کنسرت رایگان، هدیه‌ای به مردم، فرصتی طلایی برای اسپانسرها
کنسرت‌های رایگان بخشی از جریان تازه‌ای در اقتصاد هنر هستند که نیاز به حمایت مالی دارند. در شرایطی که قیمت بلیت کنسرت‌ها به شکل چشمگیری افزایش یافته و بسیاری از مخاطبان توانایی پرداخت آن را ندارند، چنین اجراهایی می‌توانند دسترسی عمومی به هنر را افزایش دهند. اما پرسش مهم این است که هزینه این کنسرت‌ها از کجا تأمین می‌شود و نقش اسپانسرها و دولت در این میان چیست؟
چرا کنسرت رایگان؟
چندی پیش اعلام شد که بنیامین بهادری پس از پنج سال فاصله از صحنه، در سالن وزارت کشور تهران، یک کنسرت رایگان برای طرفدارانش برگزار می‌کند. امری که در ابتدا باورپذیر نبود، اما سرانجام این امر محقق شد و استقبال مخاطبان به گونه‌ای بود که این کنسرت برای دو روز دیگر تمدید شد. اجرای رایگان بنیامین بهادری می‌تواند بار دیگر موضوع کنسرت‌های رایگان را مطرح کند. اما این نخستین‌بار نیست که هنرمندان ایرانی چنین تجربه‌ای را رقم می‌زنند.
اگر به سالها قبل برگردیم و زمان را روی دوران کرونا نگه داریم به تعطیلی کنسرت‌ها و نخستین واکنش هنرمندان می‌رسیم. بنیامین بهادری در ۸ اسفند ۱۳۹۸ کنسرتش را که در برج میلاد لغو شده بود، به‌صورت زنده و رایگان در صفحه اینستاگرامش برای ۷ هزار بیننده اجرا کرد. همایون شجریان، علیرضا قربانی، کیهان کلهر، بابک جهانبخش و دیگران هنرمندان به اجرای کنسرت رایگان یا بلیت‌های بسیار ارزان پرداختند.
بیشتر بخوانید:
بلیت کنسرت، گران‌تر از نت‌‌های موسیقی
اگر این کارها به همت هنرمندان و اسپانسر خصوصی انجام شد، اما از یک زمانی هم نهاد دولتی هم به جمع برگزار کنندگان کنسرت آنلاین رایگاه پیوستند. مجموعه اجراهای «نوروزخانه» با حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری تهران، نخستین گام در این مسیر بود. در فروردین ۱۳۹۹ امید حاجیلی، اشوان، گروه داماهی، گروه دال، حامی و علیرضا قربانی در برج میلاد و تالار وحدت، اجراهای رایگان داشتند. بنیاد رودکی نیز مجموعه‌ای از کنسرت‌های آنلاین رایگان را در تالار وحدت برگزار کرد که در آن هنرمندانی چون پرواز همای، کیوان ساکت، گروه رستاک، علی زندوکیلی، سامان احتشامی، سالار عقیلی و ارکسترهای مختلف اجرا داشتند. بعد از آن هم به بهانه‌های مختلف هنرمندان کنسرت رایگان دادند.
اما چرا جامعه امروز ایران نیاز به کنسرت رایگان دارد؟ جواب این سوال را می‌توان چند مورد یافت. اولین و مهم‌ترین دلیل آن را در عدالت فرهنگی یافت. چرا که افزایش دسترسی عمومی به موسیقی خصوصا در مناطق محروم و برای کسانی که توانایی خرید بلیت ندارند اجرای کنسرت رایگان می‌تواند بازگشا باشد.
توسعه بازار موسیقی امری دیگری است که باید به آن توجه کرد، چرا که هرچه مخاطبان بیشتری امکان حضور در کنسرت‌ها را داشته باشند، بازار موسیقی گسترده‌تر شده و فروش آلبوم، دانلودهای قانونی و سایر درآمدهای جانبی هنرمندان افزایش می‌یابد. زمانی که توسعه بازار موسیقی شکل بگیرد باید گفت که افزایش ارتباط هنرمندان با جامعه موسیقی به شکل حرفه‌ای برقرار می‌شود. کنسرت‌های رایگان فرصتی برای هنرمندان است تا با مخاطبان گسترده‌تری ارتباط برقرار کنند و پایگاه هواداری خود را تقویت کنند.
چرا اسپانسرها باید هزینه کنند؟
اما نکته‌ای که نمی‌توان نادیده گرفت هزینه‌های برگزاری کنسرت است. در اینجاست که نقش اسپانسر مطرح می‌شود و سوال اینجاست که چرا اسپانسر باید هزینه کند؟
باید گفت اسپانسرینگ کنسرت‌های رایگان از دیدگاه اقتصادی و تبلیغاتی، یک سرمایه‌گذاری سودآور است. دلایل اصلی آن در برند سازی و تبلیغات گسترده دانست. حمایت از یک رویداد فرهنگی، برندها را در معرض دید طیف گسترده‌ای از مخاطبان قرار می‌دهد و باعث افزایش اعتبار اجتماعی آن‌ها می‌شود.
از سوی دیگر زمانی که برندی چه معروف و چه تازه کار وارد اسپانسر شدن در عرصه کنسرت می‌شود، اینکار باعث ارتباط با نسل جدید می‌شود. کنسرت‌ها معمولاً مخاطبان جوانی دارند که به‌سختی می‌توان از طریق روش‌های سنتی تبلیغاتی به آن‌ها دسترسی داشت.
از سوی دیگر اسپانسرها با حمایت از کنسرت‌های رایگان نشان می‌دهند که حامی از مسئولیت اجتماعی و توسعه فرهنگی جامعه هستند که این موضوع در تصویر عمومی برند آن‌ها تأثیر مثبتی دارد. اما همه این موارد یک طرف اما مهم‌ترین دلیل اینکه چرا اسپانسرها باید وارد این عرصه شوند این است که بسیاری از برندها می‌توانند از طریق کنسرت‌ها محصولات یا خدمات خود را معرفی و حتی به فروش برسانند.
وظیفه دولت در مقابل اسپانسرها
زمانی که بخش خصوصی وارد عرصه‌ای می‌شود که برای او ره‌آورد مالی ندارد، در اینجاست که دولت نقش مهمی در تشویق اسپانسر برای تداوم حیات دارد. چرا که حمایت دولت از اسپانسرها می‌تواند باعث افزایش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حوزه فرهنگ و هنر شود. دولت با ارائه معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌هایی که در برنامه‌های فرهنگی سرمایه‌گذاری می‌کنند، می‌تواند آن‌ها را به حمایت از کنسرت‌های رایگان ترغیب کند. از سوی دیگر نهادها دولتی می‌تواند با کاهش بوروکراسی در صدور مجوزها و همکاری در تأمین فضاهای مناسب، حمایت عملی از اسپانسرها و برگزارکنندگان داشته باشد. همچنین اگر دولت می‌تواند با ایجاد بسترهای حمایتی و حقوقی و با تعریف چارچوب‌های قانونی شفاف، از تعامل سالم میان هنرمندان، اسپانسرها و برگزارکنندگان رویدادهای موسیقی حمایت کند.
باید گفت که کنسرت‌های رایگان اگرچه نیازمند سرمایه‌گذاری هستند، اما در بلندمدت به نفع هنرمندان، اسپانسرها، مخاطبان و حتی دولت خواهد بود. اسپانسرها از طریق این رویدادها می‌توانند برند خود را تقویت کنند و دولت نیز با ایجاد بسترهای حمایتی، نقش مهمی در گسترش عدالت فرهنگی و رونق اقتصاد هنر ایفا می‌کند.
