راهکاری برای افزایش نشاط تحصیلی کودکان با نیازهای ویژه
تأثیر موسیقی بر یادگیری و انگیزه «دانش‌آموزان اوتیسم»
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم معمولاً با چالش‌های متعددی در محیط‌های آموزشی مواجه هستند. این کودکان به دلیل ویژگی‌های خاص خود، ممکن است در انجام تکالیف درسی و برقراری ارتباط با محیط مدرسه دچار مشکل شوند. در پژوهشی جدید، تأثیر موسیقی بر افزایش انگیزه و سرزندگی تحصیلی این دانش‌آموزان بررسی شده است که می‌تواند به راهکارهای مؤثر در آموزش آن‌ها کمک کند.
به گزارش خبرگزاری سینا، اختلال طیف اوتیسم یک نوع اختلال عصبی-رشدی است که بر ارتباطات اجتماعی و الگوهای رفتاری افراد تأثیر می‌گذارد. این اختلال معمولاً از سنین پایین بروز می‌کند و باعث می‌شود کودکان مبتلا به آن، رفتارها و علایقی تکراری داشته باشند و در تعاملات اجتماعی دچار مشکل شوند. بر اساس تحقیقات، میزان شیوع اوتیسم در حال افزایش است و این موضوع ضرورت شناخت و ارائه راهکارهای آموزشی و درمانی مناسب را بیش از پیش آشکار می‌کند. یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که این کودکان با آن روبه‌رو هستند، مشکلات یادگیری و کمبود انگیزه برای انجام تکالیف تحصیلی است که می‌تواند منجر به کاهش پیشرفت تحصیلی و حتی رفتارهای مخرب شود.
یکی دیگر از مشکلاتی که کودکان اوتیسم با آن مواجه‌اند، سرزندگی پایین در محیط‌های آموزشی است. این کودکان معمولاً تجربیات ناخوشایندی از مدرسه دارند، زیرا علاوه بر دشواری‌های درسی، ممکن است در تعامل با همسالان و معلمان نیز مشکلاتی داشته باشند. این احساسات منفی می‌تواند باعث کاهش میل به یادگیری، کاهش تعامل اجتماعی و حتی افت تحصیلی شود. بنابراین، یافتن راه‌هایی برای افزایش اشتیاق و سرزندگی تحصیلی این کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند تأثیر مثبتی بر عملکرد آموزشی و کیفیت زندگی آن‌ها داشته باشد.
در همین راستا، رضا جعفری هرندی، دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه قم، با همکاری پژوهشگرانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان و دانشگاه فرهنگیان، تحقیقی را در این زمینه انجام داده است. در این پژوهش، تأثیر یک روش خاص بر بهبود اشتیاق و سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان پسر مبتلا به اختلال طیف اوتیسم بررسی شده است.
در این مطالعه ۳۴ دانش‌آموز پسر مبتلا به اوتیسم از شهر مشهد به همراه مادرانشان انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. در ابتدا، سطح اشتیاق و سرزندگی تحصیلی این کودکان با استفاده از پرسشنامه‌های استاندارد ارزیابی شد. سپس گروه آزمایش تحت یک برنامه موسیقی‌درمانی قرار گرفت که شامل ۱۰ جلسه ۹۰ دقیقه‌ای در طول چند هفته بود. در این مدت، گروه کنترل در لیست انتظار قرار داشتند و هیچ مداخله‌ای دریافت نکردند. پس از پایان جلسات و همچنین ۴۵ روز بعد، مجدداً میزان اشتیاق و سرزندگی تحصیلی در هر دو گروه بررسی شد.
نتایج این تحقیق نشان دادند که موسیقی‌درمانی تأثیر قابل توجهی بر افزایش اشتیاق تحصیلی دانش‌آموزان اوتیسم دارد. کودکانی که در جلسات موسیقی‌درمانی شرکت کرده بودند، علاقه بیشتری به انجام تکالیف درسی نشان دادند، انرژی بیشتری برای یادگیری داشتند و با انگیزه بیشتری در فعالیت‌های آموزشی شرکت می‌کردند. این تغییرات در مقایسه با گروه کنترل، که چنین مداخله‌ای را دریافت نکرده بودند، کاملاً محسوس بود.
علاوه بر این، یافته‌ها حاکی از آن بودند که موسیقی‌درمانی به افزایش سرزندگی تحصیلی این کودکان نیز کمک کرده است. کودکانی که در این جلسات شرکت داشتند، نگرش مثبت‌تری نسبت به مدرسه پیدا کردند، احساس راحتی بیشتری در محیط آموزشی داشتند و استرس کمتری را تجربه می‌کردند.
این نتایج نشان می‌دهند که موسیقی‌درمانی می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مؤثر در بهبود کیفیت زندگی تحصیلی دانش‌آموزان اوتیسم مورد استفاده قرار گیرد.
محققان بر این باورند که موسیقی‌درمانی از طریق فعال‌سازی بخش‌های مختلف مغز، به بهبود فرآیندهای شناختی و احساسی کودکان اوتیسم کمک می‌کند. گوش دادن به موسیقی و انجام فعالیت‌های مرتبط با آن، سیستم‌های عصبی را تحریک کرده و باعث افزایش تمرکز، کاهش اضطراب و تقویت مهارت‌های اجتماعی می‌شود. از سوی دیگر، موسیقی می‌تواند نوعی ارتباط غیرکلامی بین کودک و محیط اطرافش ایجاد کند که برای کودکان اوتیسم، که معمولاً در برقراری ارتباط کلامی مشکل دارند، بسیار مفید است.
این پژوهش که نتایج آن در دوفصلنامه «پژوهش‌های آموزش و یادگیری» وابسته به دانشگاه شاهد منتشر شده اند، پیشنهاد می‌کند که موسیقی‌درمانی به‌عنوان یک روش مکمل در مدارس و مراکز آموزشی برای دانش‌آموزان اوتیسم اجرا شود. یافته‌های این مطالعه می‌توانند مسیر جدیدی را برای آموزش و حمایت از کودکان با نیازهای ویژه فراهم کنند و به بهبود کیفیت آموزش و زندگی آن‌ها کمک کنند.
