جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های فرهنگی در جهان نقش مهمی در توسعه گردشگری دارند، اما به گفته حسین شیخ‌الاسلامی، در ایران به‌دلیل نبود نگاه میان‌رشته‌ای و هم‌افزایی بین‌بخشی، این ظرفیت‌ها هنوز به فرصت‌های اقتصادی و بین‌المللی تبدیل نشده‌اند.
زهره نیلی: جشنواره‌ها در سراسر جهان یکی از مهم‌ترین فرصت‌ها برای جذب گردشگر به‌شمار می‌روند و می‌توانند به توسعه پایدار صنعت گردشگری کمک کنند. رویدادهای مختلف فرهنگی و هنری چون جشنواره‌های موسیقی، فیلم، هنر و آیین‌های سنتی، هر ساله می‌تواتند توجه گردشگران بسیاری را از نقاط مختلف دنیا جلب کنند. این برنامه‌ها نه‌تنها در معرفی و حفظ میراث فرهنگی نقش دارند، بلکه افراد را با سبک زندگی، موسیقی، غذا و آداب‌ورسوم کشور یا شهر مقصد آشنا می‌کنند.
علاوه بر جشنواره‌های عمومی، بسیاری از کشورها میزبان رخدادها و نمایشگاه‌های تخصصی هستند که برای فعالان، شرکت‌ها و متخصصان هر حوزه برگزار می‌شوند. این نمایشگاه‌ها بستری برای معرفی آخرین دستاوردها، فناوری‌ها و نوآوری‌های علمی و فرهنگی فراهم می‌کنند و فرصتی برای جذب سرمایه‌گذار و توسعه بازار به وجود می‌آورند. برای مثال، نمایشگاه کتاب فرانکفورت، بولونیا یا پاریس، امکان تعامل ناشران از سراسر جهان را فراهم می‌کند تا با یکدیگر آشنا شوند، نویسندگان و مترجمان جدید را بشناسند و در زمینه خرید و فروش حق کپی‌رایت همکاری کنند.
آیا در ایران چنین فضایی برای فعالیت‌های تخصصی وجود دارد؟ آیا نمایشگاه کتاب تهران توانسته در جذب مخاطبان حرفه‌ای موفق عمل کند؟ حسین شیخ‌الاسلامی، نویسنده و پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان، در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرگزاری سینا به چگونگی برگزاری رویدادهای فرهنگی در دیگر کشورها اشاره و بیان می‌کند: در بسیاری از کشورها، هر رویدادی که قرار است برگزار شود به‌مثابه یک پروژه کسب‌و‌کار تلقی و تلاش می‌شود تمام صنایع مرتبط، از منافع آن رویداد بهره‌مند شوند و در عین حال به موفقیت هرچه بیشتر رخداد مورد نظر کمک کنند. برای مثال در حوزه موضوعات فرهنگی، معمولاً یک هیئت امنا از نمایندگان صنایع مختلف تشکیل می‌شود که با برنامه‌ریزی هماهنگ، اهداف مشترکی را دنبال می‌کنند. طبیعی است این مدل هم‌افزایی بین‌بخشی به توسعه پایدار و بهره‌برداری اقتصادی و فرهنگی از یک رویداد منجر می‌شود.
بیشتر بخوانید:
سیدعلی کاشفی خوانساری: حضور در نمایشگاه کتاب تهران برای خارجی‌ها منطقی نیست
جهانی شدن «هزاردف» درگرو فراهم کردن زیرساخت‌های گردشگری است
به گفته این پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان، متأسفانه در ایران چنین نگاهی نهادینه نشده است و بیشتر فعالیت‌ها و رویدادها به صورت جزیره‌ای انجام می‌شوند. مثلاً وقتی یک رویداد سینمایی برگزار می‌شود، تنها فعالان حوزه سینما نسبت به آن احساس مسئولیت و مالکیت دارند؛ یا در زمان برگزاری نمایشگاه کتاب، تمرکز صرفاً بر جامعه فرهنگی و نشر است. در حالی‌که در نگاه کلان، رویدادهایی از این دست باید به‌صورت میان‌رشته‌ای طراحی و مدیریت شوند.
حسین شیخ‌الاسلامی بر این باور است نگاه جزیره‌ای حاکم بر کشور ما بیشترین آسیب را به صنعت گردشگری می‌زند. صنعتی که در ذات خود نیازمند پیوند میان فرهنگ، تاریخ، هنر، زیرساخت‌های شهری، حمل‌ونقل، خدمات اقامتی و حتی صنایع خلاق و فناوری است.
به گفته نویسنده کتاب «چرا همه گاوها این رنگی‌اند؟ » گردشگری قوی بر شانه‌های قوی‌ترین حوزه‌ها استوار است. کشوری که تاریخ غنی، فرهنگ پویا، معماری فاخر، خدمات حرفه‌ای و زیرساخت‌های مدرن دارد، می‌تواند میزبان رویدادهایی باشد که نه‌تنها سود اقتصادی دارند، بلکه وجهه بین‌المللی کشور را هم ارتقا می‌دهند.اما در ایران، این ارتباطات و هم‌افزایی‌ها، اغلب دچار گسست هستند.
شیخ‌الاسلامی بر این باور است: بسیاری از حوزه‌ها وابسته به بودجه‌های دولتی‌اند و اغلب به شکل خیریه‌ای یا حمایتی، بودجه‌هاشان را تامین می‌کنند. درنتیجه، انگیزه‌ای برای کارآفرینی، خلق ارزش افزوده یا همکاری بین‌بخشی شکل نمی‌گیرد. چنین رویکردی باعث شده تأثیر این حوزه‌ها بر رونق گردشگری و ارتقای برند فرهنگی کشور، حداقلی باشد و برای تغییر این وضعیت، لازم است به رویدادها به‌عنوان فرصت‌هایی اقتصادی، فرهنگی و بین‌المللی نگاه شود؛ فرصت‌هایی که با مشارکت همه‌جانبه صنایع، می‌توانند نقشی کلیدی در توسعه کشور ایفا کنند.