل در گرو ایران دارند و دغدغه‌شان ایران مردمی است. این هنرمندان سعی کردند در تقویت همبستگی و انسجام ملی در برابر دشمن نقش‌آفرینی کنند.
معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: همچنین هنرمندان در عرصه‌های مختلف با ترسیم نقاشی، اجرای پرفورمنس و آثار موسیقی در فضای مجازی و سطح شهر و در جریان حملات دشمن، میهن‌دوستی و هویت ملی و ایرانی را برجسته کردند، بستر و مجوزی برای هنرمندان نسل معترض و منتقد موسیقی رپ فراهم نیست اما این هنرمندان نیز دغدغه ایران داشتند و آثاری را برای دفاع از میهن تولید و منشر کردند و هنر اعتراضی خود را برای مقابله با دشمن به اجرا گذاشتند. همچنین زنان حوزه موسیقی هم علی‌رغم محدودیت‌هایی که برای فعالیت آنان وجود دارد، همپای سایر هنرمندان آثاری را برای دفاع از میهن در فضای مجازی منتشر کردند.
«فرهنگ، هنر و مقاومت ملی»/ بهره‌مندی از هنر برای ترمیم رابطه مردم با حاکمیت
وی اظهارداشت: نسل نو بیش از همه ما را برای دفاع از میهن و اعتراض به تجاوز دشمن، ما را غافلگیر کرد، این نسل را کمتر جدی گرفتیم و گمان می‌کردیم که آنان برای دفاع از ارزش‌های ایرانی و هویتی، نقش ایفا کنند اما تصور ما اشتباه بود، نسل نو برای دفاع از میهن پای کار آمد که به سهم خود از آنان قدردانی می‌کنم و امیدوارم که در ادامه مسیر بیشتر از این ظرفیت بهره ببریم و در سیاستگذاری‌ها از نظرات نسل نو بهره‌مند شویم.
رضایی با اشاره به اجرای داوطلبانه علی قمصری در محوطه برج آزادی در جریان جنگ تحمیلی ۱۲ روزه گفت: معاونت امور هنری از این هنرمند درخواستی برای اجرا نکرده بود و فقط تلاش کرد تا بستری را برای فعالیت این هنرمند و هماهنگی‌های امنیتی انجام دهد در نهایت علی قمصری در نماد هویتی شهر تهران در میدان آزادی برای مردم ایران خواند، سدهای استرس و نگرانی را شکست و وحدت ایجاد کرد، کاری که شاید سیاسیون، مدیران و کنشگران نتوانند در ساختار رسمی انجام دهند.
معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: این کار علی قمصری، این خلاقیت و جسارت تکثیر شد و از آن پس گروه‌های مختلف موسیقی نواحی درخواست اجرای موسیقی در سایر نقاط شهر تهران را مطرح کردند و طی ۶ روز اجراهایی برای مردم داشتند، مهم نبود چقدر مخاطب وجود داشت، مهم این بود طنین موسیقی نواحی ایران با صدای موشک تداخل کرده و همبستگی در جامعه ایجاد شده است.
وی بیان کرد: نصیر حیدریان رهبر ارکستر سمفونیک تهران ۴۵ سال در وین زندگی کرده است، در جریان جنگ ۱۲ روزه، از وزارت امور خارجه اتریش و از طرف سفیر سه نامه برای بازگشت به وین داشت اما حیدریان در شرایط جنگی این درخواست‌ها را رد کرد و در ایران ماند و با همراهی نوازندگان ارکستر سمفونیک همچون ارتش هنری در میدان آزادی صدای ایران را به گوش دنیا رساند که یکی از اثرگذارترین اجراها بود.
رضایی با اشاره به صدور مجوز برای فستیوال «کوچه» در بوشهر اظهارداشت: بر حسب وظیفه بر مجوز این فستیوال ایستادیم تا یک رویداد فرهنگی در فضای درست، در چارچوب و مجوز خود، در کنار مردم بوشهر و ایران برگزار شد این ایستادگی را هنرمندان در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه پاسخ دادند؛ در روز دوم جنگ احسان عبدی‌پور بدون اینکه ما از او بخواهیم، گروهی در تهران در استودیو شبکه کتاب دور هم جمع شدیم تا اینکه به نام ایران و برای همبستگی چهره‌های شاخص فرهنگی و هنری و مدنی و ورزشی و سیاسی و اجتماعی بتوانند آثاری را اجرا و با مردم گفت و گو کنند، این هنرمند از بوشهر به تهران آمد و با همراهی سجاد افشاریان تئاتر «جان بی‌قرار» را در پنج سانس به صورت رایگان به روی صحنه برد.
معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: پس اگر پای کار هنرمندان بمانیم آنان در شرایط سخت پاسخ ما را خواهند داد، به شخصه اگر ماموریتی در دولت چهاردهم داشتم، مهمترینش ترمیم رابطه حاکمیت با هنرمند است که باید دیگران در این زمینه قضاوت کنند حوزه و مخاطبانش چقدر توفیق داشتیم، تلاش‌هایی کردیم حتماً رضایت نداریم چون بر بیش از این‌ها باید نتایجی حاصل شود اما به نظرم در مجموعه تلاش صادقانه‌ای با همه محدودیت‌ها توسط همکارانم و وزارت فرهنگ جناب صالحی انجام شده است.
رضایی افزود: فکر می‌کنم ظرفیت هنر در دوران پساجنگ و شرایط ایران می‌تواند به یاری ترمیم رابطه با حاکمیت و شکاف عمیق ایجاد شده بیاید، براساس نتایج موج چهارم پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان که در وزارت فرهنگ در دی ماه ۱۴۰۲ داده‌هاش رونمایی شد در دو سال پیش از جنگ ۱۲ روزه اعلام می‌کند که با اولویت اقتصادی مردم به گشایش‌های اجتماعی و فرهنگی امیدوارتر هستند، در دو ماه پساجنگ ۱۲ روزه قطعاً دولت در شرایط کسری، ناترازی‌ها و فشار فزاینده اقتصادی راهی جز گشایش‌های فرهنگی هنری ندارد، ترمیم رابطه حاکمیت با مردم و ضرورت بازگشت به مردم پیام‌رسانش هنرمندان هستند، صدای هنرمندان را بشنوید، بستری برای بیان دلخوری‌ها و گلایه‌های به حق فراهم کنید.
«امید» مهمترین کلیدواژه امروز
بهروز شعیبی فیلمساز، مدیرعامل انجمن سینمای جوانان ایران نیز در این نشست با اشاره به تجربه جنگ تحمیلی ۱۲ روزه اظهارداشت: گویا در این ۱۲ روز، همه خواب مشترک دیدیم که گاهی اوقات نمی‌توانیم آن را برای یکدیگر تعریف کنیم، یعنی این تجربه تبدیل به احساس شده که حد تعالی آن در هنگام اجرای یک اثر نمایشی، تجلی پیدا خواهد کرد و توسط ابزار فرهنگ و هنر به کلید واژه رسیدیم. ابزار فرهنگ و هنر در این جنگ تحمیلی ۱۲ روزه توانست محیط امنی را برای ما ایجاد کند.
وی با اشاره به پویش فیلم‌سازی «وطن به روایت من» گفت: اول تیرماه فراخوان این پویش منتشر شد و در این مدت با بررسی آثار در تلاش بودیم که به یک کلیدواژه مشترک برسیم، ابزار فرهنگ و هنر همیشه در خدمت اجتماع هست اما نباید فراموش کنیم که بخشی از همین اجتماع که درگیر التهابات و تلاطم‌های مختلف از جمله جنگی می‌شود که تجربه کردیم، می‌توان آثار را قضاوت کرد که در بحران‌های جامعه ایجاد شده است، عصاره‌ای که در جامعه اتفاق می‌افتد و تبدیل به یک اثر هنری می‌شود با فاصله گرفتن با زمان دچار تحلیل می‌شود اما احساسی را به ما منتقل می‌کند.
شعیبی افزود: یکی از کارهای مهمی که می‌تواند در فضای اجتماعی توسط مجموعه فرهنگ و هنر اتفاق بیفتد، رویارویی کردن با کلیدواژه‌ای است که ما دوست داریم انتقال پیدا کند، مهمترین کلیدواژه امروز «امید»، نخستین چیز این است که هنرمندان به فضایی که در آن کار می‌کنند، امیدوار باشند، روند فعالیت رسانه‌ها هم باید تغییر کند و جهت‌دار باشند، مردم هم باید مقداری رسانه‌ای‌تر باشند و برای بازتاب آن چیزی که فکر می‌کنیم نیاز امروز جامعه است یک جریان‌سازی انجام شود. این جریان‌سازی حتما در اجتماع و مخاطب تاثیر می‌گذارد. مهمترین کار این است که همه برای امیدآفرینی و اتفاقات خوبی که می‌توانیم به هم منتقل کنیم، همکاری کنیم.
احمد دهقان نویسنده نیز در این نشست با اشاره به مشابهت‌های هشت سال دفاع مقدس و جنگ تحمیلی ۱۲ روزه اظهارداشت: به غیر از تبلیغاتی که از هشت سال دفاع مقدس می‌شود، از درون مایه جنگ کمتر اطلاع داریم، قبل از جنگ نگرش متفاوتی راجع به آن داشتیم، در یک سال و نیم عراق تا نزدیکی اهواز آمد و آن منطقه را اشغال کرد و ما تحقیر شدیم با این وجود توانستیم این منطقه را پس بگیریم. در آن زمان همه اقشار در جنگ حضور داشتند و مردم توانستند کشور را نجات دهند.
دهقان گفت: نکته‌ای که می‌توانیم از جنگ هشت ساله بیاموزیم این است که روایت درستی از این جنگ داشته باشیم، این مهمترین نکته برای جامعه و ادبیات و فرهنگ ماست. نگاه انسانی در این حوزه باید مورد توجه قرار بگیرد. هنر نیازمند نگاه انسانی است و این نگاه انسانی جز فراموش شده فرهنگ، سینما و ادبیات ماست تا به آن نپردازیم نمی‌توانیم روایت درستی از جنگ داشته باشیم.
سیدعلی میرفتاح نقاش، نویسنده و گرافیست نیز در این نشست درباره تاریخ ادبیات عامه‌پسند، اسطوره‌ها سخن گفت و اظهارداشت: اکنون عالم خیال از ما دریغ شده است، در سایه حمله به ایدئولوژی نیز آرمان گرایی از بین رفته است، در صورتی که انسان بدون آرمان نمی‌تواند اقدامی را انجام دهد.
احمد محیط طباطبایی رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران(ایکوم) نیز در این نشست نکاتی را درباره حفاظت از میراث فرهنگی در شرایط جنگی مطرح کرد و گفت: نجات اموال تاریخی در طول تاریخ و در جریان بحران‌ها و جنگ‌ها مورد توجه قرار گرفته است، علاوه بر سازمان‌ها و نهادهایی همچون شهرداری و وزارت میراث فرهنگی، اموال و آثاری در دست مجموعه‌داران است که آنان نیز اقداماتی را برای حفاظت از این آثار انجام داده‌اند و نگهبان و حافظان آثار تاریخی محسوب می‌شوند. تاریخ نشان داده است پیروزی همواره در دفاع صورت می‌گیرد و نه در جنگ‌ها و خود مردم نقش مهمی در ایجاد همبستگی ملی ایفا می‌کنند.
این نشست به همت انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات با همکاری موسسه کار و تامین اجتماعی، معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت عتف، معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و انجمن سینمای جوانان ایران برگزار شد.