ریشه های اصلی بحران آب ایران و راهکارهای برون رفت از نگاه استاد ایرانی مرکز سیاست محیط زیست دانشگاه سلطنتی لندن

سینا پرس: به گزارش خبرنگار خبرگزاری سینا، دکتر کاوه مدنی که به عنوان یکی  از جوان ترین متخصصان  مدیریت  منابع آب در دنیا شناخته می شود، سابقه تحقیق و تدریس در دانشگاه های  کالیفرنیا, فلوریدا, سوئد و انگلستان را داراست .

او  موسس پایگاه تبادل داده Water SISWEBاست و در سال ٢٠١٢ توسط انجمن مهندسان عمران آمریکا به عنوان یکی از ١٠ چهره نوین عمران معرفی شده است .

نتایج تحقیقات او بر بحران آب ایران اخیرا در ویژه نامه امنیت آبی در خاور میانه در نشریه علوم و مطالعات محیط زیستی منتشر شده که از ابعاد  مختلف بحران جدی آب در ایران را تشریح می کند.

وی معنقد است در حالی متخصصان ،مسوولان و فعالان امور آب و محیط زیست از وجود بحران جدی آب در ایران سخن می گویند که دریاچه ارومیه در غرب  و دریاچه هامون در شرق و زاینده رود و گاوخونی در مرکز، همگی درنتیجه برنامه ریزی نامناسب سوء مدیریت در حال نابودی هستند.

دکتر مدنی تاکید می کند: حتی دولتمردان و مدیران امور آب که روزی مشکلات منابع آب ایران را بر گردن خشکسالی ها و کاهش نزولات جوی می انداختند امروز به این مساله اذعان دارند که بحران منابع آب در ایران جدی است. اما همچنان سخنی جدی از ریشه های اصلی بحران و راهکارهای خروج از آن به میان می آید.

به گفته وی این شرایط کاملا نگران کننده است چرا که بدون  شک انتقاد از  وضعیت و مدیریت  موجود بدون تحلیل دلایل اصلی بحران و ارایه راه حال های اساسی زخمی را از بدنه بیمار منابع آب ایران درمان نخواهد کرد و مشکلات آبی ایران هر روز ابعاد گسترده تری پیدا خواهند کرد.

این دغدغه استاد و پژوهشگر ایرانی مرکز سیاست محیط زیست دانشگاه سلطنتی لندن را به آن واداشته است که به واکاوی اساسی وضعیت کنونی منابع آب و بحران حاضر بپردازد.

مقاله او با عنوان “مدیریت آب در ایران؛ چه چیز موجب  بحران فزاینده شد؟” بعد از مرور زوایا و نشانه های اساسی وجود بحرانی عمیق در مدیریت منابع آب کشور سه عامل مهم را به عنوان ریشه های اصلی بحران شناسایی می کند. نگارنده بر این  باور است که بدون درک درستی از این عوامل تمامی راه حل ها به صورت مقطعی نشانه های بیماری منابع آب را درمان می کند در حالی که این بیماری هر روز عمیق تر و جدی تر می شود.

به دیدگاه این پژوهشگر رشد سریع جمعیت و پراکندگی نامناسب آن یکی از ریشه های اصلی بحران کنونی است. افزایش سریع جمعیت موجب کاهش سرانه آب در دسترس شده و رشد سریع شهرنشینی ، تمرکز ٧٠ درصد جمعیت در شهرها و ادامه مهاجرت به کلان شهرها برای رفاه بیشتر فشار بر منابع آب را بیشتر و بیشتر می کند.

در حالی که این مقاله به توزیع نامناسب سنی جمعیت کنونی اذعان دارد، بر این نکته تأکید می کند که افزایش جمعیت بدون داشتن سیاست های جدی برای کنترل پراکندگی جمعیت و امکانات و متوقف کردن روند شهر نشینی می تواند بحران را به شدت تشدید کند.

کشاورزی نا کارامد و کم بازده به عنوان دومین عامل بحران در این مقاله معرفی شده است.

به اذعان دکتر مدنی اقتصاد متکی به نفت یکی از عوامل تحلیل بهره وری اقتصادی بخش کشاورزی است که موجب شده سهم این بخش از تولید ناخالص ملی به ١٣ درصد برسد در حالی که بیش از ٩٠ درصد آب کشور را به خود اختصاص می دهد.

این مقاله تاکید می کند که ادامه روند کنونی مدیریتی بهره وری اقتصادی کشاورزی را کمتر خواهد کرد که در نتیجه آن آسیب هایی جدی بروضعیت اقتصادی و معیشتی کشاورزان وارد خواهد آمد.    

استاد ایرانی مدیریت منابع آب و محیط زیست امپریال کالج لندن اعتقاد دارد که  سوء مدیریت و عطش بیش از حد توسعه، سومین و اصلی ترین عامل بحران آب در ایران است.

او تاکید می کند که ساختار نامناسب حکمرانی آب، مدیریت نا هماهنگ  و فقدان نگرش دراز مدت تنها بخشی از عواملی هستند که باعث  اجرایی شدن راه حل های غیر کارشناسانه بوده است که حاصل آن چیزی جز نابودی منابع با ارزش آبی و زیست محیطی نبوده است.

به عقیده او در حالی که دریاچه ارومیه یک مثال بارز سوء مدیریت در ایران است, این فاجعه ملی تنها یک نشانه از  سامانه بیمار مدیریت منابع آب در کشور است که اگر به طور ریشه ای درمان  نشود مشکلاتی  به شدت جدی تر از دریاچه ارومیه به بار خواهد آورد.

به گفته دکتر مدنی ادامه روند برداشت از سفره های آب  زیر زمینی فاجعه ای ملی به ارمغان خواهد آورد که گریبان گیر سراسر ایران خواهد شد.

مقاله بحران آب ایران همچنین به طور تفصیلی به شناسایی گام ها و راهکار های عملی برای برون رفت از بحران موجود می پردازد.

استاد ایرانی مرکز سیاست محیط زیست دانشگاه سلطنتی لندن با تکیه بر تجربیات غرب و به خصوص ایالت متحده در مقابله با بحران های محیط زیستی ناشی از توسعه شتابان در قرن بیستم راهکار های متعددی برای درمان ریشه ای مشکلات منابع آب پیشنهاد می کند.

مقاله دکتر کاوه مدنی در لینک ذیل قابل دسترس است:

  http://link.springer.com/article/10.1007/s13412-014-0182-z