نگاهی به جذب گردشگر از طریق جشنواره‌های هنری/۲۳
فرصتی که نادیده گرفته شد؛ نمایشگاه کتاب تهران و سهم اندک آن در جذب گردشگر فرهنگی
نمایشگاه کتاب تهران یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای فرهنگی خاورمیانه به‌شمار می‌رود اما به گفته مدیر نشر ایران‌بان هنوز نتوانسته جایگاهی مؤثر در جذب گردشگر خارجی پیدا کند. نبود زیرساخت‌های گردشگری، فقدان تعاملات بین‌المللی، عدم عضویت در کنوانسیون کپی‌رایت و ضعف در معرفی حرفه‌ای نویسندگان و ناشران ایرانی، از جمله موانعی است که این رویداد بزرگ را از تبدیل شدن به یک جاذبه فرهنگی جهانی بازداشته است.
زهره نیلی: نمایشگاه کتاب فرانکفورت به عنوان بزرگ‌ترین رویداد نشر در جهان، سالانه ده‌ها هزار نفر از فعالان صنعت کتاب، نویسندگان، ناشران، مترجمان، خبرنگاران و علاقه‌مندان به کتاب را از سراسر دنیا به آلمان جذب می‌کند. این رویداد نه تنها به دلیل حجم بالای قراردادهای تجاری و معرفی آثار جدید اهمیت دارد، بلکه به عنوان یک محرک جدی برای گردشگری فرهنگی نیز عمل می‌کند. حضور غرفه‌هایی از بیش از 100 کشور، برنامه‌های متنوع فرهنگی، سخنرانی‌ها و نشست‌های تخصصی باعث شده‌اند که این نمایشگاه یکی از جذاب‌ترین زمان‌ها برای سفر به فرانکفورت باشد.
نمایشگاه کتاب کودک بولونیا نیز اگرچه در حوزه تخصصی‌تری برگزار می‌شود، اما هر ساله هزاران نفر را به این شهر ایتالیا می‌کشاند. این نمایشگاه یکی از مهم‌ترین پلتفرم‌های جهانی برای ادبیات کودک و نوجوان است و نقشی کلیدی در معرفی آثار و هنرمندان جدید ایفا می‌کند. در کنار آن، گردشگران فرهنگی از فرصت استفاده کرده و با تاریخ، معماری و غذای ایتالیایی نیز آشنا می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
به بهانه اصالت، جلوی کار نو و خلاقانه را نگیریم
فرصت پس از بحران؛ بازسازی گردشگری ایران در دوران پساجنگ
در این میان، نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، مهم‌ترین رویداد فرهنگی سال در ایران است که سالانه میلیون‌ها بازدیدکننده را به خود جذب می‌کند. اما نمایشگاه کتاب تهران در مقایسه با نمونه‌های موفق جهانی، بیشتر به عنوان یک رویداد داخلی شناخته می‌شود تا بین‌المللی. بخش قابل توجهی از بازدیدکنندگان این نمایشگاه که بیشتر به یک فروشگاه بزرگ کتاب شبیه است از شهر تهران‌اند و سهم گردشگران خارجی، چه متخصص و چه عمومی، نسبتاً محدود است.
از طرف دیگر، وجود زیرساخت‌های گردشگری، حمل‌ونقل و خدمات فرهنگی در تهران نیز نیاز به بهبود و توسعه دارند تا بتوانند پاسخ‌گوی نیازهای گردشگران بین‌المللی در زمان برگزاری نمایشگاه باشند. در صورت توجه بیشتر به این مسائل و ارتقای سطح کیفی نمایشگاه، تهران می‌تواند از این رویداد به‌عنوان یک ابزار جذب گردشگر فرهنگی بهره‌برداری کند البته هنوز این اتفاق نیفتاده و نمایشگاه کتاب تهران نتوانسته در جذب مخاطبان حرفه‌ای، چندان موفق باشد.
نیلوفر تیموریان در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرگزاری سینا به این‌که کتاب‌های ایرانی در جذب مخاطب خارجی، آن‌چنان‌که باید و شاید موفق نیستند اشاره و بیان می‌کند: من در مهم‌ترین نمایشگاه‌های کتاب چون فرانکفورت و بولونیا شرکت کرده و نظر مخاطبان را جویا شده‌ام. ما اگر بتوانیم در بازار جهانی، سهم کوچکی داشته باشیم و رایت کتابی را بفروشیم به‌خاطر تصویر است نه متن. داستان‌های ما به‌ندرت بتوانند با مخاطب خارجی که کتابخوان است ارتباط برقرار کنند و این مساله هم به جهان‌بینی نویسنده‌ها برمی‌گردد که بیشترشان به موضوعات روز دنیا توجه چندانی نمی‌کنند هم به سیاست‌های اشتباه و محدودکننده دولتی در زمینه سانسور که طبیعتاً باید تدبیری برای آن در نظر گرفته شود.
به گفته مدیر انتشارات ایران‌بان، آژانس‌های ادبی، پل ارتباطی میان نویسندگان، تصویرگران، ناشران و بازارهای بین‌المللی هستند و بی‌گمان می‌توانند تأثیر بزرگی در جهانی شدن آثار داشته باشند. به‌خاطر این‌که یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های نویسندگان ایرانی، دسترسی محدود به ناشران خارجی است و آژانس‌های ادبی از طریق شبکه‌های ارتباطی خود می‌توانند کتاب‌های کودک و نوجوان ایرانی را به ناشران بین‌المللی معرفی کرده و با شناختی که از بازار جهانی دارند، کتاب‌ها را به درستی انتخاب و ترجمه کنند.
به گفته تیموریان، آژانس‌های ادبی می‌توانند شانس حضور در جشنواره‌ها و دریافت جایزه‌های جهانی را بالا ببرند. اما تعداد آژانس‌های ادبی فعال، بسیار محدود است و به تعداد انگشتان یک دست نمی‌رسند.
مدیر نشر ایران‌بان به نقش مهم تبلیغات اشاره و بیان می‌کند: امسال فیلیپین، مهمان ویژه نمایشگاه کتاب فرانکفورت است. این نمایشگاه که بزرگ‌ترین و مهم‌ترین نمایشگاه کتاب در سطح جهان است، اکتبر برابر با ماه مهر برگزار می‌شود. اما معرفی فیلیپین و کارها و ناشرانش از ماه‌ها پیش آغاز شده؛ این در حالی است که ما هیچ‌وقت نتوانسته‌ایم ناشران و نویسندگان و تصویرگران خود را به درستی معرفی کنیم.
تیموریان براین باور است یکی از مهم‌ترین موانع که موجب شده نمایشگاه کتاب تهران نتواند فرصت و امکانی برای جذب گردشگر باشد، عدم عضویت ایران در کنوانسیون بین‌المللی کپی‌رایت است. این مسئله باعث بی‌اعتمادی ناشران و نویسندگان خارجی شده. وقتی هیچ تضمینی برای حفظ حقوق معنوی آثارشان در ایران وجود ندارد، طبیعی است که نسبت به حضور خود در نمایشگاه تهران دلسرد شوند.
به گفته مدیر نشر ایران‌بان، نبود تعاملات بین‌المللی و احساس امنیت از موارد مهم دیگری است که نمایشگاه کتاب تهران را در انزوا فرو می‌برد زیرا گردشگری به‌عنوان یکی از پویاترین و مهم‌ترین صنایع جهان، نیازمند بستری امن برای رشد و توسعه خود است.
