نگاهی به جذب گردشگر از طریق جشنوارههای هنری/۹
گردشگری عرفانی؛ ظرفیتی مغفول در ایران
ترکیه با بهره‌گیری از آرامگاه مولانا و برگزاری جشنوارههای هنری، قونیه را به قطب گردشگری عرفانی تبدیل کرده؛ در حالی‌که ایران با وجود عارفان بزرگی چون عطار، بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی و… هنوز از این ظرفیت عظیم برای جذب گردشگر بهره نبرده است.
زهره نیلی: قونیه به عنوان محل آرامگاه مولانا جلال‌الدین رومی، نقش مهمی در جذب گردشگران داخلی و خارجی به دارد و سال‌هاست به یکی از مراکز اصلی گردشگری فرهنگی و مذهبی ترکیه تبدیل شده و هر ساله هزاران گردشگر، به‌ویژه از کشورهای فارسی‌زبان چون ایران، افغانستان و تاجیکستان، همچنین از اروپا و آمریکای شمالی برای بازدید از مقبره مولانا و شرکت در مراسم شب عُرُس که همزمان با سالگرد درگذشت مولوی است به این شهر سفر می‌کنند.
طبیعی است قونیه بدون آرامگاه مولانا، تا این حد مورد توجه گردشگران قرار نمی‌گرفت. حضور این شخصیت تاریخی در این شهر، نه‌تنها باعث رشد صنعت گردشگری شده، بلکه سهم قابل‌توجهی در اقتصاد گردشگری کشور ترکیه هم دارد و این همان ظرفیت و امکانی است که ما با وجود آرامگاه خیام و عطار و ابوسعید ابوالخیر و بایزید بسطامی و ابوالحسن خرقانی از آن بهره نبرده‌ایم.
فاطمه (هنگامه) حیدری، مولاناپژوه در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرگزاری سینا به ظرفیت بالای عرفان ایرانی برای جذب گردشگر اشاره و بیان می‌کند: قونیه با حضور حضرت مولانا به یکی از قطب‌های گردشگری ترکیه تبدیل شده در حالی‌که ما در نیشابور، عطار و خیام را داریم و در بسطام و خرقان، بایزید بسطامی و ابوالحسن خرقانی و ابوسعید را. شمس تبریزی هم که در خوی آرام گرفته. هر کدام از این شاعران و عارفان می‌توانند توجه گردشگران بسیاری را به خود جلب کنند به‌شرط اینکه زیرساخت‌های گردشگری در این شهرها فراهم شود و یک عزم ملی برای معرفی درست و جذاب‌‌شان به مردم وجود داشته باشد.
به گفته نویسنده کتاب «مولانا چرا گفت؟»، مسئولان فرهنگی سه کشور ایران، افغانستان و ترکیه می‌توانند مثلث غزنه – نیشابور – قونیه یا غزنه- شاهرود- قونیه تشکیل دهند و به برگزاری تورهای عرفانی بپردازند تا علاقه‌مندان بیشتر با مولانا و سنایی و عطار و بایزید و دیگر عرفای بنام آشنا شوند. حتی می‌توان بسطام را خواهرخوانده قونیه دانست و برای معرفی شاعران و عارفان ایرانی و جذب گردشگر فرهنگی از شیوه‌های نوین و جذاب بهره برد.
بیشتر بخوانید:
نمایشگاه کتاب تهران؛ فروشگاهی بزرگ یا رویدادی بین‌المللی؟
ایجاد زیرساخت؛ لازمه جذب گردشگر فرهنگی در سیستان و بلوچستان
عرفان و ظرفیت بالای آن برای جذب گردشگر
عرفان، به‌ویژه عرفان اسلامی و شرقی، جذابیت بسیار بالایی برای گردشگران دارد، مخصوصاً در روزگار مدرن که افراد به دنبال تجربه‌های معنوی، آرامش ذهنی و شناخت فرهنگ‌های عمیق‌تر هستند.
برای مثال گردشگرانی که برای تجربه یوگا و مراقبه به هند سفر می‌کنند، می‌توانند به ایران بیایند و به بسطام یا خرقان بروند و همین تجربه را در ایران داشته باشند. در کل، عرفان می‌تواند به یکی از قوی‌ترین جاذبه‌های گردشگری ایران تبدیل شود، همان‌طور که مولانا ترکیه را به یک مرکز بین‌المللی گردشگری معنوی تبدیل کرده است.
به گفته فاطمه حیدری، هر سال سه رویداد فرهنگی در شهر قونیه برگزار می‌شود و تلاش دولت ترکیه براین است که این سه اتفاق را جهانی کند. یکی همزمان با ماه می(اردیبهشت) و به بهانه سالروز ورود حضرت مولانا و خاندانش به قونیه برگزار می‌شود. «صوفی سینما»، برنامه‌ای است که در حاشیه این مراسم به اجرا درمی‌آید و به نمایش فیلم‌هایی می‌پردازد که عرفان و معنویت پرداخته‌اند. تاکنون آثار مجید مجیدی و «زیر نور ماه» ساخته رضا میرکریمی از ایران در این رویداد به نمایش درآمده‌اند. رویداد دوم همزمان با میلاد حضرت مولانا به تاریخ 30 سپتامبر(هشتم یا نهم مهرماه) برگزار می‌شود و در حاشیه آن به موسیقی عرفانی توجه می‌شود.
مترجم کتاب «مثنوی تراپی»، سومین و مهم‌ترین رویداد را، مراسم عُرُس یا سالروز درگذشت مولانا می‌داند که هفتم تا 17 دسامبر(آذر ماه) به همت شهرداری و اداره فرهنگ و گردشگری قونیه برگزار می‌شود و در آن برنامه‌های مختلف فرهنگی چون موسیقی، سماع و خواندن اشعار مولوی به اجرا درمی‌آید. علت اینکه مراسم بزرگداشت، 10 روز طول می‌کشد هم متاثر از آیه شریفه قرآن و «لیال عشر» است.
به گفته حیدری، به جز این سه رویداد مهم فرهنگی که در قونیه برگزار می‌شود و توجه گردشگران بسیاری را به خود معطوف می‌کند، و سالنی به نام «ایرفا» به سماع اختصاص داده شده تا گردشگران در تمام سال بتوانند به آنجا بروند و از شنیدن شعرهای مولانا و دست‌افشانی‌های عارفانه لذت ببرند. البته سماع اصلی که به طریقت مولویه نزدیک است در سالن بزرگ شهر و همزمان با این سه رویداد مهم فرهنگی یعنی ولادت، وفات و ورود حضرت مولانا به قونیه و به همت شهرداری اجرا می‌شود.
عرفان، تعبیر شاعرانه دین است
یکی از عواملی که مولانا را در جهان محبوب کرده، سماع و موسیقی عرفانی است. ایران هم می‌تواند با برگزاری مراسم دف‌نوازی، سماع صوفیانه و در کل توجه به عرفان و معرفی درست عارفان ایرانی به رونق گردشگری و جذب درآمد رو آورد اما فاطمه حیدری بر این باور است که اشتیاق چندانی برای پرداختن به این شاخه از گردشگری وجود ندارد و بعضی، عرفان و تصوف را در تضاد با مذهب می‌دانند در حالی‌که به تعبیر استاد شفیعی کدکنی، عرفان تعبیر شاعرانه دین است و هیچ منافاتی با آن ندارد.
به گفته مترجم «صد شعر عاشقانه‌ی ترکی»، چهره قونیه در سال‌های اخیر تغییر کرده و برخلاف گذشته، جوان‌ها بیشتر از افراد میانسال، مشتاق زیارت حضرت مولانا و دیدن مراسم سماع هستند. پس لازم است به این گروه سنی، توجه ویژه‌ای شود. از سوی دیگر بهتر است نوجوانان و جوانان از سرچشمه، آب بنوشند به این معنی که آثار مولانا و عطار و سنایی و بایزید را مستقیم و بی‌واسطه بخوانند و با لذت عرفان آشنا شوند. راستش را بخواهید شاید اگر متولیان فرهنگی، این نسل را با عرفان اصیل و واقعی آشنا می‌کردند، مجالی برای عرفان‌های نوظهور باقی نمی‌ماند.
