معاون فناوری وزارت علوم در جمع معاونان فرهنگی‌اجتماعی دانشگاه‌ها چه گفت؟
شهیکی‌تاش: دانشگاه سنتی دیگر پاسخ‌گوی نسل امروز نیست
دانشگاه های سنتی نسل اول و دوم دیگر پاسخ‌گوی نیازهای امروز و آینده کشور نیست.
دانشگاه‌ها باید به سمت دانشگاه‌های ارزش آفرین حرکت کنند. محمدنبی شهیکی، معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم، با بیان این سخن، از آغاز طرحی ملی برای پیوند فرهنگ و فناوری در ۲۱ دانشگاه کشور خبر داد؛ طرحی که هدف آن، نه فقط مهارت‌آموزی و اشتغال‌پذیری، بلکه بازآفرینی هویت دانشگاه به‌مثابه بستری برای رشد، امید و نوآوری است.
دانشگاه باید به زیست‌بوم چندوجهی بدل شود
به گزارش خبرگزاری سینا، محمد نبی شهیکی، معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم، در شصت‌وششمین اجلاس معاونان فرهنگی و اجتماعی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی سراسر کشور گفت: «امروز بیش از هر زمان دیگر، دانشگاه نیازمند آن است که محیطی امیدآفرین، نشاط‌آور، پویا و بالنده را برای نسل جوان فراهم آورد؛ فضایی که در آن، نوآوری نه‌تنها یک ضرورت، بلکه یک خصلت ذاتی باشد. به باور من، یکی از عرصه‌هایی که بیش از دیگر حوزه‌ها به نگاه خلاقانه، نو و متفاوت نیاز دارد، حوزه فرهنگ و مسائل اجتماعی است.»
وی ادامه داد: «در همین راستا، طرحی مشترک میان معاونت فرهنگی و معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم آغاز شده که به گمانم می‌تواند در محیط دانشگاهی کشور، ثمراتی ارزشمند به همراه داشته باشد. این تعامل میان انجمن‌های علمی زیر نظر معاونت فرهنگی و مراکز رشد و پارک‌های فناوری که بازوان اجرایی معاونت فناوری‌اند، ظرفیتی هم‌افزا و مولد را در دل دانشگاه‌ها شکل داده است.»
شهیکی با اشاره به ظرفیت‌های موجود گفت: «امروز با گستره‌ای از نهادهای فناور در سطح کشور مواجه‌ایم؛ ۵۹ پارک علم و فناوری، مراکز متعدد رشد واحدهای فناور و سه پردیس علم و فناوری که در دل دانشگاه‌ها بنا شده‌اند، برخی با رویکرد دانشی و برخی فناورانه. در کنار این‌ها، ۱۶۷ هزار فارغ‌التحصیل مستعد و توانمند کشور نیز حضور دارند و ۴۱ صندوق پژوهش و فناوری نیز به‌عنوان بازوی مالی زیست‌بوم نوآوری فعالیت می‌کنند.»
او تأکید کرد: «با وجود شکل‌گیری این نهادها طی دو دهه گذشته، هنوز نیازمند شبکه‌سازی مؤثر و جریان‌سازی در درون دانشگاه‌ها هستیم؛ جریانی که هم‌افزایی میان نهادهای موجود را تقویت کند.»
ما هنوز دانشگاه سنتی داریم، اما نسل دانشجو دیگر سنتی نیست
معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم با اشاره به شکاف میان ساختارهای دانشگاهی و نیازهای نسل جدید گفت: «از یک‌سو انجمن‌های علمی را داریم، نهادهایی اصیل در فرهنگ دانشگاهی و از سوی دیگر، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری را که نقش به‌سزایی در زیست‌بوم نوآوری دارند، اما متأسفانه هنوز نتوانسته‌ایم مدلی پویای ارتباطی و ساختاری میان این دو حوزه خلق کنیم، در حالی‌که هریک از این نهادها ظرفیت بالقوه‌ای برای ایجاد تحولی ژرف در دانشگاه دارند.»
او ادامه داد: «به‌عنوان نمونه، شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان یکی از الگوهای موفق در زنجیره توسعه فناوری کشور است که تجربه‌ای ارزشمند برای سایر استان‌ها فراهم آورده است. در سراسر کشور می‌توان نمونه‌های مشابهی را مشاهده کرد که نشان از ظرفیت‌های نهفته در پیوند میان انجمن‌های علمی و نهادهای فناوری دارد. این پیوند، اگر به‌درستی شکل گیرد، می‌تواند انرژی عظیم نهفته در نسل دانشجویی کشور را به فعلیت برساند.»
شهیکی تأکید کرد: «باید بپذیریم که دانشگاه تنها نهادی آموزشی نیست، بلکه نهادی پیشرو در فرایند توسعه کشور است. اگر همچنان به مدل‌های دانشگاه نسل اول و دوم بسنده کنیم، ناچاریم کارکردی صرفاً آموزشی برای آن قائل شویم. در حالی‌که واقعیت امروز و فردای کشور ایجاب می‌کند که دانشگاه‌ها به زیست‌بوم‌هایی چندوجهی بدل شوند، زیست‌بومی که در آن، مهارت‌آموزی، شخصیت‌سازی، کارآفرینی و نوآوری هم‌تراز با آموزش قرار گیرد.»
وی گفت: «دانشگاه نسل امروز، باید از سنت‌های ایستا فاصله بگیرد. دانشگاه دو دهه پیش برای نسل فعلی، جاذبه‌ای ندارد. مدل‌های ما، متأسفانه، همچنان مبتنی‌بر ساختارهای سنتی است؛ در حالی‌که تحولات اجتماعی، ورود فناوری و دگرگونی الگوهای زندگی، ما را ناگزیر از بازطراحی نهادی می‌کند. انجمن‌های علمی ما، دیگر نباید به سبک دهه‌های گذشته اداره شوند. مراکز رشد، باید به نسل چهارم ارتقا یابند، نسلی که ساختار، کارکرد و مأموریت آن متفاوت از الگوهای پیشین باشد.»
او افزود: «ما باید بپذیریم که مفاهیم «رشد»، «فناوری» و حتی «دانش» در جهان امروز دگرگون شده‌اند. در همین راستا، طرحی ملی در ۲۱ دانشگاه کشور آغاز شده است که حاصل همکاری مشترک معاونت‌های فرهنگی و فناوری است. این طرح با هدف ارتقای مهارت‌های دانشجویان، تقویت سبد قابلیت‌های آنان و اتصال مؤثر میان انجمن‌های علمی و مراکز رشد طراحی شده است. در قالب این برنامه، مدرسه‌های استارتاپی در سطح دانشگاه‌ها شکل گرفته‌اند که می‌کوشند ایده‌های دارای قابلیت تجاری را شناسایی و حمایت کنند.»
طرح پیوند فرهنگ و فناوری در ۲۱ دانشگاه کلید خورد
شهیکی گفت: «اکنون ۱۴ هزار و ۷۰۰ واحد فناور و دانش‌بنیان در پارک‌های علم و فناوری کشور فعالیت می‌کنند، اما این عدد هنوز با چشم‌انداز و نیاز کشور فاصله زیادی دارد. هدف ما این است که طی یک برنامه ۱۰ ساله، بیش از ۵۰۰ هزار نفر از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان کشور را وارد چرخه نوآوری و فناوری کنیم، با ارتقای کیفی معنادار و مستمر.»
او درباره ساختار حمایتی طرح افزود: «طرح پیشرو، علاوه بر ارائه گرنت‌های هدفمند، سه بسته حمایتی مشخص نیز در خود جای داده است؛ بسته «امید»، «جوانه» و «توسعه» که هر یک متناسب با شرایط استان‌ها و مناطق جغرافیایی کشور طراحی شده‌اند. این سه بسته در مدت زمان یک‌ساله فاز نخست طرح، به اجرا در می‌آیند.»
معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم توضیح داد: «در انتخاب دانشگاه‌های مشارکت‌کننده، سعی کرده‌ایم استان‌ها و ظرفیت‌های آن‌ها را به‌درستی شناسایی کنیم. بسته‌ها در مناطق مختلف، از جمله اصفهان، سیستان و بلوچستان و دیگر استان‌ها با مدل‌های بومی اجرا خواهند شد. طرح، در گام نخست، سه حوزه اصلی را پوشش می‌دهد؛ اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی، صنایع فرهنگی و خلاق و نهایتاً فعالیت‌های مرتبط با زیست‌بوم کارآفرینی دانش‌بنیان.»
او همچنین هشدار داد: «با توجه به اهمیت موفقیت این پروژه، تلاش داریم دانشگاه‌هایی را که ورود جدی نداشته باشند، در ادامه مسیر جایگزین کنیم. منابع اولیه تزریق شده‌اند و این پروژه از پشتوانه جدی دو معاونت فرهنگی و فناوری برخوردار است. در این میان، نقش کلیدی معاونان پژوهشی، معاونان فرهنگی، انجمن‌های علمی، مراکز رشد و پارک‌های فناوری انکارناپذیر است.»
شهیکی در پایان گفت: «امید دارم این طرح به همت جمعی استادان، مدیران و نخبگان دانشگاهی، به الگویی موفق بدل شود؛ الگویی که با ایجاد پیوندی مؤثر میان نهادهای دانشی و فناور، بتواند زمینه‌ساز رشد، بالندگی و افتخارآفرینی نسل جوان ایران در عرصه علم، فرهنگ و فناوری شود، چرا که بی‌تردید، سرمایه انسانی این کشور، گنجینه‌ای بی‌بدیل و ستون فقرات آینده توسعه است.»
