دستگاه تامین سوخت بدن چطور کار می‌کند؟
انسان انرژی مورد نیاز بدن را از طریق انواع خوراکی ها تامین می کند. همه ما انواع مختلفی از مواد غذایی را مصرف می کنیم. با این حال همه این غذاها از چند دسته اصلی از مواد تشکیل شده اند. به طور کلی، بیشتر خوراکی ها شامل سه دسته اصلی چربی، کربوهیدرات یا پروتئین هستند. البته به جز این مواد، ممکن است انواع گوناگونی از ویتامین ها و مواد معدنی را نیز مصرف کنیم، اما از آنجا که مقدار این مواد در برابر چربی ها، کربوهیدرات ها و پروتئین ها به مراتب کمتر است، جزو دسته بندی اصلی مواد تشکیل دهنده خوراکی ها قرار نمی گیرد.
این سه دسته اصلی ترکیبات شیمیایی بسیار پیچیده ای دارند و بدن نمی تواند به صورت مستقیم از آنها به عنوان سوخت استفاده کند و باید طی مراحل گوناگون به اجزای کوچک تری تجزیه شوند تا در نهایت بدن بتواند از آنها به عنوان سوخت برای تامین انرژی مورد نیاز سلول بهره گیری کند. مواد غذایی پس از طی مسیرهای مختلف و فرآیندهای گوناگون در نهایت به شکل انرژی در اختیار سلول ها قرار می گیرند. بیایید باهم ماجراهایی را که خوراکی های مصرفی در بدنمان طی می کنند تا در نهایت هضم و جذب شوند، بررسی کنیم.
آغاز مسیر: دهان
مسیر تبدیل خوراکی ها به انرژی مورد نیاز سلول ها از دهان آغاز می شود. انواع خوراکی ها اعم از جامد یا مایع ابتدا وارد دهان می شود. به محض ورود غذا به دهان، بلافاصله بزاق ترشح می شود. بزاق در کنار دیگر ترشحات دهان نه تنها موجب خیس شدن غذای ورودی می شود، بلکه به چسبیدن قطعات خرد شده به هم و در نتیجه گوارش بهتر آنها کمک می کند.
در بزاق انسان نوعی ماده شیمیایی به نام «پتالین» وجود دارد که با نشاسته موجود در کربوهیدرات ها واکنش داده و آن را به نوعی قند تبدیل می کند.
مسیر مری
در مرحله بعدی، غذا وارد مری می شود و به انتهای این مسیر می رود. مری دارای ماهیچه های حلقوی است که یکی پس از دیگری منقبض و منبسط شده و با شیوه ای خاص که حرکت دودی نام دارد، غذا بتدریج به انتهای مسیر مری برده می شود. در انتهای این مسیر، بخشی به نام «دهانه معده» یا «کاردیا» وجود دارد. این ماهیچه به صورت عادی منقبض بوده و مانع از بازگشت غذا از درون معده به مری می شود. با این حال وقتی حرکت دودی به این ماهیچه رسید، این بخش باز شده و اجازه ورود مواد مصرفی به معده را می دهد. مشکل «ترش کردن غذا» که برای بسیاری از افراد روی می دهد، به خاطر مشکلات در عملکرد همین بخش از مری روی می دهد و درواقع اسید معده به صورت ناخواسته وارد مری می شود.
ایستگاه اول: معده
سرانجام غذا به نخستین ایستگاه گوارش یعنی معده می رسد. سلول های خاص موجود روی دیواره معده، مایعی تولید می کنند که در اصطلاح «شیره معده» نامیده می شود. این شیره ضمن انجام واکنش با غذا سبب هضم آن می شود.
یکی از مواد موجود در شیره معده، اسید هیدروکلریک است. جالب است بدانید غلظت این اسید در معده به حدی است که حتی می تواند فلز را نیز در خود حل کند! معده انسان هر روز بین دو تا سه لیتر شیره تولید می کند. اسید معده سبب نابودی بسیاری از میکروب های موجود در غذا می شود.
شاید بپرسید چطور خود معده در این اسید قوی حل نمی شود؟! در سراسر سطح دیواره معده را لایه ای قلیایی از جنس ماده ای لزج به نام «موکوس» پوشانده است. از آنجا که مواد قلیایی موجب خنثی شدن اسید می شود، لذا دیواره معده از اسید قدرتمند موجود درون این عضو بدن در امان است. یکی از موارد مهمی که در تغذیه درست اهمیت دارد، خوب جویدن غذاست. هر قدر خوراکی ها را بیشتر بجویم، این مواد به قطعات ریزتری تقسیم شده و در نتیجه کار معده نیز ساده تر خواهد شد.
به طور کلی، واکنش های صورت گرفته در معده نقش مهمی در گوارش و فرآیند کسب انرژی از غذای مصرفی دارد.
ایستگاه دوم: روده
غذا معمولا پس از چند ساعت حضور در معده به روده کوچک هدایت می شود. روده کوچک دارای چند بخش است: نخستین بخش روده که به چند سانتی متر ابتدایی آن اطلاق می شود، «دوازدهه» یا «اثنی عشر» نام دارد. از آنجا که غذای خروجی از معده همچنان اسیدی است، در این بخش ترکیبی قلیایی به آن افزوده می شود تا حالت اسیدی آن خنثی شود. دو بخش دیگر روده نیز به ترتیب «تهی روده» و «دراز روده» نام دارند.
روده کوچک پنج تا شش متر طول دارد، اما قطر آن فقط دو تا چهار سانتی متر است. روده کوچک درواقع آخرین ایستگاه هضم غذا به شمار می رود. در این مرحله، انواع ترکیبات مختلف به غذا افزوده می شود.
یکی از این مواد «صفرا» نام دارد. صفرا مایعی سبز رنگ است که به حل شدن چربی های غذایی کمک می کند. صفرا را کبد تولید می کند و در مخزنی به نام «کیسه صفرا» ذخیره و در صورت نیاز وارد روده می شود. همچنین سایر انواع شیره های گوارشی را اندامی به نام «لوزالمعده» تولید می کند. مجموع این شیره های گوارشی به هضم و تجزیه غذاهای مصرفی کمک می کند.
اجزای ریزتر
همان طور که پیش از این گفتیم، ما مواد غذایی متنوعی را مصرف می کنیم. با این حال بیشتر مواد غذایی در قالب سه دسته اصلی کربوهیدرات ها، چربی ها و پروتئین ها می گنجند. در روده این مواد به اجزای ریزتری تجزیه می شود.
درواقع، پروتئین ها به اسیدهای آمینه، کربوهیدرات ها به گلوکز و دیگر قندهای ساده و در نهایت چربی ها نیز به اسیدهای چرب و تری گلیسیرید تجزیه می شود. در ادامه مسیر روده، میلیون ها پرز بسیار ریز قرار دارد که مواد غذایی هضم شده را جذب می کنند. دیگر مواد غذایی هضم نشده نیز در این مسیر وارد روده بزرگ شده و پس از این که آب آنها جذب شد، در نهایت به صورت مدفوع از بدن خارج می شود.
تامین نیاز بدن
موادی که از طریق روده ها جذب می شود، نیازهای مختلف بدن را تامین می کند. درست همان طور که یک خودرو برای ادامه کار به سوخت و تعویض مداوم قطعات نیاز دارد، بدن نیز به انرژی و موادی با ترمیم و جایگزینی سلول های خود نیازمند است. انرژی مورد نیاز بدن از طریق قند خون تامین می شود. درواقع محصول تجزیه کربوهیدرات ها یعنی گلوکز برای تامین انرژی به کار می رود.
همچنین پروتئین هایی که به اسید آمینه تبدیل شده و از طریق روده جذب شده است، به عنوان ماده اصلی ساخت سلول های جدید به کار می رود. با این حال بخشی از این پروتئین ها نیز از طریق کبد به گلوکز تبدیل شده و به عنوان سوخت مصرف می شود. همچنین کبد بخشی از گلوکز را به صورت ماده ای به نام «گلیکوژن» در خود ذخیره می کند. اما اگر گلوکز وارد شده به بدن بیشتر از حد مورد نیاز باشد، چه اتفاقی می افتد؟ بدن به صورت معمول بخشی از گلوکز اضافی را در قالب چربی در خود ذخیره می کند و در صورتی که این چربی ها بیش از حد باشد، مشکلاتی برای سلامت فرد ایجاد می شود.
راز حفظ وزن مناسب
باوجود این که فرآیند جذب غذا و تبدیل آن به انرژی بسیار پیچیده و دربردارنده مراحل گوناگون است، اما ارتباط غذای مصرفی با وزن بسیار ساده است. در حقیقت وزن انسان بیش از هر چیز به دو عامل اصلی یعنی «میزان انرژی ورودی» و «میزان انرژی خروجی» بستگی دارد. منظور از «میزان انرژی ورودی» مقدار انرژی دریافتی از غذاهای مختلف است. همچنین انرژی مصرف شده در فعالیت های گوناگون اعم از فعالیت های خودآگاه (مثل ورزش یا کار) و نیز فعالیت های طبیعی و درونی بدن (مثل کارکرد بخش های داخلی بدن) نیز «انرژی خروجی» خوانده می شود.
رابطه میان این دو انرژی، تعیین کننده وزن ما خواهد بود. اگر انرژی ورودی بیشتر از انرژی خروجی باشد، بخش قابل توجهی از این انرژی مازاد در قالب چربی در بدن ذخیره می شود و در نهایت به اضافه وزن می انجامد. همچنین کمتر بودن انرژی ورودی به انرژی خروجی نیز به کاهش وزن می انجامد. در نتیجه با ایجاد تعادل میان غذای مصرفی و فعالیت های جسمی می توان به وزن ایده آل دست یافت.
منبع:جام جم آنلاین
No tags for this post.
