روز جهانی تئاتر؛ از دیروز تا امروز
هرچند در کشور ما تا همین چند سال پیش روز جهانی تئاتر به دلیل همزمان شدن با تعطیلات نوروز کمتر مورد توجه بود و اغلب به دست فراموشی سپرده می‌شد، اما حالا چند سالی است که در این روز مراسم‌های ویژه‌ای برگزار می‌شود.
زهرا تقوی: ۶۴ سال از زمانی می‌گذرد که به پیشنهاد انستیتو جهانی (ITI) روز 27 مارس برابر با هفتم فروردین ماه به عنوان روز جهانی تئاتر نام‌گذاری شده است.
به گزارش خبرگزاری سینا، این نام‌گذاری از آن جهت اهمیت دارد که به انگیزه این روز و با توجه به تحولات جوامع گوناگون می‌توان به بررسی تاثیر متقابل تئاتر به عنوان هنری دیرپا و رویدادهای جهان پرداخت.
در تمام این سال‌ها به بهانه این روز، هنرمندان شناخته‌شده جهان پیام‌هایی را منتشر کرده‌اند که از میان آنان می‌توان به نام‌هایی چون پابلو نرودا، آرتور میلر، آرین منوشکین، ژان کوکتو، ادوارد آلبی و … اشاره کرد.
این پیام هر ساله در کشورهای گوناگون ترجمه و ارایه می‌شود و البته چند سالی است که در کشور ما در کنار پیام روز جهانی تئاتر، از یک هنرمند صاحب‌نظر داخلی نیز دعوت می‌شود تا پیامی را به نگارش درآورد و تاکنون هنرمندانی همانند علی نصیریان، رضا بابک، محمود عزیزی و … پیامی را به مناسبت این روز و به عنوان پیام روز ملی هنرهای نمایشی نوشته‌اند.
امسال هم این پیام به قلم دکتر فرهاد ناظرزاده کرمانی، نمایشنامه‌نویس، استاد دانشگاه و پژوهشگر شناخته‌شده تئاتر نگاشته شده است.
اما روز جهانی تئاتر در کشور ما چگونه برگزار می‌شود. تا همین چند سال پیش به دلیل تعطیلات نوروز، برگزاری مراسمی با عنوان روز جهانی تئاتر در کشور ما چندان جدی گرفته نمی‌شد و شاید تنها تعدادی از هنرمندان تئاتر بودند که در پیامک‌هایی این روز را به یکدیگر تبریک می‌گفتند و بنابراین تبریک روز جهانی تئاتر به تبریکی درون خانواده این هنر محدود می‌شد اما حالا چند سالی است که این روز با برگزاری مراسم‌های گوناگونی همراه شده است. از جمله اجراهای نوروزی در برخی مناطق و در میدان‌های بعضی از شهرها تا این مناسب از یک اتفاق درون گروهی فراتر برود و جنبه عمومی‌تری پیدا بکند.
اما نکته مهم‌تر این است که در کنار مراسم‌های آیینی که بیشتر با هدف جلب توجه عموم مردم و نیز ایجاد شادی همگانی برگزار می‌شود، به بهانه برگزاری این روز، اجرای نمایش‌ها در سال جدید هم از سر گرفته می‌شود.
تا چند سال پیش بعد از برگزاری جشنواره تئاتر فجر، اجراهای تئاتری رونقی نداشت و این چنین بود که اغلب گروه‌های نمایشی تمایل نداشتند تا آثار خود را در شلوغی‌های ماه اسفند و نیز در ماه نیمه تعطیل فروردین روی صحنه بیاورند.
و این گونه بود که بیشتر سالن‌های نمایش در تمام تعطیلات نوروز هیچگونه فعالیتی نداشتند و در تعطیلی کامل به سر می‌بردند. در آن مقطع مراسم بزرگداشت روز جهانی تئاتر هم اردیبهشت ماه برگزار می‌شد. برنامه‌های این بزرگداشت عموما دو متولی داشت؛ خانه تئاتر به عنوان صنف و نیز برنامه‌هایی که در دوره مدیریت حسین پارسایی در مرکز هنرهای نمایشی برگزار می‌شد که طی آن هر روز روز جهانی تئاتر در یک استان خاص برپا می‌شد و کل ماه اردیبهشت به این برنامه اختصاص داشت.
در آن مقطع انجمن‌های زیر پوشش خانه تئاتر به مدت یک هفته برنامه‌هایی را در خانه هنرمندان ایران برپا می‌کردند. بعضی از آنها نکوداشت‌هایی برای اعضای پیشکسوت خود برگزار می‌کردند. برخی دیگر برگزیدگان خود را معرفی می‌کردند و تعدادی دیگر هم دغدغه‌های صنفی خود را در قالب میزگرد یا سخنرانی مطرح می‌کردند. در همه این برنامه‌ها نیز پیام روز جهانی تئاتر اجرا می‌شد.
اما به تدریج با بالا رفتن هزینه‌ها و وقوع اتفاقاتی مانند کرونا، سبک و سیاق برنامه‌های هفته بزرگداشت روز جهانی تئاتر تغییر کرد و حالا چند سالی است که بیشتر بخش دولتی متولی برگزاری برنامه‌های این روز است و انجمن‌های خانه تئاتر هم برنامه‌های خود را در طول سال و نه در یک هفته متوالی برگزار می‌کنند که دیگر مناسبت روز جهانی تئاتر را ندارد.
از دیگر تغییراتی که در شکل و شمایل برنامه‌های بزرگداشت روز جهانی تئاتر ایجاد شده، آغاز اجراهای تئاتر در سال تازه است. همان گونه که اشاره شد، تا چند سال پیش، سالن‌های تئاتر که در آن مقطع بسیار هم محدود بودند، کل تعطیلات نوروز را در تعطیلی به سر می‌بردند اما حالا چند سالی است که تعدادی از این سالن‌ها همزمان با روز جهانی تئاتر یعنی از هفتم فروردین ماه فعالیت خود را در سال جدید آغاز می‌کنند. اتفاقی که می‌تواند علاوه بر جنبه‌های فرهنگی خود، در زمینه اقتصادی نیز حائز اهمیت باشد چراکه اجرای تئاتر در نوروز هم فرصتی است برای کسانی که امکان سفر ندارند تا در شهرهای خود، بتوانند فعالیت فرهنگی تفریحی داشته باشند. ضمن اینکه زمینه‌ای است برای فعالیت هنرمندان تا در ایام نوروز نیز فضای کار و کسب درآمد داشته باشند. البته در چند سال گذشته عموما سالن‌های دولتی از هفتم فروردین ماه فعالیت خود را از سر گرفته‌اند و بیشتر سالن‌های خصوصی کل تعطیلات نوروز را در تعطیلی به سر برده‌اند. به نظر می‌رسد هنوز اجرای تئاتر برای گروه‌های نمایشی در مجموعه‌های خصوصی، فعالیتی پرریسک به شمار می‌رود و این مجموعه‌ها ترجیح می‌دهند منتظر بمانند تا بعد از آزمون و خطاهای احتمالی، برنامه‌های خود را از هفته دوم فروردین از سر بگیرند.
