ایران روز جهانی موزه را چگونه برگزار می‌کند؟
احمد محیط طباطبایی رییس کمیته ملی موزه‌ها (ایکوم)، در نشست کمیته ملی موزه‌ها در آستانه روز جهانی موزه (۲۸ اردیبهشت)، برنامه‌های هفته جهانی موزه را تشریح کرد.
به گزارش خبرگزاری سینا، احمد محیط طباطبایی، گفت: روز جهانی موزه، طبق سنت دیرینه، هر سال در هجدهم ماه می و به ابتکار شورای بین‌المللی موزه‌ها (ایکوم) برگزار می‌شود. در سال‌های اخیر، شاهد آن بوده‌ایم که برای این روز، محوری مشخص، تعیین می‌شود که در طول سال، فعالیت‌های جهانی در چارچوب آن صورت می‌پذیرد. محور فعالیت‌های سال جاری، که از ژانویه (دی‌ماه) آغاز شده و تا ژانویه سال آینده (دی‌ماه ۱۴۰۵/ ژانویه ۲۰۲۶) ادامه خواهد داشت، بر مبنای نقش و جایگاه موزه‌ها در جهان و در جوامعی است که با سرعت در حال تغییرند. این محور در سه شاخه اصلی مخاطب جوانان، مخاطب در حوزه فناوری و علوم، و مخاطب مرتبط با میراث، به‌ویژه میراث ناملموس دسته‌بندی شده است. این‌ها به‌عنوان زیرشاخه‌های عنوان اصلی به موزه‌ها پیشنهاد شده‌اند.
دوشنبه‌های ایکوم و نشست در خانه اندیشمندان علوم انسانی
او افزود: البته در نگاه کلی، یونسکو و سازمان ایکوم در قرن بیست‌ویکم بر چند محور اساسی تمرکز دارند که همواره در صدر توجهات قرار گرفته‌اند، از جمله تغییرات اقلیمی، گرمایش زمین، جنگ، صلح و هم‌زیستی میان کشورها. این موضوعات، مسائل بنیادینی هستند که دنیا را تحت تأثیر قرار داده و همچنان به‌عنوان محورها و دغدغه‌های اصلی، مطرح‌اند. سازمان ما، به‌عنوان یک NGO که نقش حاکمیتی ندارد و بیشتر به رصد وضعیت موزه‌ها و ارائه پیشنهاد می‌پردازد، مجموعه‌ای از فعالیت‌ها را در یک سال گذشته دنبال کرده است. بانک اطلاعاتی ما شامل حدود ۸۰۰ موزه است. در این مدت، کوشیده‌ایم روابط مؤثری را با نهادها برقرار کنیم و شاید بتوان گفت که در مقایسه با سال‌های گذشته، بیشترین حضور را در فضای مجازی و در قالب رویدادهای حقیقی و مجازی داشته‌ایم. از جمله این برنامه‌ها می‌توان به دوشنبه‌های ایکوم و نشست‌هایی که در خانه اندیشمندان علوم انسانی و سایر فضاهای فرهنگی برگزار شد، اشاره کرد.
محیط طباطبایی ادامه داد: همکاری با نهادهای علمی، نظیر پژوهشگاه میراث فرهنگی و دیگر مجموعه‌هایی که می‌توانند به‌عنوان شرکای کاری ما باشند، نیز در دستور کار قرار داشته است. همچنین، تعامل با گروه‌ها و نهادهایی که پیش‌تر ارتباط کمتری با آن‌ها داشتیم، نظیر مجموعه‌موزه‌های بنیاد مستضعفان و سازمان مزایده، گسترش یافته است. یکی از فعالیت‌های ما که بیش از یک دهه است دنبال می‌شود، برگزاری آیین «موزه برتر» است. بارها توضیح داده‌ایم و دوباره تأکید می‌کنیم که منظور از «برتر»، برتری یک موزه بر دیگری نیست. همه کسانی که در حوزه موزه فعالیت می‌کنند، شایسته احترام و تقدیرند؛ زیرا در شرایطی که جامعه‌ای ناپایدار داریم، هر فرد یا نهادی که به پایداری کمک کند، گویا خلاف جهت جریان آب شنا می‌کند و شایسته حمایت و توجه است.
رییس ایکوم تاکید کرد: همانند سال‌های گذشته، تلاش کردیم با برگزاری این آیین و ارائه نمونه‌هایی از نمایشگاه‌ها و رفتارهای مبتنی بر تجربه سالیان اخیر، جریانی در میان موزه‌های کشور ایجاد کنیم. برای نمونه، در ١٠ سال گذشته، تلاش کردیم شاخص‌های هشت‌گانه‌ای که ایکوم جهانی برای فعالیت موزه‌ها مطرح کرده، با توجه به مسائل خاص ایران، به شاخص‌های جزئی‌تر تقسیم کنیم. به‌عنوان مثال، به موضوع کودکان که در دو دهه‌ی گذشته در موزه‌های ما مغفول مانده بود، توجه ویژه کردیم.
کاخ‌موزه نیاوران میزبان فعالان حوزه کودک در موزه‌ها
او اظهار کرد: امروزه، شاهد ظهور موزه‌های تخصصی کودک و همچنین ایجاد بخش کودک در موزه‌های بزرگ کشور هستیم، از جمله در مجموعه‌هایی چون نیاوران، گلستان، سعدآباد و موزه ملی. همچنین، موزه‌هایی مانند موزه‌های عروسک ملل، موزه خیمه‌شب‌بازی و موزه‌هایی با رویکرد کودک‌محور، شکل گرفته‌اند. نهادهای فعال در حوزه کودک، نگاه خود را نسبت به موزه به‌عنوان فضایی آموزشی و نه صرفاً مکانی برای گذران اوقات فراغت، تغییر داده‌اند. نهادهایی چون کانون توسعه فرهنگی، کانون پرورش فکری کودکان، کتابکده افسانه و قصه و… در این حوزه فعالیت مؤثری دارند.
رئیس ایکوم ایران در ادامه به تشریح برنامه‌ها و نشست‌های هفته جهانی موزه پرداخت و توضیح داد: روز دوم خرداد، در کاخ‌موزه نیاوران از ساعت ۲ بعدازظهر، نشستی با حضور فعالان حوزه کودک در موزه‌ها خواهیم داشت. هدف این نشست، ارزیابی عملکرد سال گذشته و برنامه‌ریزی برای سال جاری است. بخشی از این برنامه به‌صورت کارگاه زنده برای شرکت‌کنندگان اجرا خواهد شد. در محوریت جوانان نیز که از شاخص‌های مهم امسال است، تمرکز ما بر روی گروه سنی جوانان خواهد بود؛ چرا که سال‌های گذشته بیشتر تمرکز بر نوجوانان بود.
او ادامه داد: همچنین، باید به سوم خرداد اشاره کنم که برای دهمین سال پیاپی، به‌عنوان روز «معلول و موزه» تعیین شده است. ما موضوع معلولیت را به‌عنوان شاخصی مستقل از شاخص‌های ایکوم در نظر گرفتیم. در سازمان میراث فرهنگی، واحدی برای گردشگری معلولان ایجاد شده و اقدامات مناسبی در زمینه‌ی مناسب‌سازی صورت گرفته است. روز سوم خرداد، در موزه فرش، نشستی با عنوان «معلولین و موزه‌ها» خواهیم داشت. موزه‌هایی که در این زمینه فعالیت‌هایی درخشان داشته‌اند، تجربیات خود را ارائه خواهند کرد. از جمله اقدامات موفق می‌توان به راه‌اندازی بخش نابینایان در موزه ملی و نمایشگاه «گذر از تاریکی» توسط موزه مجازی هنر کودک در خانه هنر اشاره کرد.
نمایشگاه محیطی از رویدادهای سال گذشته
محیط طباطبایی گفت: بیست‌وهشتم اردیبهشت، روز جهانی موزه است و مراسم رسمی سالانه در این روز، از ساعت ۵ تا ۸ عصر در خانه هنرمندان برگزار خواهد شد. در کنار این مراسم، نمایشگاهی محیطی از رویدادهای سال گذشته برگزار می‌شود تا بازدیدکنندگان با فعالیت‌های یک‌ساله کمیته ایکوم آشنا شوند. هم‌زمان، نمایشگاه مشترکی میان ما و پژوهشگاه میراث فرهنگی در حوزه هنرهای ملی، با عنوان «موزه زنده هنرهای ملی ایران»، در گالری میرمیران خانه هنرمندان برپا خواهد شد.
او با اشاره به اینکه مجموعه‌داران که یکی از پشتوانه‌های مهم موزه‌داری خصوصی هستند، در برنامه‌ها مشارکت دارند، افزود: کسانی که مجموعه‌های خود را در اداره‌کل موزه‌ها ثبت کرده‌اند، در روز ۲۷ اردیبهشت (یک روز پیش از روز جهانی موزه)، در خانه اندیشمندان نشستی برگزار خواهند کرد. یکی از مجموعه‌های قابل‌توجه، «مکتب‌خانه یحیی» به سرپرستی آقای مازیار حیدری است که شامل سازهای موسیقی ایرانی و خارجی است. این مجموعه از ۱۸ تا ۲۸ اردیبهشت، در فرهنگسرای نیاوران به نمایش در خواهد آمد.
رییس ایکوم ایران ادامه داد: روز دوشنبه، ۲۹ اردیبهشت، نمایشگاهی در موزه خودروهای کلاسیک بنیاد مستضعفان برگزار خواهد شد که مجموعه فعالیت‌های آن‌ها را به نمایش می‌گذارد. همچنین، در موزه موسیقی، خانم الهی از اعضای ایکوم، از یک سی‌دی موسیقی که تولید کرده‌اند، رونمایی خواهند کرد. سه‌شنبه، ۳۰ اردیبهشت، در خانه اندیشمندان، روز گردشگری و موزه را با همکاری نهاد گردشگری و کمیته ایکوم برگزار خواهیم کرد. چهارشنبه، ۳۱ اردیبهشت، محور بحث «معماری و موزه» خواهد بود. افرادی از اداره فنی موزه‌ها و نیز معمارانی نظیر مهندس پاکدامن در این نشست شرکت خواهند کرد.
او اضافه کرد: پنج‌شنبه، یکم خرداد، برنامه‌ای با عنوان «سفر در میراث فرهنگی کاریز» با همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی در موزه ملی ایران اجرا می‌شود. در این نشست، از کسانی که در حوزه میراث فرهنگی، خاطره‌نویسی کرده، کتاب منتشر کرده یا عکس تهیه کرده‌اند، دعوت به عمل آمده است. همچنین روز ششم خرداد، در موزه سینما، چهارمین دوره برنامه «چشم هفتم» برگزار می‌شود. این برنامه فرصتی برای نمایش فیلم‌ها و ویدیو هایی است که درباره میراث فرهنگی و موزه‌ها تولید شده‌اند. این فیلمواره جنبه رقابتی ندارد و صرفاً جهت تقدیر از تلاش افراد برگزار می‌شود.
محیط طباطبایی در ادامه گفت: هشتم خرداد، در اردبیل، بزرگداشتی برای دکتر حاجی‌زاده با همکاری موزه‌ها و دانشگاه محقق اردبیلی برگزار خواهد شد. دهم خرداد، شنبه، نشستی با عنوان «کتابخانه و موزه؛ موزه به‌عنوان مکانی برای اندیشه» در خانه اندیشمندان برگزار می‌شود. این برنامه با مشارکت نهادهایی چون کانون توسعه و دیگر مراکز مرتبط با کتابخانه‌ها برگزار خواهد شد. در موزه پوشاک سلطنتی سعدآباد، نمایشگاهی از سوزن‌دوزی و آینه‌کاری زنان بلوچ برگزار خواهد شد که در هفته میراث فرهنگی، از ۲۸ اردیبهشت آغاز خواهد شد. در روز شنبه، ۲۰ اردیبهشت، انجمن ترویج علم، برنامه‌ای با محوریت «ترویج علم و موزه‌ها» درتالار روح‌الامینی موزه نگارستان برگزار خواهد کرد. همچنین، در همین پنج‌شنبه پیش‌رو، نشست انجمن‌های حقوق کودک در باغ موزه نگارستان برگزار خواهد شد.
او افزود: برنامه دیگری نیز در صبح روز ۲۸ اردیبهشت، توسط اداره کل میراث فرهنگی در موزه ملی برگزار خواهد شد. ما نیز همان روز، از ساعت ۵ عصر، برنامه خود را در خانه هنرمندان اجرا خواهیم کرد.
رییس ایکوم ایران گفت: در پایان، باید اشاره کنم که اگرچه ممکن است گفتنش سخت باشد، اما حادثه انفجار در بندرعباس که به آسیب جدی به شرایط زیستی و حتی فعالیت‌های موزه‌ای منجر شد، فراموش‌ناشدنی است. به یاد این رویداد تلخ، بزرگداشتی در ۱۷ خرداد، در فرهنگسرای نیاوران، با همکاری مجله بخارا، ایکوم و دیگر نهادها برگزار خواهد شد. البته این برنامه جزو برنامه‌های رسمی روز موزه نیست، اما لازم بود در جریان آن قرار بگیرید. همچنین در این نشست از علاقه‌مندان دعوت شده که برای برنامه «چشم هفتم»، آثار ویدیویی خود درباره میراث فرهنگی و موزه‌ها را از سراسر ایران به دبیرخانه ارسال کنند، چه به‌صورت ایمیل، چه با سی‌دی یا فلش. این آثار می‌توانند مستند یا خبری باشند.
