سیارکی که در هم شکست و گیسو افشاند
سیارک‌های خانواده کمربند اصلی سیارک‌ها که در فاصله‌ای میان مدار سیاره‌های مشتری و مریخ به دور خورشید در حال چرخش هستند، مدارهایی تقریباً دایره‌ای را دنبال می‌کنند. این مدارهای نزدیک به دایره به این سیارک‌ها اجازه می‌دهد تا از تغییرات دمایی و فوق‌العاده حادی که در مورد دنباله‌دارها منجر به ایجاد دنباله در پشت آن‌ها می‌شود در امان بمانند.
بااین‌وجود تاکنون بیش از 20 سیارک شناخته‌شده‌اند که به دلایل مختلفی در اطراف خود هاله‌ای از غبار تشکیل داده و برخی از آن‌ها دنباله‌ای غباری را به دنیا خود ایجاد کرده‌اند. یکی از آخرین نمونه‌های آن‌ها سیارکی دوقلو به نام P/2016 J1 است.
سیارک‌های دوقلو پدیده‌ای رایج در کمربند سیارک‌ها به شمار می‌روند. این جفت‌های سیارکی عموماً حاصل در هم شکستن یک سیارک اولیه هستند. دلیل این شکست می‌تواند سرعت دوران سیارک اولیه یا برخوردهایی باشد که در کمربند سیارک‌ها رخ‌داده است. این سیارک‌ها معمولاً در دام گرانش یکدیگر به دام نمی‌افتند آن‌ها بعدازاینکه از هم جدا شدند کم‌کم از هم دور می‌شوند اما در این فرآیند در مدارهایی مستقل ولی نزدیک و شبیه به هم به گردش به دور خورشید ادامه می‌دهند.
با بررسی فاصله‌ای که مؤلفه‌های چنین سامانه سیارک‌های دوتایی از یکدیگر دارند، ستاره شناسان می‌توانند تخمینی زا زمانی به دست آورند که سیارک مادر دچار از هم گسیختگی شده و این دو سیارک تازه را به وجود آورده است.
گروهی بین‌المللی از ستاره شناسان با بررسی P/2016 J1 که با کمک رصدخانه‌های تلسکوپ بزرگ جزیره قناری و تلسکوپ کانادا-فرانسه – هاوایی انجام شد، به این نتیجه رسیدند که این سیارک دوقلو تنها شش سال پیش به وجود آمده است به عبارتی 6 سال پیش سیارکی بزرگ‌تر به دلیل ازهم‌گسیخته شده و دو سیارک دوقلوی فعلی را به وجود آورده است. این جوان‌ترین سیستم سیارک دوقلویی است که تاکنون کشف و مشاهده‌شده است.
نکته مهم دیگر درباره این سیارک که آن را به جرمی غیرطبیعی بدل کرده فعال بودن هر دو مؤلفه این سیارک دوگان‌هاست هر دو سیارک دوقلو ساختارهای غباری مشابه دنباله‌دارها در اطراف خود تشکیل داده‌اند این نخستین باری است که دو هسته سیارک دوقلو به‌طور همزمان از خود فعالیتی این‌چنین از خود بروز می‌دهند.
تحلیل این رصدها نشان می‌دهد هر دو مؤلفه این سیارک زمانی که به حضیض مداری خود به دور خورشید نزدیک می‌شوند فعالیت خود را شروع می‌کنند. یکی از اصلی‌ترین احتمال‌هایی که برای بروز چنین رفتاری ارائه‌شده است به این مسئله برمی‌گردد که در هنگام درهم‌شکسته شدن سیارک اصلی و تشکیل این دو سیارک دوگانه بخش‌هایی از یخ‌های پنهان در اعماق سیارک مادر در معرض و مجاورت سطح قرارگرفته است و هر بار که این دو سیارک جدید به خورشید نزدیک می‌شوند فرآیندی مشابه دنباله‌دارها در آن رخ می‌دهد و با تصعید یخ‌های سطحی دنباله‌ای در اطراف هسته شکل می‌گیرد.
این یافته جدید از این سیارک نشان می‌دهد که منظومه شمسی بسیار فعال‌تر از آن چیزی است در نگاه اول به نظر میرسد و حتی در نواحی آرام و به‌ظاهر بی فعالیتی مانند سیارک‌های کمربند اصلی می‌توان انتظار رخ دادهای فعال بسیاری را داشت.
–
پوریا ناظمی
Images from the Hubble Space Telescope of activated asteroid P/2013P5 where the dust tail can be seen. Source: NASA/ESA.
No tags for this post.
