جشن ایرانی که در اسناد یونانی آمده است
به گفته یک باستان‌شناس، اهمیت «مهرگان» به عنوان یکی از مهم‌ترین جشن‌های ایرانی آنچنان است که این واژه ایرانی وارد زبان عربی شده و به صورت «مهرجان» به معنی جشن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به گزارش خبرگزاری سینا، مهرداد ملک‌زاده با بیان اینکه جشن مهرگان دارای سابقه دیرینه است، ادامه داد: شواهد بسیاری داریم که از دیرباز این جشن که اکنون در فرهنگ ایرانی به عنوان یکی از جشن‌های مهم محسوب می‌شود، دیرینگی دارد و شاید در دوره هخامنشی‌ها هم برگزار می‌شد، از این امر اسناد جدی باقی مانده است.
این باستان‌شناس با اشاره به آثاری که از مورخان یونانی درباره تاریخ ایران به جا مانده است، گفت: ازجمله هردودت و کتسیاس دو مورخ یونانی به جشن مهرگان اشاره کردند. صدالبته آن‌ها معنی درست این جشن را نمی‌دانستند اما اشاره‌هایی به مهرگان را در آثار آن‌ها می‌توان یافت. بر اساس گفته آن‌ها مهرگان جشنی در ارتباط با آیین‌های مربوط به پایان پاییز و برداشت محصول بوده است؛ آن‌ها برخی از مسائل را به شکل معکوس منتقل کردند که پژوهشگران سعی در اصلاح این کج‌فهمی دارند.
او افزود: بر مبنای شواهد جغرافیایی-تاریخی سرزمینی را به نام «مهرگان کده» می‌شناسیم، یعنی جایی که با مهرگان در ارتباط بوده است. در متن‌های جغرافیایی دوران اسلامیِ فتوحِ اعرابِ مسلمان در «المسالک و الممالک» اثر ابن خرداذبه (ابن خردادبه)، ابو القاسم عبید الله بن عبدالله (متوفی ۲۸۰ ق) از نخستین کتاب‌ها با موضوع جغرافیا به زبان عربی است و «البلدان» نوشته احمد بن اسحاق یعقوبی درباره جغرافیای تاریخی به زبان عربی، این سرزمین به شکل مهرجان (عربی مهرگان) معرفی شده است.
به گفته این منتقد، اهمیت مهرگان به عنوان یکی از مهم‌ترین جشن‌های ایرانی آنچنان است که واژه ایرانی مهرگان وارد زبان عربی شده و به صورت «مهرجان» به معنی جشن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ایران غربی در اواخر دوره ساسانی پر از نوکیشان مسیحی بود
ملک‌زاده با اشاره به اینکه ایران غربی در اواخر دوره ساسانی پر از نوکیشان مسیحی بود، توضیح داد: در این دوره سنت‌های مسیحایی در ایران غربی جریان داشت بر مبنای متون کلیسایی اینجا سرزمینی به نام «بیت میترکانه» بود. «بیت میترکانه» به زبان سُریانی (یکی از لهجه‌های زبان آرامی) است.
این باستان‌شناس با طرح این سوال که چرا سرزمین در ایران غربی، باید با نام جشن مهرگان در ارتباط باشد؟، ادامه داد: الگویی داریم که بر اساس آن جشن نوروز با تخت جمشید در پارسه در ارتباط هستند. همچنین در سنت‌های امروز، نوروزگاه را به عنوان محلی برای برگزاری جشن نوروز داریم. در متن‌هایی داریم که جشن اکیتو (سال نوی آشوریان و بابلیان، باستانی‌ترین جشن سال نو در تاریخ بشر است) در محلی به اسم «بیت اکیتو»برگزار می‌شد. احتمالا «مهرگان کده» هم در ایران غربی جایی برای برگزاری سالیانه این مراسم آیینی بوده است.
او با تاکید بر اینکه درباره جشن مهرگان اطلاعات متعددی در دسترس است، افزود: مهرگان اخیرا در حافظه ملل متحد در یونسکو ثبت شد و مورد تصویب قرار گرفت. اسناد، مدارک و مستندات درباره دیرینگی این جشن متعدد است. مهرگان کلمه فارسیِ نویی است که از آن استفاده و با آن گفت‌وگو می‌کنیم. احتمالا از شکل «میترکانه» قابل بازسازی بوده است و در ایران غربی ایزد مهر با نام «میترا» جزء ایزدانی بود که مورد پرستش قرار می‌گرفت.
